ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΜΕ ΤΟΝ ΗΘΟΠΟΙΟ ΒΑΓΓΕΛΗ ΛΙΟΔΑΚΗ
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΜΑΝΟΥΣΟ ΚΛΑΔΟ
Ηθοποιός με σπουδαία πορεία στο Ελληνικό θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση, ο Βαγγέλης Λιοδάκης έχει το πνευματικό υπόβαθρο να συμβάλει στην πολιτιστική συνέχεια και ανάπτυξη του τόπου.
Αυτό γίνεται εύκολα αντιληπτό μέσα από την ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχαμε μαζί του με αφορμή την επιστροφή του στο Ρέθυμνο και την εξαιρετική παράσταση που ανέβασε το καλοκαίρι με το έργο του Αρκάδιου Λευκού «Κρίσις».
Το Ρουμελί Μυλοποτάμου είναι το χωριό, στο οποίο γεννήθηκε, μεγάλωσε και ξαναγίνεται μέρος κατοικίας του.
Οι ραγδαίες αλλαγές που επέφερε η οικονομική και κοινωνική κρίση, τον οδήγησαν στο να κάνει μια νέα αρχή στην ζωή και στην καριέρα του καθώς συνεχίζει να πιστεύει ότι η τέχνη αποτελεί «αναγκαιότητα του περιττού» και παράλληλα θεωρεί ότι η επαρχία είναι το κατάλληλο πεδίο πολιτιστικής ανάπτυξης, αφού οι συνέπειες της κρίσης δυσκολεύουν την επιβίωση των καλλιτεχνών στην πρωτεύουσα, η οποία έχει κορεστεί από παραγωγές.
Η συνέντευξη που ακολουθεί επιχειρεί μια «ανίχνευση» των θέσεων και των αντιλήψεων του δημοφιλούς καλλιτέχνη, ο οποίος εμφανίζεται έτοιμος για νέες διαδρομές, πειραματισμούς και κυρίως κατάθεση της δικής του σφραγίδας στα τοπικά πολιτιστικά δρώμενα.
Η επιλογή του έργου «Κρίσις» του Αρκάδιου Λευκού, στο οποίο σας είδαμε φέτος επί σκηνής, θεωρήθηκε, ότι αποτυπώνει την πραγματικότητα που βιώνουμε. Ποια μηνύματα θέλατε να περάσετε;
Ένα πνευματικό βέλος από το παρελθόν έφτασε στο σήμερα και συνεχίζει το ταξίδι του στο μέλλον, κάνοντας στάση στη συνάντηση του συγγραφέα με το κοινό, μέσω της τέχνης του θεάτρου. Ένα διήγημα γίνεται θεατρική παράσταση για να δηλώσει ότι 80 χρόνια μετά τη συγγραφή του, τίποτα δεν έχει αλλάξει. Άραγε σε 80 χρόνια από σήμερα, με ποιο τρόπο θα παρουσιαστεί και πόσο επίκαιρο θα είναι;
Θα αλλάξει ο άνθρωπος, ή…; Θα συνεχίσει τα λάθη που τον οδήγησαν σε αυτή την πραγματικότητα; Θα βρει ως τότε, τους τρόπους που θα τον οδηγήσουν σε ένα καλύτερο αύριο; Ως πότε ο κίνδυνος να αυτοκαταστραφεί μέσω των πολέμων θα πλανιέται πάνω από το κεφάλι του; Πότε επιτέλους θα συναντηθεί με τον ανώτερο πνευματικό εαυτό του και θα αγαπήσει το συνάνθρωπο του με ειλικρίνεια, θα του απλώσει το χέρι όταν αυτός θα έχει ανάγκη και θα γαληνέψει μέσα στη βεβαιότητα ότι και ο ίδιος, αν βρεθεί σε ανάγκη, θα υπάρξει ένα χέρι να κρατηθεί; Θα υπάρξει κάποια στιγμή ένα τέτοιο συλλογικό όνειρο ή η ζωή μας θα συνεχίσει την πορεία της μέσα σε εφιάλτες που άλλοι διάλεξαν για μας;
Κάπως έτσι αντιλήφθηκα το έργο του συμπατριώτη μας και αυτά τα μηνύματα θα ήθελα να μοιραστώ με τους συνανθρώπους μου.
Είστε πολλά χρόνια ηθοποιός. Πόσο έχει επηρεάσει η οικονομική κρίση τον επαγγελματικό σας χώρο;
Σκεφτείτε λίγο τον εαυτό σας σε μια οικονομικά δύσκολη στιγμή, ποιο είναι το πρώτο πράγμα που θα θεωρήσετε περιττό; Η ψυχαγωγία. Μα η τέχνη δεν είναι τίποτα άλλο από την «αναγκαιότητα του περιττού». Αυτό το τόσο αναγκαίο «περιττό» που έχει ανάγκη κάθε άνθρωπος για να ξεχωρίσει από τα ζώα, είναι το πρώτο πράγμα που θα κόψει κάποιος όταν ζοριστεί οικονομικά.
Δε μπορεί κάποιος να σταματήσει να τρώει, να ντύνεται και να βρίσκει καταφύγιο σε ένα σπίτι.
Είναι θλιβερό το ότι μέσω της οικονομικής κρίσης, μας εξωθούν στο να γίνουμε ζώα. Χωρίς ανάγκη για ψυχαγωγία, για πνευματικότητα, για ανάταση ψυχής και πνεύματος.
Ποιός θα δώσει το παραμικρό ποσό για να αγοράσει ένα βιβλίο όταν τα χρήματα του δεν φτάνουν για να αγοράσει ένα καρβέλι ψωμί;
Μεγάλη μερίδα συνανθρώπων μας περνούν πολύ άσχημα και μεγάλη μερίδα συναδέλφων μου υποφέρουν και κάποιοι πεινούν.
Η τηλεόραση που κάποτε πρόσφερε δουλειά σε πολύ κόσμο, τώρα πια δεν το κάνει. Στο θέατρο οι μισθοί που έπαιρναν κάποιοι έχουν μετατραπεί σε ποσοστά επί των κερδών (όχι επί των εισπράξεων). Όσοι συνάδελφοι δεν είναι εύποροι, αναγκάζονται να κάνουν άλλες δουλειές για να ζήσουν. Μιλάμε για άσχετες δουλειές και αμοιβές της τάξης των 3 ευρώ την ώρα. Όσοι δεν έχουν εναλλακτικές λύσεις, σιτίζονται στα συσσίτια των εκκλησιών, των δήμων κλπ. Όταν βλέπεις γέροντες που έχουν δουλέψει όλη τους τη ζωή να περιμένουν να τελειώσει η λαϊκή για να μαζέψουν από κάτω καμιά ντομάτα και κανένα κρεμμύδι γιατί η σύνταξη φτάνει (και αν), ίσα ίσα για τους λογαριασμούς, περιμένεις να γεμίσουν τα θέατρα και να ευημερήσουν οι ηθοποιοί;
Είμαι από τους τυχερούς που έζησα καλές εποχές του θεάτρου και του κινηματογράφου και της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου και της διαφήμισης. Δεν έχω παράπονο. Και σήμερα ακόμα έχω τη δυνατότητα να ασκώ την τέχνη μου και να επιβιώνω στην πατρίδα μου, ασχολούμενος και λίγο, με τα αγροτικά και τα μελισσοκομικά.
Το μυαλό μου όμως ταξιδεύει σε συναδέλφους που δεν έχουν τόπο να επιστρέψουν. Περνούν δύσκολα και είναι αξιέπαινοι όταν μέσα σε όλες τις δυσκολίες τους, καταφέρνουν να εκφραστούν δημιουργικά, να φτιάξουν παραστάσεις, να πιστέψουν στην αξία της δημιουργικότητας τους και να προσπαθήσουν να εξυψώσουν και να εξυψωθούν μέσα από αυτές.
Τον τελευταίο χρόνο ζείτε στο Ρέθυμνο και συγκεκριμένα στο Ρουμελή Μυλοποτάμου. Πείτε μας την γνώμη σας για το τοπικό «πολιτιστικό γίγνεσθαι» στην πόλη αλλά και στην ύπαιθρο.
Το Ρέθυμνο και η επαρχία θα ζήσουν στιγμές πολιτιστικής ανάπτυξης. Πολλοί καλλιτέχνες επιστρέφουν στον τόπο τους με αφορμή την οικονομική κρίση. Όχι μόνο γιατί οι συνέπειες της κρίσης δυσκολεύουν την επιβίωση στην πρωτεύουσα, αλλά και λόγω προσωπικής τους επιλογής. Επιλέγουν να επιστρέψουν γιατί η Αθήνα έχει κορεστεί από υπερπληθώρα «παραγωγών». Ακόμα και οι καλύτερες δουλειές χρειάζονται μεγάλα ποσά για διαφήμιση, που χωρίς αυτά δε μπορούν να φτάσουν στον κόσμο, αλλά και το δέλεαρ της ποιότητας ζωής που προσφέρει η επαρχία, δε συγκρίνεται πια με αυτό της Αθήνας.
Προσωπικά από την επιστροφή μου ως σήμερα, είδα στον τόπο μου παραστάσεις, που όχι απλώς δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τις «Αθηναϊκές», αλλά θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι προτάσεις προς το κέντρο, που πιστεύω ότι σε άλλες εποχές, θα γέμιζαν τα Αθηναϊκά θέατρα για μήνες. Δε θα αναφερθώ σε ονόματα γιατί δε θέλω να αδικήσω και όσους δεν κατάφερα να δω, αλλά πιστεύω πως η ποιότητα έχει ανέβει αισθητά και σε επαγγελματικό και σε ερασιτεχνικό επίπεδο. Το λέω αυτό γιατί ακόμα και την εποχή που δε ζούσα μόνιμα εδώ, παρακολουθούσα τα πολιτιστικά δρώμενα του τόπου με κάθε ευκαιρία που επέστρεφα, αλλά και ζώντας για 2 χρόνια στα Χανιά, σαν ηθοποιός του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κρήτης, η σχέση μου με τα δρώμενα στην Κρήτη ήταν ανελλιπής. Συμπερασματικά είμαστε σε πολύ καλό δρόμο και τα καλύτερα έρχονται.
Ποιες είναι οι προτάσεις σας για την πολιτιστική συνέχεια και αναβάθμιση του Ρεθύμνου;
Δεν υπάρχει μεγαλύτερο στοίχημα αυτή τη στιγμή, όχι μόνο για το Ρέθυμνο και την Κρήτη, αλλά για όλη την Ελλάδα, από την Παιδεία. Εκεί πρέπει να πέσει όλο το βάρος της φροντίδας μας. Τα παιδιά. Σε έναν κόσμο που αλλάζει με ταχύτητες τρελές, όλη η προσοχή μας πρέπει να στραφεί σε αυτά. Τα ερεθίσματα από το διαδίκτυο είναι τόσα και τέτοια, που αν δεν προσφέρουμε στα παιδιά γερές άγκυρες με τον πολιτισμό και την καλλιέργεια του πνεύματος, αν δεν τους ανοίξουμε τα μάτια σχετικά με την παράδοση μας, τις τέχνες και το ρόλο που έχουμε παίξει ως έθνος και λαός στον «εξανθρωπισμό» του είδους, τότε απλώς μεγαλώνουμε τους αυριανούς δούλους.
Αν δε φανερώσουμε στα παιδιά ότι η ζωή δεν είναι μόνο «ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε», ότι υπάρχουν αξίες για τις οποίες αξίζει να αγωνίζεται ο άνθρωπος, ότι η καλλιέργεια του πνεύματος είναι εξίσου σημαντική με αυτή του σώματος, ότι η φροντίδα για τη γη μας δεν είναι κάτι που αφορά τους άλλους αλλά ότι έχουμε και έχουν ευθύνη για τη συνέχεια, τη διατήρηση και την παράδοση της στους επόμενους με όλο το σεβασμό και τη γνώση που παραλάβαμε από τους προγόνους, τότε δε θα φανούμε αντάξιοι αυτών των προγόνων.
Μπορεί λοιπόν να ακούγεται πολύ γενικό, είναι ωστόσο και πολύ πλατύ. Παιδεία και πάλι παιδεία. Ό,τι βοηθάει τα παιδιά να ανοίξουν τα μάτια τους σ’ αυτόν τον υπέροχο κόσμο, είναι και θα είναι μια πρόταση στην οποία θα μείνω στοχοπροσηλωμένος.
Ηθοποιός σημαίνει «ποιώ ήθος». Οι σύγχρονοι ηθοποιοί ανταποκρίνονται σε αυτό το βασικό χαρακτηριστικό του λειτουργήματος τους;
Οι ηθοποιοί είναι και αυτοί κομμάτι της κοινωνίας μας. Δε μπορούμε και δεν είναι σωστό να τους ξεχωρίζουμε από τους υπόλοιπους επαγγελματίες. Όπως υπάρχουν καλοί και κακοί επαγγελματίες σε κάθε χώρο εργασίας, έτσι και τούτοι δε διαφέρουν από τους άλλους. Κάθε άνθρωπος που αγαπά την εργασία του, δίνει σε αυτήν το καλύτερο κομμάτι του εαυτού του. Όπως ένας καλό κτίστης, ένας καλός οδοκαθαριστής, ένας καλός αγρότης κλπ, ξεχωρίζει από το αποτέλεσμα της εργασίας του και είναι φανερό στον καθένα πόσο καλό είναι αυτό το αποτέλεσμα, έτσι και ένας καλός ηθοποιός ξεχωρίζει από ένα λιγότερο καλό πάνω στη σκηνή. Η σκηνή έχει μια «μαγική» ιδιότητα: Ξεγυμνώνει. Ο ηθοποιός, εκτιθέμενος σκηνικά, αποκαλύπτει ουσιαστικά στον κόσμο τον εσώτερο εαυτό του. Το μαγικό είναι ότι μέσα από τη δική του έκθεση, βάζει και το θεατή σε παρόμοια διαδικασία, μέσω της ταύτισης, της αποστασιοποίησης, και τελικά της συγκίνησης (συν-κίνησης). Αν αυτά, καταφέρει να τα πετύχει ένας ηθοποιός, τότε ναι, γίνεται Ψυχαγωγός. Αν όχι, παραμένει ένας απλός διασκεδαστής και στην ψυχή του θεατή παραμένει ένα κενό. Αν καταφέρει να γίνει ψυχαγωγός, τότε ναι, ποιεί ήθος. Αν όχι, τότε είναι σκηνικά ανήθικος.
Ποιες θα ήταν οι συμβουλές σας για τους νέους που επιθυμούν να γίνουν ηθοποιοί;
Να αγαπούν, να μελετούν, να σκέπτονται, να πιστεύουν.
Να αγαπούν τον άνθρωπο, να αναγνωρίζουν σε αυτόν τη θεϊκή του φύση, δηλαδή την ουσιαστική του ανωτερότητα και σε αυτήν να τον στρέφουν.
Να μελετούν με προσήλωση ό,τι έρχεται ως γνώση από το παρελθόν και να καλλιεργούν πολύπλευρα τον εαυτό τους.
Να παρατηρούν, όχι απλώς να βλέπουν. Καθετί γύρω τους μπορεί να αποτελέσει «υλικό» για ένα ρόλο.
Να σκέπτονται και να ξεχωρίζουν αυτά που πραγματικά αξίζουν να παρασταθούν σκηνικά από τα ανάξια.
Να πιστεύουν στη δύναμη της τέχνης τους ως το τέλος. Ό,τι οι ίδιοι πιστεύουν, οδηγούν και το θεατή να το πιστέψει.
Να αναγνωρίσουν ότι η τέχνη τους δεν έχει όρια. Ποτέ να μην αφήσουν τον εαυτό τους να πιστέψει ότι έφτασε, ότι δεν έχει κάτι ακόμα να μάθει, να φτάσει, να κατακτήσει.
Τέλος να φροντίσουν να κρατήσουν την καλή υγεία του στομαχιού τους, γιατί αυτό το στομάχι, έχει πολλά να «χωνέψει» για όλη την υπόλοιπη ζωή τους και δεν εννοώ τροφές.
Έχετε αποφασίσει να μείνετε μόνιμα εδώ; Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον;
Ναι. Μετά το ταξίδι μου στην Ελλάδα και τον κόσμο με βάση την Αθήνα, η ώρα του γυρισμού στον τόπο που γεννήθηκα, έφτασε για μένα.
Σχέδια δεν κάνω ακόμα. Βρίσκομαι σε στάδιο προσαρμογής. Δεν εισβάλω, επιστρέφω. Θέλω να αφουγκραστώ το περιβάλλον και τους συνανθρώπους μου. Να κατανοήσω τις ανάγκες και τις ελλείψεις τους και να ανταποκριθώ σε αυτές με την τέχνη μου.
Οι εργασίες που έχουν ήδη ξεκινήσει με την επιστροφή μου στην Κρήτη θα συνεχιστούν.
Το έργο του Ρεθυμνιώτη Αρκάδιου Λευκού «Κρίσις…» έχει ακόμα να διανύσει πορεία στον τόπο του.
Επίσης, θα συνεχίσω και φέτος για 3η χρονιά να είμαι εθελοντής στο Κέντρο Ψυχικής Υγείας Ρεθύμνου και να συντονίζω τη θεατρική ομάδα Α.Ψ.Ε.Ν.Τ.Η. (Από Ψυχής Εθελοντής Νέος Τώρα Ηθοποιός).
Συγχρόνως, και πάλι σκοπεύω να συνεργαστώ με τη θεατρική ομάδα «ΟΜΜΑ Στούντιο» του συνάδελφου και φίλου από το Ηράκλειο, Αντώνη Διαμαντή, με τον οποίο πέρυσι συνεργαστήκαμε στην παράσταση «Κουαρτέτο» του Χάινερ Μύλλερ.
Παράλληλα, προετοιμάζουμε με τη Βίβιαν Καραβάνου, ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, τη δημιουργία μιας θεατρικής ομάδας στα Χανιά, με αυτογνωσιακό χαρακτήρα.
Ακόμα σκέφτομαι να συντονίσω για 2η συνεχή χρονιά, ομάδες θεατρικής αγωγής για παιδιά, ίσως και εφήβους, στο «Κτήμα Δαλαμπέλος» στα Αγγελιανά, στο χωριό μου το Ρουμελί, και όπου αλλού ζητηθεί.
Όνειρα όμως, ναι, έχω. Ονειρεύομαι συνεργασίες με ντόπιους καλλιτέχνες σε κάθε επίπεδο. Ονειρεύομαι έναν καλλιτεχνικό πυρήνα, που με βάση την Κρήτη θα είναι κήρυκας πολιτισμού και ανάτασης χωρίς όρια. Ονειρεύομαι χώρους προσβάσιμους και ανοιχτούς στους νέους και σε όσους θέλουν να παραμείνουν νέοι, ανεξαρτήτως ηλικίας. Τέτοιου είδους όνειρα κάνω και αυτά τα όνειρα θέλω να τα ανάγω σε συλλογικά, για να ξορκίσω τους εφιάλτες που σχεδιάζουν άλλοι για μας.
Πιστεύω σε έναν καλύτερο κόσμο και ο αγώνας για να γίνει αυτός, είναι τόσο σκληρός μα και τόσο γλυκός. Είναι αγώνας ζωής.
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΛΙΟΔΑΚΗΣ
Ο Βαγγέλης Λιοδάκης παρακολούθησε τα μαθήματα του Θεατρικού Εργαστηρίου «Κύτταρο». Στη συνέχεια, τελείωσε με υποτροφία την Ανώτερη Σχολή Δραματικής Τέχνης «Ωδείο Αθηνών». Έχει επίσης παρακολουθήσει σεμινάριο του RyszardCieslak της σχολής Grotowski, για το σωματικό θέατρο.
Έχει πάρει μέρος σε πάνω από 40 θεατρικές παραστάσεις σε έργα κλασικού ρεπερτορίου, αρχαίας τραγωδίας και κωμωδίας, σύγχρονου ελληνικού και ξένου ρεπερτορίου, παιδικού θεάτρου, σε παραστάσεις θεάτρου δρόμου στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, σε μουσικές παραστάσεις και performances με καταξιωμένους σκηνοθέτες.
Έχει συνεργαστεί με τα ΔΗΠΕΘΕ: Ρούμελης, Ρόδου, Πάτρας, Καβάλας, Ιωαννίνων, Κρήτης, Βορείου Αιγαίου, με το Δημοτικό Θέατρο Ρεθύμνου και με πλήθος θεατρικών ομάδων, σε δύο εκ των οποίων υπήρξε συνιδρυτής.
Επίσης έχει πάρει μέρος σε παραστάσεις θεάτρου για το ραδιόφωνο και σε θεατρικά αναλόγια.
Έχει πρωταγωνιστήσει σε βραβευμένες ελληνικές ταινίες μικρού και μεγάλου μήκους, σε τηλεταινίες, τηλεοπτικές σειρές και διαφημίσεις σε τηλεόραση και ραδιόφωνο.
Συντονίζει θεατρικές ομάδες και διδάσκει μαθήματα θεατρικής αγωγής σε παιδιά και εφήβους.
