«Μπαρ στο Χαλάνδρι μετά τις 11 το βράδυ επιτρέπει στους θαμώνες του να καπνίζουν στον εσωτερικό χώρο. Και όταν ερωτήθηκαν οι εργαζόμενοι, είπαν πως είναι απόφαση των ιδιοκτητών παρόλο που και οι ίδιοι δεν συμφωνούν».
Καφενείο σε προάστιο της Ανατολικής Αττικής δεν είχε πουθενά προειδοποιητική σήμανση ότι απαγορεύεται το κάπνισμα. «Δίπλα μας ήρθε ένας γεράκος. Αμέσως ο “πολλά βαρύς” καταστηματάρχης του έφερε τασάκι. Αναψε και αυτός τσιγάρο και φυσούσαν τον καπνό με ευχαρίστηση. (...) Εκφράσαμε το παράπονό μας με κόσμιο τρόπο και η αντίδραση του καταστηματάρχη ήταν άκρως επιθετική, με ύφος δερβέναγα και με απαίτηση-διαταγή να φύγουμε από το μαγαζί του και να πάμε όπου μας αρέσει».
«Στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο στην Πάτρα υπάρχουν πολλοί γιατροί που καπνίζουν συνεχώς εντός του νοσοκομείου σε χώρους κοινόχρηστους και για τους ασθενείς και για τους γιατρούς αλλά και για τους φοιτητές». Μάλιστα, σύμφωνα με την καταγγελία, γιατρός εντοπίστηκε να καπνίζει και σε αίθουσα που βρίσκεται δίπλα από τους ασθενείς που ξυπνούν από την αναισθησία μετά το χειρουργείο.
«Στο σχολείο μας, στη πίσω αυλή, σε κάθε διάλειμμα καπνίζουν κάποια παιδιά. Η τάξη μας είναι πάνω από αυτήν την αυλή και όταν μπαίνουμε μέσα μερικές φορές μυρίζει καπνίλα. Οι καθηγητές βλέπουν αυτά τα παιδιά αλλά κάνουν ότι δεν τα βλέπουν. Είναι παράνομο το κάπνισμα στο σχολείο, δεν γίνεται τόσα παιδιά να αναπνέουν τον καπνό από κάποιους “ψευτόμαγκες” που καπνίζουν. Ζητώ να γίνει έλεγχος στο σχολείο μου και να δοθεί πρόστιμο στον διευθυντή».
Οι συγκεκριμένες καταγγελίες είναι ένα μόνο δείγμα όσων έχουν γίνει τις τελευταίες ημέρες στην Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία αλλά και στην επίσημη γραμμή του υπουργείου Υγείας 1142 μετά και την επίσημη έναρξη της νέας «αρχής» του αντικαπνιστικού νόμου στη χώρα μας.
Σύμμαχοι οι πολίτες
Η προσπάθεια αυτή της κυβέρνησης βρίσκει συμμάχους εκατοντάδες πολίτες που έσπευσαν από τις πρώτες ημέρες να αναφέρουν παραβάσεις, περιμένοντας από την πολιτεία αυτή τη φορά να είναι συνεπής στον λόγο της και να διασφαλίσει για όλους τους δημόσιους χώρους ελεύθερους από καπνό. Αυτό προκύπτει και από τη λειτουργία του αριθμού 1142 του υπουργείου, το οποίο δέχθηκε τις τρεις πρώτες ημέρες λειτουργίας του περισσότερες από 1.000 κλήσεις, με το 26% αυτών να αφορά σε καταγγελίες για παραβάσεις του νόμου. Στην πλειονότητά τους (σε ποσοστό μεγαλύτερο του 65%) αυτές οι παραβάσεις αφορούσαν σε καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, καφέ, μπαρ-καφέ και ταβέρνες, κατά βάσιν από πελάτες αλλά σε κάποιες περιπτώσεις και από εργαζομένους, και ακολουθούν σε συχνότητα οι ιδιωτικές επιχειρήσεις (15%) και οι δημόσιες υπηρεσίες (5%). Μεταξύ των χώρων στους οποίους κάποιοι «απείθαρχοι» κάπνιζαν ήταν ακόμα και αεροδρόμια και λεωφορεία ΚΤΕΛ. Καταστήματα, υπηρεσίες και επιχειρήσεις του Λεκανοπεδίου Αττικής συγκέντρωσαν το 55% των αναφορών, ενώ αντίθετα από τη Θεσσαλονίκη ήταν μόλις το 10% των καταγγελιών. Από την υπόλοιπη επικράτεια, οι περισσότερες καταγγελίες αφορούσαν σε θεριακλήδες της Κρήτης.
Οπως έχει διευκρινίσει ο υπουργός Υγείας Βασίλης Κικίλιας, οι καταγγελίες ομαδοποιούνται και αποστέλλονται στις ελεγκτικές αρχές. Ηδη, από τα μέσα της εβδομάδας, «έπεσαν» και τα πρώτα πρόστιμα σε καταστήματα της Αττικής και της Περιφέρειας. Τα πρώτα 100 ευρώ καταλογίστηκαν σε «θεριακλή» σε καφέ της Λαμίας. Αντίστοιχα 500 ευρώ ήταν το πρόστιμα για τον καταστηματάρχη. Στην Αττική, τα πρώτα πρόστιμα αφορούσαν σε τρεις θαμώνες και αντίστοιχο αριθμό καταστημάτων της Νέας Σμύρνης.
Οι έλεγχοι σε καταστήματα της Αθήνας και της Περιφέρειας για την εφαρμογή του νόμου –χωρίς όμως καταλογισμό προστίμων– ξεκίνησαν από τα τέλη Οκτωβρίου με τα στοιχεία της Εθνικής Αρχής Διαφάνειας να αναφέρουν ότι επτά στα δέκα καταστήματα φαίνεται να τηρούν τον νόμο. Το ποσοστό αυτό είναι υψηλό και μάλλον σχετίζεται με την εκπεφρασμένη από το καλοκαίρι πρόθεση της κυβέρνησης να εφαρμόσει τον νόμο και να επιβάλει πρόστιμα. Αντίθετα, στο πρόσφατο παρελθόν σε ελάχιστους «ίδρωνε το αυτί» από τις εκκλήσεις για χώρους ελεύθερους από καπνό.
Είναι ενδεικτικό ότι κατά την περυσινή «χειμερινή» περίοδο, στην Ελληνική Αντικαρκινική Εταιρεία και στην ιστοσελίδα της www.stopkapnisma.gr έγιναν περί τις 600 καταγγελίες για μη τήρηση της νομοθεσίας. Οπως αναφέρει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας Ευάγγελος Φιλόπουλος, «παρά τις επιστολές μας προς τους υπευθύνους των χώρων όπου δεν τηρείτο ο νόμος, ελάχιστη ανταπόκριση είχαμε». Ο ίδιος χαρακτηρίζει στοίχημα για την κυβέρνηση την επιτυχία του αντικαπνιστικού νόμου. Οπως τονίζει, «ο νόμος πρέπει να εφαρμοστεί. Θα πρέπει να δοθεί κυρίως έμφαση στην επαρχία και σε συνοικίες της Αθήνας όπου οι κοινωνικές επαφές είναι στενές και συχνά κάποιος ντρέπεται να καταγγείλει τον γείτονα καταστηματάρχη. Και απαιτείται διακομματική συναίνεση για το ζήτημα αυτό και μία δέσμευση όλων των κομμάτων ότι η προσπάθεια θα συνεχιστεί ανεξάρτητα με το ποια είναι η κυβέρνηση».
Μόδα για τους νέους, εφεξής, ο «άκαπνος»
Να θέσει το τσιγάρο «εκτός μόδας» το επόμενο διάστημα είναι το εν λόγω στοίχημα της κυβέρνησης. Η ομάδα-στόχος για την πρόληψη του καπνίσματος, όπως αυτή προβλέπεται στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης κατά του Καπνίσματος, είναι οι έφηβοι μαθητές και τα «εργαλεία» που θα χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό είναι ειδικό εκπαιδευτικό υλικό για τους κινδύνους του καπνίσματος και ανάδειξη ενός υγιούς μοντέλου ως σύγχρονου τρόπου ζωής με έμφαση στη φυσική δραστηριότητα.
Αλλωστε, το στοίχημα για την καταπολέμηση του καπνιστικής συνήθειας είναι, όπως αναφέρουν οι ειδικοί επιστήμονες, «πώς θα κλείσει η κάνουλα που γεμίζει τη δεξαμενή των καπνιστών και θα ανοίξει αυτή που την αδειάζει». Και τουλάχιστον ως προς τον πρώτο στόχο φαίνεται ότι έγιναν βήματα, καθώς οι μελέτες καταδεικνύουν ότι το συμβατικό τσιγάρο στους εφήβους έχει μειωθεί την τελευταία 20ετία. Σύμφωνα με την «Πανελλήνια έρευνα για τις συμπεριφορές που συνδέονται με την υγεία των εφήβων-μαθητών» του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, το 2018 το 15,5% των εφήβων ηλικίας 11, 13 και 15 ετών έχει καπνίσει έστω και μία φορά, όταν το αντίστοιχο ποσοστό στην έρευνα του 1998 ήταν 22,3% και στην έρευνα του 2006, 22,7%. Το 2018 το 3,3% των εφήβων δήλωσε ότι καπνίζει καθημερινά, έναντι 5,1% το 1998 και 5,3% το 2006. Μεταξύ των 15χρονων μαθητών, τρεις στους δέκα (30,9%) αναφέρουν ότι έχουν καπνίσει έστω και μία φορά στη ζωή τους και ένας στους 12 (8,1%) ότι καπνίζει καθημερινά. Τα αντίστοιχα ποσοστά το 1998 ήταν 46,3% και 13,7%.
Στα ανησυχητικά στοιχεία συγκαταλέγονται η διάδοση του τσιγάρου στα κορίτσια (το ποσοστό των 15χρονων κοριτσιών που έχουν καπνίσει έστω μία φορά στη ζωή τους είναι 34,4% έναντι 27,5% των αγοριών), αλλά και το υψηλότατο ποσοστό των 15χρονων (αγοριών και κοριτσιών) που αναφέρουν χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου έστω και μία φορά (36,7% το 2018 έναντι 16,6% το 2014).
Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να ενταθούν το επόμενο διάστημα προγράμματα και δράσεις που γίνονται εντός των εκπαιδευτικών μονάδων, όπως η σχετική πρωτοβουλία SMOKEFREEGREECΕ, της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας και του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος, καθώς και προγράμματα της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας.
