Η Εκκλησία γιορτάζει στις 28 Οκτωβρίου τους τέσσερις Ρεθεμνιώτες Αγίους οι οποίοι μάλιστα εικονογραφούνται σχεδόν πάντα ως βρακοφόροι Κρητικοί.
Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες, Γεώργιος, Αγγελής, Μανουήλ και Νικόλαος γεννήθηκαν και έζησαν στις Μέλαμπες Ρεθύμνου.
Ήταν και οι τέσσερις παντρεμένοι και κρυπτοχριστιανοί, χριστιανοί δηλαδή που υποκρίνονταν πως είχαν ασπασθεί τον Μωαμεθανισμό.
Το 1821 όταν οι Κρητικοί επαναστάτησαν ενάντια στους Τούρκους, όπως κι άλλοι Έλληνες, οι τέσσερις Μάρτυρες πήραν μέρος στην Επανάσταση.
Όταν το 1824 είχαμε καταστολή της στην Κρήτη, τους συνέλαβαν οι Τούρκοι και τους οδήγησαν στον Μεχμέτ Πασά του Ρεθύμνου, ο οποίος προσπάθησε με υποσχέσεις να τους πείσει να επιστρέψουν στον Μωαμεθανισμό.
Εκείνοι αρνήθηκαν κι έτσι η μοίρα τους επιφύλαξε φυλάκιση, βασανιστήρια και στο τέλος θάνατο δι' αποκεφαλισμού.
Μαρτύρησαν στη θέση Μεγάλη Πόρτα του Ρεθύμνου, στις 28 Οκτωβρίου 1824. Τα σώματα τους παρέμειναν άταφα για τρεις ημέρες και σύμφωνα με όσα λέγονται ανέδυαν φως, ορατό και για τους Χριστιανούς αλλά και για τους Τούρκους. Οι Χριστιανοί με επικεφαλής τον διερμηνέα του Πασά, Μανουήλ Παπαδάκη, ζήτησαν την άδεια από το Μεχμέτ για να τους ενταφιάσουν, έργο που ανέλαβαν οι κάτοικοι των Περιβολίων, Γεώργιος Λαγός και Αντώνης Πουρδούνης μαζί με άλλους χριστιανούς.
Ο ενταφιασμός τους έγινε πλάι στον Ιερό Ναό του Αγίου Γεωργίου στα Περβόλια του Ρεθύμνου. Σήμερα λείψανα τους βρίσκονται στην Ιερά Μονή Αρκαδίου, στο Ρέθυμνο, στις Μέλαμπες, στην Αθήνα κ.α ενώ ένας τρίκλιτος ναός έχει οικοδομηθεί στη θέση παλαιότερων, ανατολικά της ομώνυμης πλατείας και κοντά στον χώρο του μαρτυρίου τους.
Το κεντρικό κλίτος του ναού είναι αφιερωμένο στους Aγίους Tέσσερις Mάρτυρες, το βόρειο στους Aγίους Tεσσαράκοντα Mάρτυρες και το νότιο στους Αγίους Δέκα Mάρτυρες της Kρήτης.
Είναι εντυπωσιακό πως οι Tέσσερις Nεομάρτυρες μαρτύρησαν το 1824 και καταξιώθηκαν αμέσως ως Άγιοι στη συνείδηση των Xριστιανών.
Λέγεται πως από τον επόμενο χρόνο του μαρτυρίου τους, οι Pεθυμνιώτες χριστιανοί τελούσαν λειτουργίες, αφιερωμένες στη μνήμη τους. Kι αργότερα τους αναγνώρισαν ως προστάτες της σύγχρονης πόλης.Σε αυτό συνέβαλαν και τα θαύματα που συνδέονται με το θάνατο τους.
Το θαύμα με το μαχαίρι
Πέρα από το φως που ανέδυαν τα σώματα τους, μετά τον αποκεφαλισμό τους, λέγεται πως ο δήμιος τους, όταν γύρισε στο σπίτι του σκούπισε το μαχαίρι του με ένα πανί και στη συνέχεια έφυγε για το καφενείο.
Η μητέρα του, που ήταν τυφλή, πλύθηκε και σκουπίστηκε κατά λάθος με αυτό το πανί κι αμέσως βρήκε το φώς της. Το μαχαίρι που έκοψε τα κεφάλια των Τεσσάρων Μαρτύρων, βρίσκεται στον Άγιο Νικόλαο της Σπλάντζια, στα Χανιά.
Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες ενέπνευσαν πολύ και την Βυζαντινή τέχνη, Αγιογραφία, υμνολογία και την λαϊκή μας παράδοση και άφησαν έτσι το δικό τους ανεξίτηλο αποτύπωμα στις ψυχές του Κρητικού λαού, ο οποίος καυχάται για τους Αγίους Τέσσερις Νεομάρτυρες Αγγελή,
Μανουήλ, Γεώργιο και Νικόλαο.
ekriti.gr
