Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου

Το παρελθόν δεν υπάρχει, υπάρχει μόνο η μνήμη του -η ιστορία ή η μικροϊστορία του- και μέσω αυτής αποτελεί «διδάσκαλο του μέλλοντος», κατά το  Μιχαήλ Θερβάντες. Το θέμα, όμως, είναι κατά πόσο η μνήμη μεταφέρει την ιστορική αλήθεια ή την εκούσια ή ακούσια –ωραιοποιητική  ή κακοποιητική- παραποίησή της. Αυτό καθιστά αναγκαίες ενέργειες τον αναστοχασμό και την επαναξιολόγηση των γεγονότων και ακριβέστερα του τρόπου που προσεγγίστηκαν και έγιναν αντιληπτά τα γεγονότα που απομνημονεύτηκαν.

      Με όλα αυτά δεν προτίθεμαι να «κομίσω γλαύκας εις Αθήνας», ή να «παραβιάσω ανοιχτές θύρες», αλλά απλώς να εντάξω σε ένα γενικό πλάνο τη δυναμική αρχή που κινητοποίησε τον πολυγραφότατο -και μάλιστα βραβευμένο από το ανώτατο πνευματικό ίδρυμα της Χώρας μας, την Ακαδημία Αθηνών- θεολόγο και φιλόλογο Κωστή Ηλ. Παπαδάκη στη συγγραφή του νέου βιβλίου του: Οι Άγιοι Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου. Συναξαριακὰ και βιογραφικά στοιχεία. Έλεγχος «ημαρτημένων», που πραγματοποιήθηκε από τη Γραφοτεχνική Κρήτης.

*     *     *

     Στο εξώφυλλο του βιβλίου [σχήματος 16.5×27 και 272 σελίδων] εικονίζονται ο Ναός των Τεσσάρων Μαρτύρων Ρεθύμνου, η πρώτη φορητή εικόνα τους, έργο του Ζακύνθιου ζωγράφου Ιωάννη Φραγκόπουλου (1836), και κάτω το λογότυπο της Ι.Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου για τα 200 χρόνια από το μαρτύριό τους. Στο έξω-οπισθόφυλλο εικονίζεται το Ενθύμιο της Ι. Μητρόπολης Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου για τα 200 χρόνια από το Μαρτύριό τους των Τεσσάρων Αγίων.

      Όλα αυτά σε συνδυασμό και με το βυσσινί φόντο του εξωφύλλου και το κοντράστ του με τα λευκά πληροφοριακά στοιχεία της «ταυτότητας» του βιβλίου λειτουργούν επιβλητικά και υποβλητικά…

*     *     *

     Όπως αναφέρει, λοιπόν, ο συγγραφέας στο «αυτί» του εμπροσθόφυλλου του βιβλίου του: «Η μακροχρόνια ενασχολησή μας με τους Άγιους Τέσσερις Μάρτυρες του Ρεθύμνου, Αγγελή, Γεώργιο, Μανουήλ, Νικόλαο, μας έφερε κοντά σε κάποια προβλήματα, εσφαλμένες γνώμες και αντιλήψεις πού δημιούργησε ή περί τούς Άγι­ους έρευνα κάποιων μελετητών. Αυτά τα προβλήματα θα προσπα­θήσουμε να προβάλουμε με το βι­βλίο μας αυτό, επιχειρώντας, σε κάθε περίπτωση, να επισημάνουμε την ορθότερη, θεολογικά και ιστο­ρικά, άποψη. Προς τούτο το δεύτερο σκέλος του υπότιτλου του βιβλί­ου μας: “Έλεγχος Ημαρτημένων”». [Ο αυτοαναφορικός πληθυντικός που χρησιμοποιεί εδώ -και όχι μόνο εδώ- ο συγγραφέας, πρέπει βέβαια να εκληφθεί ως «πληθυντικός σεμνότητας», όχι ως «πληθυντικός μεγαλοπρέπειας» και -προφανώς- όχι ως… «πληθυντικός συνευθύνης» σε ότι αφορά στην επιλογή του πολυτονικού συστήματος αντί του ισχύοντος σήμερα μονοτονικού].

     Στη συνέχεια ο συγγραφέας διευκρινίζει τους λόγους που τον ώθησαν στη διεύρυνση της αρχικής στοχοθεσίας, γεγονός που αποτυπώνεται άμεσα και προεξαγγελτικά στον τίτλο του βιβλίου και αναλυτικά στον Πίνακα των περιεχομένων του.

     Το βιβλίο, μετά τα Προλογικά-Εισαγωγικά στοιχεία του Μητροπολίτη Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου κ.κ. Προδρόμου και του συγγραφέα, δομείται σε δεκαέξι Κεφάλαια, τα οποία αναφέρονται στο οικογενειακό όνομα των Τεσσάρων Μαρτύρων, στους συγγενικούς δεσμούς τους και στην τύχη των οικογενειών τους, στους εξισλαμισμούς και στον κρυπτοχριστιανισμό κατά την Τουρκοκρατία, στην κρυπτοχριστιανική ταυτότητά των Τεσσάρων Μαρτύρων, στα συναξαριακά-βιογραφικά στοιχεία τους, στην αγιοκατάταξή τους, στο θέμα της 4^ης κάρας (του Νεομάρτυρα Νικολάου) και στις σχετικές απόψεις («κακοδοξίες») και στην αναίρεσή τους, στον τόπο και τον τρόπο της τελείωσής των Τ.Μ., στην εικονογραφία τους, στους προς τιμήν τους Ναούς, στις Ακολουθίες τους, στην Ακολουθία και Παρακλητικό Κανόνα τους…

     Το βιβλίο ολοκληρώνεται με μια εμπεριστατωμένη Βιβλιογραφία, ένα εξυπηρετικό Ευρετήριο ονομάτων, πραγμάτων και τόπων και την πλούσια Εργογραφία του συγγραφέα.

*     *     *

     Γενικά, πρόκειται για μια «Κιβωτό» καλοσκαρωμένη και εξαίρετης αισθητικής, εξωτερικά και εσωτερικά με τη πλούσια εικονογράφηση και διακόσμηση. Τίποτε «εική και ως έτυχε» ή «ατάκτως ερριμένο». Ακόμη και ο συνδυασμός της αρίθμησης των σελίδων με τη μικροεικόνα των Τεσσάρων Μαρτύρων δεν λειτουργεί μόνο διακοσμητικά αλλά έχει και την οδοδεικτική σημειολογία του.

     Πρόκειται για ένα βιβλίο που χορταίνει το μάτι, χορταίνει το νου, χορταίνει την καρδιά αλλά και την αφή^. που συγκινεί και παρακινεί. Ένα βιβλίο που, εκτός των άλλων, λειτουργεί τροχιοδεικτικά ως προς την εις βάθος και πλάτος επιστημονική έρευνα και αποκατάσταση της Αλήθειας^. της Αλήθειας που ουσιαστικά αποτελεί την πεμπτουσία του πληροφοριακού και διδακτικού χαρακτήρα κάθε σημαντικής Βιογραφίας.

      Ο συγγραφέας Κωστής Ηλ. Παπαδάκης ως αυτόκλητος και εμπνευσμένος συνήγορος της Αλήθειας αυτής επιβεβαιώνει και το ότι ένας παιδαγωγός μπορεί να παίρνει σύνταξη με την αφυπηρέτησή του και να τίθεται εκτός μαθητικής τάξης, όμως εφ’ όρου ζωής παραμένει εντός της ευρύτερης κοινωνικής τάξης ως Δάσκαλος «ποτέ από το χρέος μη κινών».

     Ο αειφόρος αυτός συγγραφέας δώρισε στην τοπική και υπερτοπική ιστορία ένα «κτήμα ες αεί», πραγματοποιώντας άλλον ένα συγγραφικό άθλο του, με αυτοδίκαιο έπαθλό του την εκτίμηση του αναγνωστικού κοινού.

     Συνδωρήτρια, φυσικά, είναι και η Ι. Μ. Ρεθύμνης και Αυλοποτάμου,  που, εκτός από τη χρηματοδότηση της έκδοσης (με την υποστήριξη του Επίσημου Δελτίου της Εκκλησίας Κρήτης «Απόστολος Τίτος») χάρισε το ακριβές και ακριβό αυτό βιβλίο ως «αντίδωρο» στο πολυπληθές κοινό κατά την καθόλα ουσιαστική παρουσίασή του στις 2/10.

     Τέλος, εκτός από τα έμμεσα, πιστεύω ότι είναι απαραίτητα και τα άμεσα συγχαρητήρια στον εκδοτικό οίκο «Γραφοτεχνική Κρήτης», που «ναυπήγησε» αυτή την υπέροχη «Κιβωτό» μνήμης ή, αλλιώς, διαρκούς μνημοσύνου.