Γράφει ο Γ.Π. Εκκεκάκης
Στο τελευταίο μου δημοσίευμα στο Ρέθεμνος (φ. 30-6-2012) είχα αναφερθεί στον Μιχαήλ Αναγνωστόπουλο, παιδί αναλφάβητων τσοπαναραίων από την Ήπειρο, που έφτασε να γίνει παγκόσμια γνωστός και σεβαστός. Για τη σχέση του με την Κρήτη, να υπενθυμίσω ότι εγκατέλειψε τη θέση του αρχισυντάκτη στην αθηναϊκή εφημερίδα Εθνοφύλαξ, προκειμένου να αφοσιωθεί ολόψυχα στην περίθαλψη των προσφύγων Κρητών της επανάστασης του 1866.
Στο σημείωμα αυτό θα γίνει λόγος για τον Ιωάννη Αντωνιάδη (Κορνός Λήμνου 1818 – Αλεξάνδρεια Αιγύπτου 1895). Ήταν ένα αγόρι από πάμπτωχη οικογένεια, που αναγκάστηκε να φύγει από το χωριό του πριν κλείσει τα 15, αναζητώντας καλύτερη τύχη. Κατέληξε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου (1833), όπου, για μερικά χρόνια, εργάστηκε ως λιμενεργάτης. Συνέχισε ως μικρέμπορος, για να ανοίξει γρήγορα δικό του μαγαζί. Ο πατριωτισμός και η διάθεσή του να βοηθά εκδηλώθηκαν νωρίς. Στα αρχεία της Ελληνικής Κοινότητας Αλεξανδρείας βρέθηκαν ντοκουμέντα για μικροδωρεές του με χρονολογία 1843!
Για να μη μακρηγορούμε, έφθασε να γίνει από τους πλουσιότερους ανθρώπους της εποχής του, μεγάλος ευεργέτης του Αιγυπτιακού Ελληνισμού, αλλά και της ιδιαίτερης πατρίδας του της Λήμνου. Βρέθηκε στο ίδιο τραπέζι με πολλές προσωπικότητες της εποχής – ακόμη κα με τη βασίλισσα Βικτωρία, η οποία του απένειμε τον τίτλο του «Σερ».
Παρακάμπτοντας άλλες λεπτομέρειες, θα αναφερθώ σε ένα περιστατικό της ζωής του Ι. Αντωνιάδη που δείχνει πολλά. Κατά περίεργο τρόπο, στο περιστατικό βρίσκει κανείς μερικές αξιοπρόσεκτες συμπτώσεις: Περί το 1860, λοιπόν, ο ήρωας της ιστορίας μας ταξίδευε για επαγγελματικούς λόγους και βρέθηκε ανοιχτά του ακρωτηρίου «Πύργος» της Ίμβρου. Ήταν 9 Δεκεμβρίου, της Αγίας Άννας, και το πλοίο του κινδύνεψε σοβαρά από την κακοκαιρία. Ο Αντωνιάδης έκανε τάμα στην Αγία Άννα και το πλοίο σώθηκε (κάτι που δεν έγινε, δυστυχώς, με το οχηματαγωγό Ηράκλειο, σαν τέτοια μέρα, εκατό … τόσα χρόνια αργότερα). Το τάμα εκπληρώθηκε, το εκκλησάκι προς τιμήν της Αγίας χτίστηκε από τον Αντωνιάδη και υπήρχε εκεί μέχρι το 1980. Όπως βλέπω στο Διαδίκτυο, ένα ομώνυμο εκκλησάκι έχει χτιστεί τώρα σε σημείο της Λήμνου που βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Ίμβρο, σε ανάμνηση εκείνου του τάματος. Το νέο εκκλησάκι εγκαινίασε το 2003 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, ο οποίος κατάγεται από την Ίμβρο!
Το ποια ακριβώς είναι η σχέση του Ιωάννη Αντωνιάδη με την Κρήτη, δεν μπόρεσα να το βρω, παρά τις επίμονες προσπάθειές μου. Τα μόνα που εμμέσως γνωρίζω προέρχονται από ένα
αφιερωτήριο βιβλίου (έκδοση Σύρου, 1869). Παραθέτω την εικόνα τόσο του αφιερωτηρίου όσο και του βιβλίου, για το οποίο θα γίνει ειδικός λόγος στο τέλος. Εκτός των όσων μπορεί να διαβάσει ο αναγνώστης στην εικόνα, ο συγγραφέας του βιβλίου Μ.Π. Περίδης δικαιολογεί την αφιέρωση ως εξής:
Φιλογενέστατε Άνερ!
Συντάξας το ανά χείρας κοινωνικόν βιβλίον και επιθυμήσας να πληρώσω ως Κρης ελάχιστον προς Σε μέρος των - προς την δύστηνον πατρίδα μου Κρήτην υπέρ του ελληνισμού αγωνιζομένην - γενναίων και μεγάλων θυσιών Σου, έκρινα δίκαιον και πρέπον να θέσω εν αρχή τούτου το όνομά Σου, φρονών ότι οι αγαθοί και φιλοπάτριδες άνδρες δικαιούνται να έχωσι την της αρετής αυτών αμοιβήν … κλπ. κλπ.
Όπως βλέπομε, γίνεται λόγος για μεγάλες θυσίες (προφανώς οικονομική προσφορά) του Ι. Αντωνιάδη προς την επαναστατημένη Κρήτη του 1866-69. Είναι αμφίβολο αν θα βρούμε ποτέ πληροφορίες ξεκάθαρες για το θέμα.
Για να συλλάβει ο αναγνώστης το απύθμενο βάθος των κενών που υπάρχουν στην ιστορική μας μνήμη, αρκεί να αναφέρω μερικά δεδομένα:
-Καμιά από τις τέσσερις (4) μεγάλες Εγκυκλοπαίδειες που τυχαίνει να έχω, δεν κάνει λόγο για τον ευεργέτη από τη Λήμνο Ιωάννη Αντωνιάδη.
-Και οι τέσσερις, άλλωστε, αγνοούν παντελώς το όνομα του συγγραφέα και αφιερωτή Μ.Π. Περίδη. Ποιος είναι αυτός; Μα ο δραστηριότερος, ίσως, βιβλιοπαραγωγός της εποχής του (ηρακλειώτικης καταγωγής, δραστηριοποιούμενος στη Σύρο, κατά το 19ο αιώνα). Εκτός του ότι είχε δικό του τυπογραφείο, τα βιβλία που ο ίδιος συνέγραψε (λεξικά και μεταφράσεις, τα περισσότερα) ανέρχονται σε αρκετές δεκάδες!
Στο σημείο αυτό αξίζει, ίσως, μια παρένθεση για να μεταφέρω μια προσωπική εμπειρία: Έτυχε να βρεθώ με μια μεγάλη παρέα σπουδαίων κρητολόγων στην Ελούντα, σε ένα διάλειμμα του Κρητολογικού Συνεδρίου που έγινε εκεί πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια. Η κουβέντα το έφερε στο όνομα του συγγραφέα και εκδότη Μ.Π. Περίδη. Όταν ο γράφων είπε τη γνώμη του για τον … Μάρκο Παρασκευά Περίδη, όλοι της παρέας έβγαλαν μπλοκάκια για να σημειώσουν το όνομα και το πατρώνυμο που αντιστοιχούν στα αρχικά, που όλοι γνώριζαν!
Και για να μη θεωρηθεί ότι εξαιρώ τον εαυτό μου από τους πολλά αγνοούντες, αρκεί να αναφέρω τούτο: Το βιβλίο με την αφιέρωση που έδωσε την αφορμή για το θέμα μας (πρόσφατο πρόσκτημα της βιβλιοσυλλογής μου), το φυλλομέτρησα για πρώτη φορά πριν λίγο καιρό. Η μέχρι τώρα άγνοια του περιεχομένου του ήταν ασυγχώρητη, για τον εξής πρόσθετο λόγο: Ανάμεσα στα άλλα που περιλαμβάνει το βιβλίο, είναι και μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα περιγραφή των όσων διαδραματίστηκαν στο Αρκάδι, το Νοέμβριο εκείνο του 1866. Αν λάβει κανείς υπόψη του το πότε και από ποιον γράφτηκε, η σημασία της περιγραφής έχει την αξία της. Περιορίζομαι να υπογραμμίσω την εξής λεπτομέρεια: … Ως δε εισέβαλον εις την αυλήν πλείστοι πολέμιοι, ευθύς οι εν τη Μονή έβαλον πυρ τόσον εις τον υπόνομον όσον και εις την πυριτιδαποθήκην … Η λεπτομέρεια έχει τη σημασία της. Όσο για τους ενδιαφερόμενους για άλλες λεπτομέρειες, περιορίζομαι να πω ότι ούτε στην περιγραφή αυτή γίνεται λόγος για το ποιος έβαλε το πυρ!
Όπως έχω σκοπό να κάνω στο εξής, παίρνω την αφορμή για να τονίσω την ανάγκη να υπάρξει κάποτε ένας φορέας μελέτης της τοπικής ιστορίας. Εκείνο που πρωτίστως έχει ανάγκη η έρευνα, είναι η ταξινόμηση και η κωδικοποίηση της ήδη δημοσιευμένης ιστορικής ύλης. Μια μικρή αίθουσα και ένας υπάλληλος με οργανωτικές ικανότητες και καλή γνώση μηχανοργάνωσης, θα μπορούσε να προσφέρει υπηρεσίες ασύγκριτα θετικότερες στην έρευνα, απ’ αυτές που μέχρι τώρα έχουν δοκιμαστεί.
