Φουστανέλα, η φορεσιά της κλεφτουριάς, η λεβέντικη στολή των αγωνιστών του 1821 στην ηπειρωτική Ελλάδα. Είναι η φορεσιά που συνδέεται με την ύπαρξη του Έλληνα σ’ όλο τον κόσμο και που κληροδοτήθηκε μαζί με τη Λευτεριά, με τη Μεγάλη Επανάσταση του Γένους πριν 200 χρόνια. Τιμήθηκε από την Κλεφτουριά, τους Καπεταναίους και τα παλικάρια στα μαύρα χρόνια της σκλαβιάς, απόλυτα συνδεδεμένη με τον Ξεσηκωμό. Έγινε τραγούδι, χορός, ζωγραφιά, σύμβολο, φόβητρο για τους εχθρούς, στολή των γενναίων, στερνός και αχώριστος σύντροφος των ηρώων.
Εκείνη την εποχή, η φουστανέλα των καπεταναίων και των γερόντων είχε μακρύ μήκος, λίγο πιο κάτω από το γόνατο με πολλές πτυχές. Οι πολεμιστές και οι νεότεροι την είχαν κοντύτερη και πιο ελαφριά. Όλοι τους την φορούσαν <<μονοφόρι>>, μέρα και νύχτα. Μ’ αυτήν κοιμόντουσαν και μ’ αυτήν ξυπνούσαν, μ’ αυτήν στις μάχες και στη χαρά της γιορτής. Πάντοτε άσπρη αλλά καθώς ήταν καθημερινής χρήσης πολύ γρήγορα γίνονταν σκούρα.
Στις ανάπαυλες των μαχών κυρίως τα καλοκαίρια τις έβγαζαν για να καθαριστούν και να ξαναφορεθούν, κάτι πολύ σπάνιο. Πολλοί από τους αγωνιστές την έβγαζαν μία φορά, όταν αυτή ήταν πλέον κουρελιασμένη. Κάποιοι δεν την άλλαζαν για λόγους ταξίματος. Μια τέτοια περίπτωση αποτελεί ο Κολοκοτρώνης και ο Αναγνωσταράς στην πολιορκία της Τριπολιτσάς. Είχαν πάρει όρκο να μην αλλάξουν φορεσιά αν δεν πατούσαν την πόλη.
Οι Ευρωπαίοι Φιλέλληνες που έρχονταν για να ενισχύσουν τον Αγώνα, έβγαζαν με ευχαρίστηση τα φράγκικα ρούχα και φορούσαν περήφανα αυτή τη φορεσιά, τη ρωμέικη φορεσιά. Την αγάπησαν και πολλοί πέθαναν στα πεδία των μαχών φορώντας την.
ΣΥΝΤΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑΣ
Οι Αρβανίτες έφεραν στην ελληνική επικράτεια το ένδυμα αυτό και στη συνέχεια υιοθετήθηκε ως η επίσημη ελληνική ενδυμασία σε διάφορες παραλλαγές από Ηπειρώτες, Ρουμελιώτες και Πελοποννήσιους κυρίως.
Μέχρι τη δεκαετία του 1890 φοριόταν από τους Έλληνες στις καθημερινές τους δραστηριότητες, οπότε και αντικαταστήθηκε για λόγους μόδας από τα φράγκικα ρούχα, δηλαδή το παντελόνι.
Η φουστανέλα είναι ουσιαστικά η εξέλιξη του ανδρικού δωρικού χιτώνα που φορούσε η ελληνική φυλή από την αρχαιότητα.
Ως επίσημη ενδυμασία των επίλεκτων στρατιωτών του ελληνικού στρατού (δηλ. των Ευζώνων), η φουστανέλα καθιερώθηκε επίσημα από τον βασιλιά Όθωνα, καθώς ήταν η στολή την οποία φορούσε και ο ίδιος σε επίσημες εμφανίσεις.
Φουστανέλα πήρε το όνομά της από την Ιταλία (λέξη λατινικής προέλευσης) το οποίο σήμαινε ΄΄Fustagno΄΄, δηλαδή βαμβακερό ύφασμα (απ΄όπου το Fustana, με υποκοριστικό το Fustanella ) που στην ουσία προέρχεται από μια πόλη της Αιγύπτου, το Φουστάτ, που είναι προάστιο του Καΐρου.
Εκεί κατασκευαζόταν ένα είδος τζιν, ένα δίμητο χοντρό ανθεκτικό ύφασμα, το οποίο χρησιμοποιείται για πανιά στα καράβια, τις λεγόμενες ΄΄φούστες΄΄.
Πάντως, η ενετική λέξη fustagno προήλθε από το υστερολατινικό fustaneum που ήταν λέξη κατασκευασμένη από τους Λατίνους για να αποδώσουν στη γλώσσα τους την ελληνιστική λέξη “ξύλινο”, επειδή έτσι αποκαλούσαν οι Έλληνες το βαμβακερό και άλλα υφάσματα που χρησιμοποιούνταν για φορεσιές.
Η πολύπτυχη λευκή βαμβακερή ανδρική φούστα και οι πτυχές – δίπλες που έχει αριθμούν τις 400, όσα και τα χρόνια της τουρκικής σκλαβιάς. Το λευκό χρώμα που κυριαρχεί σε όλη την ευζωνική στολή συμβολίζει την αγνότητα των εθνικών αγώνων.
Η φέρμελη είναι το γιλέκο του εύζωνα. Αποτελεί το δυσκολότερο, όσον αφορά την κατασκευή του, κομμάτι της ευζωνικής στολής.
Διαθέτει λευκά και επίχρυσα νήματα, με τα οποία απεικονίζονται σχέδια λαογραφικής σημασίας.
Ένα από αυτά αποτελούν τα αρχικά Χ και Ο, τα οποία θεωρείται ότι αντιστοιχούν στις λέξεις χριστιανός και ορθόδοξος. Η μαύρη φούντα που κρέμεται από το κόκκινο φάριο (ή φάρεο) θεωρείται ότι συμβολίζει το δάκρυ του Χριστού στη Σταύρωση. Παρομοιάζεται με το τουρκικό φέσι, αν και για ευνόητους λόγους η ελληνική πλευρά αποφεύγει το συσχετισμό.
Τα τσαρούχια είναι τα υποδήματα του εύζωνα. Χαρακτηριστικό κομμάτι των τσαρουχιών αποτελούν οι μαύρες φούντες στις οποίες καταλήγουν οι μύτες τους. Θεωρείται πως η αρχική τους χρήση ήταν να κρύβονται σε αυτές μικρά κοφτερά αντικείμενα που θα μπορούσαν αιφνιδιαστικά να τραυματίσουν τον εχθρό σε μία μάχη «σώμα με σώμα». Άλλη άποψη είναι ότι οι φούντες προστάτευαν τα δάχτυλα των ποδιών από το χιόνι και τα κρυοπαγήματα. Σήμερα διατηρείται ως μέρος της στρατιωτικής στολής της Προεδρικής Φρουράς, ενώ χρησιμοποιείται και σε εθνικές εορτές, επετείους και αλλού.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Φορεσιά – σύμβολο μιας ολόκληρης εποχής, ποτισμένη με αγώνες, θυσίες, ηρωισμούς και μεγαλείο. Βλέποντας την όλοι μας αναρριγούμε από ευγνωμοσύνη και δέος. Είναι μια στολή που δεν μπορεί ν’ απομονωθεί στο μάτι μας σαν φιγούρα, σαν ύφασμα, σαν φολκλορικό στοιχείο, αλλά τη βλέπουμε – και πρέπει να τη βλέπουμε – πάντοτε αντάμα με όλα τα επώνυμα κι ανώνυμα ηρωικά παλικάρια του 1821. Βλέπουμε σ’ αυτήν τον Κατσαντώνη, τον Βλαχάβα, τους Μποτσαραίους, τους Τζαβελαίους, τον Αθανάσιο Διάκο, τον Γεώργιο Καραϊσκάκη, τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και τους Αγίους Νεομάρτυρες Αγίους Γεώργιο από τα Γιάννενα και τον Χιοπολίτη κ.ά. (στις απεικονίσεις τους σε εικόνες φορούν φουστανέλα). Γι’ αυτό ας νιώθει τιμή και υπερηφάνεια όποιος Έλληνας τη φορέσει.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγή: https://el.wikipedia.org
Οι φωτογραφίες προέρχονται από το Google
