Γαράζο, χωριό έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Μυλοποτάμου. Περιφερειακά χωριά της Κοινότητας είναι τα Μουρτζανά, η Ομάλα και το Φαράτσι.
Από το 1998 έως το 2010 ήταν έδρα του Δήμου Κουλούκωνα. Βρίσκεται σε υψόμετρο 270 μέτρων, σε απόσταση 37 χιλιομέτρων από το Ρέθυμνο, με θέα στα βόρεια την κοιλάδα του Μυλοποτάμου και τα Ταλέα Όρη και νότια την οροσειρά του Ψηλορείτη.
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΊΑ
Το χωριό αναφέρεται από τον Φραντσέσκο Μπαρότσι το 1577 ως Garaso στην επαρχία Μυλοποτάμου. Στην ενετική απογραφή του 1583 από Καστροφύλακα αναφέρεται ως Garaso με 314 κατοίκους. Ο Βασιλικάτα το αναφέρει το 1630 ως Garasso και στην τουρκική απογραφή του 1671 ως Garazo με 65 χαράτσια. Το χωριό δεν αναφέρεται στην αιγυπτιακή απογραφή του 1834. Το 1881 αναφέρεται ως Γαράζο με 425 κατοίκους, όλοι χριστιανοί και ήταν έδρα ομώνυμου δήμου. Αναλυτικά η δημογραφική πορεία του χωριού σύμφωνα με τις απογραφές:
Στο κέντρο του χωριού βρίσκεται μια μεγάλη πλατεία. Σε αυτή στο παρελθόν βρίσκονταν τρεις τεράστιες βελανιδιές, οι οποίες όμως δεν υπάρχουν σήμερα, παρά μόνο μια μικρότερη βελανιδιά. Εκεί λειτούργησε το πρώτο γήπεδο ποδοσφαίρου της επαρχίας Μυλοποτάμου από το 1952 και ένα από τρία πρώτα ολόκληρου του Νομού Ρεθύμνης. Σήμερα στην κατάφυτη πλατεία δεσπόζει ο Ι.Ν. Αγίας Κυριακής με απαράμιλλης τέχνης Αγιογραφική ιστόρηση και το Πολιτιστικό Πνευματικό Κέντρο «Πρωτοπρεσβύτερος Θεμιστοκλής Μαρκάκης» που φιλοξενεί πλήθος εκδηλώσεων ολόκληρο το χρόνο.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο παλαιός οικισμός, ο οποίος είναι χαρακτηρισμένος Υψηλής Πολιτιστικής και Αρχιτεκτονικής Αξίας Α’ Κατηγορίας.
Εκεί λειτουργούν τρία μουσεία ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ναός που είναι αφιερωμένος στη Κοίμηση της Θεοτόκου. Είναι δίκλιτος, με το έτερο κλίτος αφιερωμένο στον Άγιο Χαράλαμπο. Η πρόσοψή του και το καμπαναριό του είναι αντίγραφο του καθολικού της Μονής Αρκαδίου με χρονολογία κατασκευής το 1886.
Άλλα αξιόλογα μνημεία είναι ο Ι.Ν. Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, οι τρίτοξες καμάρες στην θέση Βόλτα, το ερειπωμένο σήμερα σεράι του Αγά της εποχής της οθωμανικής αυτοκρατορίας και οι φυλακές που διατηρούσαν στο χωριό καθώς και η κρήνη της Αρκαλιάς που κατασκευάστηκε το 1915 αλλά και τα πλακόστρωτα σοκάκια που διατρέχουν το σύνολο του οικισμού.
Από τον παλαιό οικισμό ξεκινά καλντερίμι που οδηγεί στην λεγόμενη Κάτω Βρύση αλλά και στην γέφυρα της παλαιάς εθνικής οδού, επίσης χαρακτηρισμένα διατηρητέα ιστορικά και πολιτιστικά μνημεία.
Στο χωριό σήμερα λειτουργεί νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο καθώς επίσης το Γυμνάσιο και το ΕΠΑΛ Γαράζου που εξυπηρετούν την ευρύτερη περιοχή του Μυλοποτάμου. Επίσης είναι έδρα των ΤΑΕ Μυλοποτάμου και λειτουργεί Πυροσβεστικό Κλιμάκιο, ΚΕΠ, Δημοτικές Υπηρεσίες και Περιφερειακό Ιατρείο.
Άλλος ένας λόγος που το χωριό είναι ευρύτερα γνωστό είναι η Παγκρήτια Γιορτή Κίτρου που οργανώνεται κάθε χρόνο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Γαράζου, έναν από τους πιο αξιόλογους σε δράσεις, πολιτιστικό φορέα της Κρήτης.
ΙΔΡΥΣΗ ΟΜΑΔΑΣ
Ο Α.Ο. Γαράζου ιδρύθηκε ανεπίσημα στις 15/6/1952 και επίσημα το 1969. Ως Α.Ο. Γαράζου πήρε μέρος στα τοπικά πρωταθλήματα της ΕΠΣΡ, καταλαμβάνοντας τις παρακάτω θέσεις:
1970 Γ’ κατηγ. 1η θέση
1971 Β΄ κατηγ. 1η θέση
1972 Β΄ κατηγ. 4η θέση
1973 Γ΄ κατηγ. 2η θέση
1974 Γ΄ κατηγ. 4η θέση
ΤΑΛΩΣ ΓΑΡΑΖΟΥ
1982 Γ΄ κατηγ. 1η θέση
1983 Β΄ κατηγ. 2η θέση
1984 Α΄ κατηγ. 9η θέση
1985 Α΄ κατηγ. 11η θέση
1986 Β΄ κατηγ. 3η θέση
1987 Α΄ κατηγ. 12η θέση
ΕΠΑΝΑΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΗΣΗ
1998 Γ΄ κατηγ. 4η θέση
1999 Γ΄ κατηγ. 1η θέση
2008 Β΄ κατηγ. 4η θέση
2009 Β΄ κατηγ. 2η θέση
2010 Α΄ κατηγ. 9η θέση
2011 Α΄ κατηγ. 12η θέση
2012 Α΄ κατηγ. 14η θέση
2013 Β΄ κατηγ. 1η θέση
2014 Α΄ κατηγ. 14η θέση
2015 Β΄ κατηγ. 7η θέση
2016 Β΄ κατηγ. 8η θέση
2017 Β΄ κατηγ. 8η θέση
2018 Β΄ κατηγ. 13η θέση
2019 Β΄ κατηγ. 10η θέση
ΤΙΤΛΟΙ
Γ΄ κατηγ. 3
Β΄ κατηγ. 2
