Στα πλαίσια της διαβούλευσης του νέου νομοσχέδιου του Υπουργείου Υγείας για την Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας (ΠΦΥ) «Αναμόρφωση του θεσμού του Προσωπικού Ιατρού – Σύσταση Πανεπιστημιακών Κέντρων Υγείας και άλλες διατάξεις του Υπουργείου Υγείας» ως φορέας που εκπροσωπεί τους Γενικούς/Οικογενειακούς Ιατρούς της Δημόσιας ΠΦΥ επισημαίνουμε τα εξής:
Αρχικά, σε ότι αφορά στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, δηλ. το δίκτυο των δομών, των τεχνολογιών και του ανθρώπινου κεφαλαίου που προσφέρει υπηρεσίες υγείας στην κοινότητα , αποτελώντας την πρώτη επαφή του πολίτη με τις μονάδες υγείας, παρέχει το πρώτο στάδιο αντιμετώπισης και θεραπείας, ενώ κατέχει κομβικό ρόλο στην πρόληψη.
Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας βρίσκει την πλήρη έκφρασή της μέσω της προσφοράς ολοκληρωμένων υπηρεσιών, παρέχοντας υπηρεσίες πρωτοβάθμιας ιατρικής φροντίδας, δημόσιας υγείας, προληπτικής ιατρικής, αγωγής υγείας, σχολικής υγιεινής, πρόληψης με εμβολιασμούς σε ενήλικες και παιδιά, προστασίας της ψυχικής υγείας, φροντίδας σε ευπαθείς-ευάλωτες ομάδες, παρηγορητικής/τελικής φροντίδας, αποκατάστασης, δυνατότητας παροχής υπηρεσιών υγείας κατ’ οίκον, σε κάθε άτομο και κοινότητα, ακόμη και σε απομονωμένες και απομακρυσμένες περιοχές. Η ορθή και σε πλήρη ανάπτυξη λειτουργία της αυξάνει τα επίπεδα ικανοποίησης του ασθενή, μειώνει το κόστος των υπηρεσιών υγείας και συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία και αποσυμφόρηση των νοσοκομείων.
Η ΠΦΥ παρέχοντας επίσης τη διάγνωση, τη θεραπεία και την αποκατάσταση της νόσου, με στόχο τη διατήρηση και τη βελτίωση του επιπέδου υγείας και την επίτευξη κοινωνικής ευεξίας, διασφαλίζει την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση του ασθενή. Εξασφαλίζει και συντονίζει τη συνέχεια της φροντίδας που απαιτείται για τον ασθενή και τη νόσο σε όλα τα επίπεδα του συστήματος υγείας. Χρησιμοποιεί μια ιδιαίτερα πρόσωπο-κεντρική μορφή φροντίδας, ώστε να ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των ανθρώπων και να διασφαλίζει τον σεβασμό στην αυτονομία και την αξιοπρέπειά τους, στο πλαίσιο των κανόνων της βιοηθικής και της ιατρικής δεοντολογίας. Η ενίσχυση της ΠΦΥ θα εξαλείψει πολλές από τις στρεβλώσεις και χρόνιες παθογένειες του ΕΣΥ: περιορισμό της χρήσης των πολύ δαπανηρότερων νοσοκομειακών υπηρεσιών, περιορισμό του αριθμού των νοσηλειών-ρεκόρ σε σχέση με τον πληθυσμό της χώρας, καθώς και του φαινομένου των επανεισαγωγών.
Σε όλα σχεδόν τα συστήματα υγείας που βασίζονται στην Δημόσια Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, κεντρικό ρόλο για τη σωστή λειτουργία της ΠΦΥ παίζει ο Γενικός/Οικογενειακός Ιατρός. Ο ρόλος του είναι καθοριστικός στην προαγωγή υγείας και ευημερίας των πολιτών, καθώς βασίζεται στην ενσυναίσθηση και στην αφοσίωση προς τους ασθενείς και τις οικογένειές τους. Η εξειδίκευση των Γενικών/Οικογενειακών Ιατρών τους καθιστά στον πυρήνα της υγειονομικής φροντίδας, μια αξιόπιστη πηγή υποστήριξης για άτομα και οικογένειες. Οι βασικοί άξονες στη φροντίδα που παρέχουν είναι: η συνεχής, ανθρωποκεντρική, ολοκληρωμένη φροντίδα και η εμπλοκή αποκλειστικά στην κοινότητα. Μπορεί να εξασφαλίσει και να συντονίσει τη συνέχεια στην πρόληψη, ενημέρωση, ανίχνευση, αντιμετώπιση, διατήρηση, βελτίωση και αποκατάσταση της υγείας του πολίτη. Έτσι επιτυγχάνεται η κοινωνική ευεξία και χρησιμοποιώντας μια πρόσωπο-κεντρική μορφή φροντίδας μπορεί να ανταποκριθεί στις προσδοκίες των ασθενών, διασφαλίζοντας το σεβασμό στην αυτονομία και την αξιοπρέπειά τους. Οι Δημόσιες Δομές ΠΦΥ (Κέντρα Υγείας και Περιφερειακά Ιατρεία), συχνά συγκρίνονται ατυχώς στην παροχή υπηρεσιών υγείας με τα νοσηλευτικά ιδρύματα και συγχέεται εσφαλμένα η λειτουργία τους με αυτή των δημόσιων νοσοκομείων. Οι πολίτες και ασθενείς που προσέρχονται στα δευτεροβάθμια/τριτοβάθμια νοσοκομεία αναζητούν και απαιτείται να λαμβάνουν εξειδικευμένες υπηρεσίες υγείας από κλινικούς ειδικευμένους νοσοκομειακούς ιατρούς.
Σε ότι αφορά στο νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Υγείας για την ΠΦΥ, χαιρετίζουμε κάθε προσπάθεια προς την κατεύθυνση που εξαλείφει τις χρόνιες στρεβλώσεις και παθογένειες, εξυγιαίνει το χώρο της ΠΦΥ και αποσκοπεί στην παροχή ποιοτικότερων υπηρεσιών υγείας. Με το δεδομένο ότι στο 42,9% των πολιτών δεν τους έχει δοθεί η δυνατότητα να εγγραφούν ακόμη σε κάποιο προσωπικό ιατρό, επιχειρείται να αυξηθεί ο αριθμός των Προσωπικών/Οικογενειακών Ιατρών και να καλυφθούν οι ανάγκες του πληθυσμού με ιατρούς μη ειδικευμένους στην Γενική/Οικογενειακή Ιατρική και στην κοινότητα, αλλά με ειδικευομένους και ιατρούς υπηρεσίας υπαίθρου. Καλούνται δηλαδή ιατροί που δεν έχουν εκπαιδευτεί και δεν έχουν λάβει την ειδικότητα που απαιτείται, να παρέχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες, γεγονός που οδηγεί μαθηματικά σε τραγική υποβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών της ΠΦΥ- όπως αναλυτικά παρουσιάστηκαν παραπάνω- και σε επίταση των ανισοτήτων στο χώρο της υγείας, δημιουργώντας ασθενείς και ιατρούς πολλών «ταχυτήτων» και πολίτες β΄καιγ’ κατηγορίας. Η επακόλουθη ανασφάλεια αναμένεται να λειτουργήσει ως ισχυρό αντικίνητρο για την προσέλκυση νέων ιατρών στην ειδικότητά της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής, παρά το επίδομα για τους ιατρούς που θα επιλέξουν την ειδικότητα της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής, που προβάλλεται ως σημαντική ενίσχυση, παρόμοια δε η μη αναχαίτιση του ολοένα και αυξανόμενου κύματος μετακινήσεων ιατρών και λοιπού προσωπικού από την ΠΦΥ προς τα νοσοκομεία, δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο την ήδη επιβαρυμένη λειτουργία της ΠΦΥ και αποτρέπει ακόμη περαιτέρω τους νέους ιατρούς να την επιλέξουν. To εφάπαξ οικονομικό κίνητρο σε νέους γιατρούς να επιλέξουν την ειδικότητα της Γενικής/ Οικογενειακής Ιατρικής, χωρίς τη διασύνδεση του με την υποχρέωση του ιατρού να παραμείνει στο ελληνικό σύστημα υγείας παράγει σοβαρή στρέβλωση και κίνδυνο.
Ισχυρά κίνητρα για την ενίσχυση του θεσμού του Προσωπικού/Οικογενειακού Ιατρού αποτελούν:
- Η αποφασιστική ενίσχυση του δημόσιου Συστήματος Υγείας, των Περιφερειακών Ιατρείων και των Κέντρων Υγείας, με γενναία αύξηση της κρατικής χρηματοδότησης και προσλήψεις μόνιμου και εξειδικευμένου προσωπικού.
- Η παροχή γενναίων κινήτρων προσέλκυσης (οικονομικά, φορολογικά, ασφαλιστικά, προϋπηρεσίας, εκπαιδευτικά κ.α.) και η άμεση επαναπρόκηρυξη των θέσεων με μη γραφειοκρατικές διαδικασίες. Οι συνεχείς μετακινήσεις υγειονομικών από την ΠΦΥ προς τα νοσοκομεία και από νοσοκομείο σε νοσοκομείο και τα μπαλώματα στο χώρο της δημόσιας υγείας, καθιστούν τις θέσεις που προκηρύσσονται ακόμη λιγότερο ελκυστικές, ιδιαίτερα στις άγονες και δυσπρόσιτες και προβληματικές περιοχές, εντείνοντας την εργασιακή ανασφάλεια και συντελώντας στην ιατρική «ερημοποίηση» της υπαίθρου και στη συντήρηση του κύματος φυγής προς το εξωτερικό ή τον ιδιωτικό τομέα. Το μεγάλο στοίχημα για την Πολιτεία βασίζεται, μεταξύ άλλων, στο να διαμορφώσει ορθές και ικανές πολιτικές που έχουν εφαρμοστεί στα σύγχρονα αναπτυγμένα δημόσια συστήματα υγείας άλλων κρατών, για να προσελκύσει στο θεσμό του προσωπικού/οικογενειακού ιατρού, αφενός από τη μεγάλη δεξαμενή έμπειρων και καλά εκπαιδευμένων Γενικών/Οικογενειακών Ιατρών του ιδιωτικού τομέα στην Ελλάδα, αφετέρου να εντάξει καινοτόμα υποχρεωτικά προγράμματα σπουδών προσανατολισμένα αποκλειστικά στην ΠΦΥ και την Δημόσια Υγεία κατά την προπτυχιακή εκπαίδευση των φοιτητών ιατρικής, ώστε η ειδικότητα της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής να γίνει κατανοητή και κυρίως ελκυστική και επιλέξιμη στους νέους πτυχιούχους της Ιατρικής. Παράλληλα, να πείσει το απόδημο επιστημονικό ιατρικό προσωπικό, που πλέον ξεπερνά τις 20.000, να επιστρέψει πίσω στην Ελλάδα και να στελεχώσει τις δομές του Εθνικού Συστήματος Υγείας με επάρκεια, ενισχύοντας συγχρόνως την ελληνική οικονομία, τα ασφαλιστικά ταμεία, το δημογραφικό κα. Προς την κατεύθυνση αυτή, δύναται να συμβάλλουν πιλοτικά τα Πανεπιστημιακά Κέντρα Υγείας, στελεχωμένα με μέλη ΔΕΠ κυρίως με αντικείμενο αμιγώς την Γενική/Οικογενειακή Ιατρική, καθώς είναι οι μόνοι που κατέχουν ολοκληρωμένα τη γνώση για την ειδικότητα της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής και το ρόλο της ΠΦΥ, ώστε να μπορούν να παρέχουν και την αντίστοιχη εκπαίδευση στην ειδικότητα και τη δια βίου.
- Σε ότι αφορά υπηρεσίες τηλε-ιατρικής σε περιόδους μη υγειονομικών κρίσεων, αυτές θα πρέπει να παρέχονται βάση τεκμηριωμένων κριτηρίων και πρωτοκόλλων και πάντα μετά από καθοδήγηση/παραπομπή του Προσωπικού/Οικογενειακού ιατρού του ασθενούς που διαβιώνει στην απομονωμένη/δυσπρόσιτη/προβληματική περιοχή.
- Διπλασιασμό των μισθών των ιατρών, με αναδρομική ισχύ και η εφαρμογή του 48ωρου για τους ιατρούς της δημόσιας ΠΦΥ, ώστε να μειωθούν τα εξοντωτικά ωράρια εργασίας, με πλήρη ασφαλιστική κάλυψη με κρατική αστική ευθύνη και η ένταξη των ιατρών της δημόσιας ΠΦΥ στα βαρέα και ανθυγιεινά. Επαναφορά της αυτοτελούς φορολόγησης των εφημεριών και προσμέτρηση του χρόνου εφημερίας στον υπολογισμό της σύνταξης.
- Η αναβάθμιση και ισχυροποίηση κυρίως των Κέντρων Υγείας Αστικού Τύπου σε όλη την επικράτεια χωρίς εξαιρέσεις π.χ. Κέντρο Υγείας Ρεθύμνου, με μόνιμο προσωπικό και νέο σύγχρονο οργανισμό και Διεύθυνση. Ο εκσυγχρονισμός των υποδομών στα Κέντρα Υγείας και τα Περιφερειακά Ιατρεία της υπαίθρου, ώστε να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες υγειονομικής φροντίδας και συγκεκριμένα των εργαστηρίων και του εξοπλισμού, με την χρήση νέων τεχνολογιών και «by the patient» εξετάσεις. Επίσης την καθιέρωση σύγχρονου ατομικού ηλεκτρονικού φακέλου ασθενή (ΑΗΦΥ) με την υποστήριξη εγκεκριμένου Φορέα, όπου μετά την ενσωμάτωση όλων των αρχείων και τη διασύνδεση όλων των παρόχων και δομών υγείας, όλοι οι ιατροί θα έχουν την υποχρέωση να συμπληρώνουν και να επικαιροποιούν τα ιατρικά δεδομένα, τον έλεγχο και αξιολόγηση ευρύτερα του δημοσίου τομέα της ποιότητας των υπηρεσιών από Ανεξάρτητη αρχή, βάση σταθμισμένων επιστημονικών κριτηρίων, την άμεση εφαρμογή του συστήματος των παραπομπών (gatekeeping), συστήματος προσανατολισμού των πολιτών, ανατροφοδότησης στην δημόσια ΠΦΥ από τα δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια δημόσια και ιδιωτικά νοσηλευτικά ιδρύματα.
- Ιδιαίτερα για τα θέματα της Δημόσιας Υγείας, όπως είναι η πρόληψη, η αγωγή και προαγωγή της υγείας που ήδη υλοποιεί η δημόσια ΠΦΥ, η ενοποίηση των κατακερματισμένων δημόσιων δομών ΠΦΥ (Τμήματα Δημόσιας Υγείας, ΤΟμΥ, προγράμματα Βοήθεια στο Σπίτι, Δημοτικά ιατρεία, Κοινωνικά ιατρεία κ.α.) με ενιαίο κεντρικό σχεδιασμό και συντονισμό στην παραγωγή και διανομή της ΠΦΥ και με διασύνδεση και ολοκλήρωση των υπηρεσιών υγείας και φροντίδας σε συνεργασία με λοιπές δομές που λειτουργούν στην ΠΦΥ (ιδιωτικός τομέας) , θα ενισχύσει αποφασιστικά και αποτελεσματικά τη συνεχή και οργανωμένη διεξαγωγή όλων των προγραμμάτων. Η ανάπτυξη και συμμετοχή των Προσωπικών/Οικογενειακών Ιατρών της δημόσιας ΠΦΥ σε προγράμματα πρόληψης, αγωγής υγείας και παρεμβάσεων στην κοινότητα απαιτεί νομοθετική ρύθμιση, συμπεριλαμβανομένων οικονομικών κινήτρων, καθώς ο διαθέσιμος χρόνος είναι περιορισμένος λόγω της κάλυψης των αναγκών του θεσμού του Προσωπικού/Οικογενειακού ιατρού.
- Το νομοσχέδιο παράγει σοβαρή στρέβλωση αναφορικά με το διορισμό ιατρών με ειδικότητα παθολογία σε θέσεις προσωπικών/οικογενειακών ιατρών στη δημόσια ΠΦΥ. Είναι προφανές ότι η ρύθμιση αυτή θα εντείνει τις εμβαλωματικού χαρακτήρα λύσεις με μετακινήσεις παθολόγων από Περιφερειακά Ιατρεία και Κέντρα Υγείας σε υποστελεχωμένες δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες δομές.
- Ένα σημαντικό σημείο που πρέπει να συμπεριληφθεί στο νέο νομοσχέδιο είναι η αναγνώριση του ισότιμου και κρίσιμου ρόλου του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα στην ΠΦΥ, έτσι ώστε να αποτελέσει ελκυστικότερο κίνητρο για την αύξηση των ιδιωτών προσωπικών/οικογενειακών ιατρών.
- Αναφορικά με τον αριθμό των εγγεγραμμένων πολιτών ανά προσωπικό/οικογενειακό ιατρό και τη διάρκεια ραντεβού/ασθενή, βάση της διεθνούς βιβλιογραφίας και των ανεπτυγμένων συστημάτων υγείας, το 15λεπτο ραντεβού για τον προσωπικό/οικογενειακό ιατρό και οι 1500 ασθενείς/ιατρό αποτελεί τεκμηρίωση, όταν συν-λειτουργεί με διεπιστημονική ομάδα υγείας.
- Θεωρούμε ότι η αλλαγή του Προσωπικού/Οικογενειακού Ιατρού από τον ασθενή μέσω του φαρμακείου αποτελεί σοβαρή στρέβλωση και παράγει πολλές παθογένειες, όπως επίσης και η μη δυνατότητα ενός Προσωπικού/Οικογενειακού Ιατρού να αφαιρεί κάποιον ασθενή από τη λίστα του για σοβαρό και αιτιολογημένο λόγο, όπως ορίζει ο κώδικας ιατρικής δεοντολογίας.
- Επισημαίνουμε ότι για τις διακομιδές ασθενών είναι απαραίτητη η ενίσχυση, εκσυγχρονισμός και στελέχωση του ΕΚΑΒ με δημιουργία σταθμών που θα καλύπτουν καθολικά τον πληθυσμό στην νησιωτική και ηπειρωτική χώρα από ειδικά εκπαιδευμένο προσωπικό, με ασφαλές πλαίσιο διακομιδών τόσο προνοσοκομειακά και σε διανοσοκομειακό επίπεδο με το ανάλογο εξειδικευμένο προσωπικό και την απεμπλοκή του ιατρονοσηλευτικού προσωπικού της δημόσιας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας από την προνοσοκομειακή επείγουσα ιατρική.
Βασική επιδίωξη μας είναι η ανασυγκρότηση της δημόσιας ΠΦΥ, η επιστροφή και προσέλκυση νέων ιατρών στην ειδικότητα της Γενικής/Οικογενειακής Ιατρικής και η καθολική κάλυψη του πληθυσμού με υπηρεσίες ΠΦΥ που θα ανταποκρίνονται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών.
