Ακολούθησαν πιστά τις οδηγίες του Τούρκου διακινητή. Διέσχισαν τον Εβρο με φουσκωτή βάρκα και κρύφτηκαν σε μια δασώδη περιοχή περιμένοντας τον παραλήπτη τους. Μόλις εμφανίστηκε το πράσινο Peugeot που θα τους μετέφερε στη Θεσσαλονίκη, ήταν ξεκάθαρο ότι δεν θα χωρούσαν εύκολα. Δύο τρύπωσαν μέσα στο πορτμπαγκάζ και άλλοι πέντε στριμώχτηκαν στο πίσω κάθισμα με την εντολή να κρατήσουν τα κεφάλια σκυμμένα μέχρι τον τελικό προορισμό. Στο τιμόνι βρισκόταν ένα αγόρι που είχε σχεδόν τα μισά τους χρόνια. Ενας ασυνόδευτος ανήλικος μετανάστης, ο οποίος σε δύο μήνες θα έκλεινε τα 16.
Για τους αστυνομικούς του Τμήματος Διαχείρισης Μετανάστευσης Καβάλας δεν ήταν δύσκολο να εντοπιστεί το ύποπτο όχημα. Επειτα από καταδίωξη τριών χιλιομέτρων ο ανήλικος, με καταγωγή από την Αλγερία, σταμάτησε το αυτοκίνητο και παραδόθηκε. Το περιστατικό συνέβη τον Οκτώβριο του 2018. Σύμφωνα με δικαστικά έγγραφα που είναι σε γνώση της «Κ», ο έφηβος οδηγός διέμενε χωρίς συγγενικά πρόσωπα σε κέντρο φιλοξενίας προσφύγων και μεταναστών στην Αλεξάνδρεια Ημαθίας και είχε αναλάβει το πόστο του μεταφορέα από έναν Σύρο διακινητή που γνώρισε στην οδό Αριστοτέλους στη Θεσσαλονίκη.
Η τακτική της στρατολόγησης ασυνόδευτων ανηλίκων για τη διακίνηση μεταναστών στην Εγνατία Οδό, αρκετά δημοφιλής το 2017 και το 2018, συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Ενδεικτικά, σε ένα από τα πιο πρόσφατα περιστατικά, στις 15 Νοεμβρίου 2019, ένα αυτοκίνητο υπό αστυνομική καταδίωξη προσέκρουσε σε περίφραξη στον οικισμό Ακροβουνίου Καβάλας. Στη θέση του οδηγού βρισκόταν ένας 15χρονος. Οπως φαίνεται από αντίστοιχες υποθέσεις που είναι σε γνώση της «Κ», τα κυκλώματα επιλέγουν ανήλικους οδηγούς γιατί τυγχάνουν πιο ευνοϊκής ποινικής μεταχείρισης αργότερα, ενώ μπορούν πιο εύκολα να χειραγωγηθούν και να λάβουν μικρότερη αμοιβή από όσα τους είχαν υποσχεθεί. Είναι αναλώσιμοι.
Αυτή είναι μόνο μία πτυχή όσων μπορούν να αντιμετωπίσουν, ως θύματα κυκλωμάτων διακίνησης, οι ασυνόδευτοι ανήλικοι μέσα στη χώρα μας. Στα τέλη Νοεμβρίου ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης μετέφερε στο γραφείο του τις αρμοδιότητες για αυτή την ευάλωτη πληθυσμιακή ομάδα.
«Υπάρχει μια πληγή του προσφυγικού που μπορούμε να κλείσουμε αμέσως και μόνοι μας. Μας το επιβάλλουν ο πολιτισμός, η ανθρωπιά, η ευαισθησία, η ίδια η παράδοσή μας. Μιλώ για την προστασία των ανήλικων παιδιών που βρέθηκαν εδώ ασυνόδευτα. Χωρίς κανέναν δίπλα τους και χωρίς ελπίδα μπροστά τους. Δεν πρέπει να τα αφήσουμε να χαθούν στην εκμετάλλευση και στο έγκλημα», δήλωσε.
Περιστατικά εξαφάνισης
Βάσει των τελευταίων στοιχείων του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικής Αλληλεγγύης (δομή του υπουργείου Εργασίας), στην Ελλάδα βρίσκονται σήμερα 5.276 ασυνόδευτοι ανήλικοι πρόσφυγες και μετανάστες, εκ των οποίων το 8,9% είναι ηλικίας κάτω των 14 ετών. Το 42% κατάγεται από το Αφγανιστάν, 23% από το Πακιστάν και 11% από τη Συρία.
Υπολογίζεται ότι 1.746 ασυνόδευτοι ανήλικοι βρίσκονται σε κέντρα υποδοχής και ταυτοποίησης, οι περισσότεροι εξ αυτών στη Μόρια της Λέσβου. Εκεί οι συνθήκες, όπως περιγράφονται σε αναφορά που έχει συντάξει η κοινωνική λειτουργός της μη κυβερνητικής οργάνωσης HIAS, Χρύσα Παπαδάκη, είναι εφιαλτικές. Αρχικά, μέχρι να εντοπιστούν και να μεταφερθούν σε άλλα τμήματα, οι ασυνόδευτοι τοποθετούνται μαζί με ενηλίκους στο Rub-Hall, μια μεγάλη πλαστική σκηνή με κουκέτες, χωρίς ντουσιέρες και με πρόσβαση μόνο σε χημικές τουαλέτες. Ανεπάρκεια στο προσωπικό και καθυστερήσεις μπορεί να θέσουν σε κίνδυνο τις προθεσμίες τους για οικογενειακή επανένωση. Ακόμη και η αποκαλούμενη «ασφαλής ζώνη» μέσα στη Μόρια, η οποία προορίζεται για ανήλικα αγόρια κάτω των 13 ετών και κορίτσια κάτω των 18 ετών, εμφανίζει σημαντικά προβλήματα. Σύμφωνα με την αναφορά, μέσα σε αυτό τον χώρο τον τελευταίο χρόνο έχουν αναφερθεί περιστατικά εξαφάνισης ανηλίκων, ένας βιασμός και συμπλοκές οι οποίες συχνά ξεκινούν από ενηλίκους έξω από την περίφραξη. Ενα συρματόπλεγμα με τρύπες σε ορισμένα σημεία, σύμφωνα με την αναφορά, χωρίζει την «ασφαλή ζώνη» από τον ελαιώνα στον οποίο επεκτείνεται ο καταυλισμός των ενήλικων προσφύγων και μεταναστών.
Οταν μεταφερθούν από τη Λέσβο στην ηπειρωτική Ελλάδα, στην καλύτερη περίπτωση οι ασυνόδευτοι τοποθετούνται σε κάποιον ξενώνα με συνομηλίκους τους. Σε όλη τη χώρα λειτουργούν 51 ειδικοί ξενώνες και άλλοι δύο βρίσκονται υπό σχεδιασμό. Οι θέσεις τους, όμως, δεν επαρκούν για να καλύψουν τις υπάρχουσες ανάγκες. Εκτιμάται ότι 1.184 ασυνόδευτοι βρίσκονται σήμερα σε επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, δηλαδή σε διαμερίσματα με ενηλίκους, σε καταλήψεις ή στον δρόμο, αλλάζοντας συχνά τόπο διαμονής.
Αυτοί οι αριθμοί αποτυπώνουν μία όψη ενός πολύπλοκου ζητήματος, το οποίο καλείται να διαχειριστεί η κυβέρνηση. Μελετώντας αποφάσεις για χορήγηση ή μη ασύλου σε ασυνόδευτους ανηλίκους σε πρώτο και δεύτερο βαθμό, καθώς και αποφάσεις των Διοικητικών Εφετείων, η «Κ» παρουσιάζει ποια μπορεί να είναι η τύχη ορισμένων εξ αυτών μετά την άφιξή τους στην Ελλάδα.
Επανένωση
Από τις 31 Οκτωβρίου 2019 ο Ν.Α. βρίσκεται στην Αγγλία, μετά την ολοκλήρωση της οικογενειακής επανένωσης με την αδελφή του, η οποία ζει εκεί. Οι τελευταίες ημέρες του, όμως, στη χώρα μας ήταν επεισοδιακές. Ο έφηβος διέμενε σε δομή της Αττικής ώσπου εκδόθηκε σήμα εξαφάνισής του. Δεν είναι ξεκάθαρο για ποιο λόγο βρέθηκε εκτός ξενώνα. Οι άτυπες φυγές, πάντως, από αντίστοιχους χώρους είναι συχνό φαινόμενο. Στις 11 Οκτωβρίου εντοπίστηκε στον Πειραιά και μεταφέρθηκε αρχικά στο Αστυνομικό Τμήμα Δημοτικού Θεάτρου και έπειτα σε αυτό της Δραπετσώνας.
Σύμφωνα με τον συνήγορό του, οι συνθήκες διαμονής εκεί ήταν κάκιστες, χωρίς κλινοσκεπάσματα ή κανονικό κρεβάτι και καθόλου προαυλισμό. Ωσπου στις 28 Οκτωβρίου το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου δέχθηκε την αίτηση ασφαλιστικών μέτρων που υπέβαλε ο δικηγόρος του, για την άρση της (προστατευτικής) κράτησης στο αστυνομικό τμήμα, και τρεις ημέρες αργότερα ο ανήλικος επιβιβάστηκε στην πτήση για Λονδίνο. Υπολογίζεται, βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων του ΕΚΚΑ, ότι 257 ασυνόδευτοι παραμένουν σήμερα υπό «προστατευτική φύλαξη» σε αστυνομικά τμήματα.
Για την περίπτωση ενός 15χρονου Πακιστανού, ο οποίος ζει στη Θεσσαλονίκη, δεν εκκρεμούσε απόφαση οικογενειακής επανένωσης. Τόσο σε πρώτο όσο και σε δεύτερο βαθμό, κρίθηκε ότι δεν έχει προσφυγική ιδιότητα, ούτε ότι δικαιούται να ενταχθεί στο καθεστώς επικουρικής προστασίας. Ο ισχυρισμός ότι κινδυνεύει η ζωή του στην πατρίδα του από τους δολοφόνους του πατέρα του δεν έγινε δεκτός. Ωστόσο, τον Μάιο του 2019 το Διοικητικό Εφετείο Θεσσαλονίκης αποφάσισε να «παγώσει» τη διαδικασία απομάκρυνσής του από την Ελλάδα καθώς πρόκειται για ασυνόδευτο ανήλικο. Παρακολουθούσε κανονικά τα μαθήματα σε γυμνάσιο της πόλης και ο δικαστής έκρινε ότι πρέπει να αποφευχθεί η βίαιη διακοπή της φοίτησής του.
Η έκβαση ενός αιτήματος ασύλου
Οι αιτήσεις ασύλου που υποβάλλουν ασυνόδευτοι ανήλικοι κρίνονται, όπως ορίζεται από τους σχετικούς κανονισμούς, εξατομικευμένα και δεν έχουν πάντοτε θετική έκβαση. Για παράδειγμα, η καταναγκαστική, επικίνδυνη για τη σωματική ακεραιότητά τους, παιδική εργασία στην πατρίδα τους μπορεί να μην αποδειχθεί επαρκής λόγος απόδοσης της προσφυγικής ιδιότητας ή επικουρικής προστασίας (δικαίωμα παραμονής στη χώρα για τρία χρόνια, δυνατότητα πρόσβασης στην παιδεία και στην αγορά εργασίας). Ενδεικτική είναι η περίπτωση 17χρονου Πακιστανού, ο οποίος εξήγησε στην αίτησή του ότι υποχρεώθηκε να εργαστεί στην πατρίδα του από τα 13 του έτη για να συντηρήσει την οικογένειά του. Αρχικά σε αγροτικές δουλειές και έπειτα σε εργοστάσιο παπουτσιών και στην οικοδομή. Ζούσε σε σπίτι χωρίς ρεύμα και νερό. Δεν του χορηγήθηκε άσυλο γιατί, σύμφωνα με τον χειριστή της υπόθεσής του, δεν προέκυψε δίωξη εναντίον του για κάποια θρησκευτική, κοινωνική, πολιτική ή άλλη δραστηριότητα όπως συμβαίνει σε άλλες περιπτώσεις.
