Πρώτη μέρα του Μαγιού
πάει το clipper του τσαγιού
Να προλάβει στη Σαγκάη
να φορτώσει το άσπρο τσάι.
Το πρώτο τετράστιχο από το ποίημα ’’Νανούρισμαγια μωρά και γέρους’’του Ν. Καββαδία,ποιητή της θάλασσας και των ναυτικών,από την συλλογή <<Τραβέρσο>>1975,που ερμηνεύθηκε από την αγαπημένη Μαρίζα Κωχ.
Έτος 1773, Δεκέμβρης στο λιμάνι της Βοστώνης στη Μασαχουσέτη, μιας από τις 13 Βρετανικές αποικίες,εκεί βρίσκονται αγκυροβολημένα τρία πλοία της Εταιρίας Ανατολικών Ινδιών,φορτωμένα μέχρι τα μπούνια εκατοντάδες χιλιάδες λίβρες τσαγιού. Οι Αμερικανοίάποικοι είναι δυσαρεστημένοι, από τον τρόπο λήψεωντων αποφάσεων του βρετανικού κοινοβουλίουκαι τα σκληρά φορολογικάμέτρα για διάφορα αγαθά, ανάμεσα στα οποία προστέθηκε και το τσάι. Μια ομάδα εκατό περίπου ατόμων ως ένδειξηδιαμαρτυρίας, πραγματοποιείρεσάλτοστα ελλιμενισμένα φορτηγά ιστιοφόρα και ρίχνειστο νερό εκατοντάδες σεντούκια με τσάι. Ήτανμιαακτιβίστικη,θα λέγαμε σήμεραενέργεια,μάλλονσυμβολική κίνηση, μια εξέγερση που αργότερα έγινε γνωστή ως κίνημα του τσαγιού(Bostonteaparty). Ήταν ένα προάγγελμα ότι ημέρα έναρξης της Αμερικάνικηςεπανάστασης, τoυψηφίσματος της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας της 4ης Ιουλίου 1776 στην Φιλαδέλφειακαιτης απαλλαγής από την Βρετανική αποικιοκρατία δεν θα αργούσε.
Ο Σκωτσέζος βάρδοςΡόμπερτ Μπερνς, ένας από τους πρωτοπόρουςρομαντικούς ποιητές του 18ου αι.και ενθουσιώδης υποστηρικτής της Γαλλικής επανάστασης,αναφέρει στο σατυρικό αφηγηματικό ποίημα του <<Ταμ Ο Σαντερ>>,τις συνήθειες της εργατικής τάξης στην Σκωτία. Συντροφιές που μπεκροπίνουν στις ταβέρνες συζητώντας και μέσα από ιστορίες ταυτίζουν το ποτό με μάγισσες και διαβόλους. Ένα βράδυ κάποιος από τους παρευρισκόμενους ενός καπηλειού, ο Τam, φεύγοντας με το άλογο του, συναντά τον διάβολο να παίζει την γκάιντα, μάγισσες και άλλα ξωτικά να χορεύουν, εκφράζει με επιφωνήματα τον θαυμασμό του σε μια από αυτές τις νεαρές γυναίκες που φορούσε ένα cuttysark, δηλαδή ένα είδος πολύ κοντού εσωρούχου της εποχής.Αναμφίβολα πολύ φαντασία με μπόλικο ουίσκι θα κουβαλούσε αυτή την νύχτα ο ήρωας του ποιητή. Από αυτούς τους παλιούς σκωτσέζικουςμύθους,δοξασίες και θρύλους,που έδωσαν την έμπνευση στον δημιουργόποιητή, προήλθε η ονομασία του καραβιού ,το οποίο έδωσε την ιδέα στην γνωστή μάρκα ποτού,στης οποίας στην ετικέτα του μπουκαλιού είναι σχεδιασμένο το φημισμένο ιστιοφόρο.
Το clipperτου τσαγιούCuttySark ναυπηγήθηκε στην Σκωτία, δρομολογήθηκε το 1870 και έκανε συνολικά 8 ταξίδια μεταφέροντας τσάι από την Σαγκάηγια την αριστοκρατία της Βικτωριανής Αγγλίας,τους πλούσιους αστούς και για τα μεσαία και λαϊκότερα στρώματα αργότερα.Έτεινε πλέον να γίνει μέρος τηςδιατροφικής καθημερινότητας, εθνικό ρόφημα,ενταγμένο στην παράδοση και κουλτούρα της χώραςτου Ηνωμένου Βασιλείου. Μόλις την προηγούμενη χρονιά, το 1869,έχει ολοκληρωθεί το έργο διάνοιξης της διώρυγας του Σουέζ, συντομεύοντας κατά αρκετές ημέρες την θαλάσσια διαδρομή, Άπω Ανατολή με την αποικιοκρατική Βρετανία,μέσω της σύνδεσης Ερυθράς με την Μεσόγειο θάλασσα.Λίγα χρόνια αργότερα το1878 πέρασε και η Κύπρος κατόπιν συμφωνίας με την Οθωμανική αυτοκρατορία στην Αγγλική κυριαρχία. Η Μάλτα ήταν βρετανικό προτεκτοράτο από το 1800 και το Γιβραλτάρ βρισκότανήδη υπό καθεστώςυπερπόντιας βρετανικής κτήσης από το 1713. Μια αλυσίδαναυτικών βάσεων και στρατιωτικών εγκαταστάσεων μεγάλης γεωστρατηγικής αξίας για τον έλεγχο των νερών της Μεσογείου.Διασφάλιζε κατά αυτόν τον τρόπο την σπουδαιότατης εμπορικής και πολιτικής σημασίας για τα συμφέροντα του βρετανικού θρόνου, απευθείας σύνδεση με την Ινδία.
Ένα παιχνίδι σκληρώνανταγωνισμών και συγκρουόμενων συμφερόντωνμε τους Γάλλους και Ρώσους ιμπεριαλιστές, όλες οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμειςαυτής της ιστορικής περιόδου.
Αναπόσπαστο τμήμα της Μεσογείου και το νησιωτικό σύμπλεγμα των Επτανήσων,παραχωρήθηκετο 1864 από την αγγλική κυβέρνηση στο Βασίλειο της Ελλάδας. Ήταν η πρώτη προέκταση του νεοπαγούς κράτους από την ίδρυση του,προίκα στην προσηλωμένη αγγλόφιλη νέα Δυναστεία.
Κάποια χρόνια νωρίτερα(1839-1842 και 1856-1860)είχαν λήξει οι δύοπαράδοξοι ‘’πόλεμοι του Οπίου’’, όπως κατεγράφησαν,με τις ταπεινωτικές ήττες της αυτοκρατορικής Κίνας,από τον καλύτερα τεχνολογικά εξοπλισμένο βρετανικό στρατό.Ανάμεσα στους όρουςτωνσυνθηκών ήταν και η παραχώρηση του Χονγκ-Κονγκ στην Βρετανία,χρήση της Σαγκάης,Καντόνας και άλλων λιμανιών,καθώς και καταβολή αποζημιώσεων.Ξένεςδιπλωματικές αποστολές εγκαθίσταται στην ‘’Απαγορευμένη Πόλη’’ του Πεκίνου,εκχώρηση νέων λιμανιών, νομιμοποίηση της εισαγωγής του οπίου και καταβολή αποζημιώσεων, όπως προέβλεπανοι όροι συνθηκολόγησης του β ‘’Πολέμουτου Οπίου’’που διεξήχθη με την στρατιωτική συνδρομή των Γάλλων,καθώς και την συμπαράσταση της τσαρικής Ρωσίας και Αμερικής.Ήταν πόλεμοι οι οποίοι εξυπηρετούσαν τα επεκτατικά σχέδια στην Ανατολή και τα ανοίγματα σε νέες αγορές των μεγάλων ευρωπαϊκών ιμπεριαλιστικών κρατών.Το πρόσφορο για την Κίνα εμπορικό ισοζύγιο, που εξήγαγε στην Δύση τσάι, μεταξωτά υφάσματα και πορσελάνες, είδη ανάρπαστα,με ισοδύναμο αντάλλαγμα κυρίως ασήμι, καθώς και η έλλειψη ενδιαφέροντος των Κινέζων για τα ευρωπαϊκά προϊόντα, οδήγησε τους Βρετανούς σε ένα σχέδιο ανατροπής των εμπορικώντουςελλειμμάτων.
Το μονοπώλιο του βρετανικού εμπορίου ήταν στα χέρια της Βρετανικής εταιρείας Ανατολικών Ινδιών,που σαν παντοδύναμο και οργανωμένο καρτέλ ναρκωτικώνκαλλιεργούσε φυτείες οπίου στην Ινδία. Μετέφερε με φορτηγά πλοία το όπιο σε κινέζικα λιμάνια με την στήριξη του Βρετανικού στόλου και στρατού, το διοχέτευε στην αγορά μέσω εμπόρων, πρακτόρων και λαθρεμπόρων,ανταλλάσοντας το με το κινέζικο τσάι. Είναι μια περίοδος που το όπιο ήταν αποδεκτό σε αρκετές περιοχές της Ανατολικής Ασίας,έχοντας συμβάλλει στην δημιουργία εκατομμυρίων Κινέζων εθισμένων χρηστών. Αυτή η κατάσταση ανησύχησε την κινεζική αυτοκρατορική εξουσία που βλέποντας τις τραγικές κοινωνικές συνέπειες, με διατάγματα απαγόρευσετην εισαγωγή του οπίου, ως παράνομο και βλαβερό προϊόν.Αυτό ισοδυναμούσε με casusbelli για τουςΒρετανούςπου χωρίς καθυστέρηση άρχισαν τις εχθροπραξίες.
Οι επισκέπτες που θα βρεθούν στο Λονδίνο μπορούν να δουν στο Greenwichτο CuttySarkclippership ως μουσείο πλέον,κοντά στον Τάμεση ποταμό,αποκατεστημένο μετά την πυρκαγιά του 2007 που το κατέστρεψε. Στην Βρετανία της βασίλισσας Βικτωρίας έπρεπε το κινέζικο τσάι να είναι φρέσκο, νέας εσοδείας και παραγωγής,λιγότερο καταπονημένο από την πολύμηνη θαλάσσια διαδρομή. Σύντομα ήρθε το τέλος εποχής για το clipper του τσαγιού.Παραμερίστηκε από τα ταχύτερα και ανώτερα τεχνολογικά ατμόπλοιακαι δρομολογήθηκε σε πλοίο μεταφοράς γενικού φορτίου σε διάφορα σημεία της υδρογείου.
Τέλος κλείνουμε αυτές τις μικρές ιστορίες με τσάι, με τους τελευταίους στίχουςτου ναυτικού ποιητή.
Το μωρό μας με κλωτσάει
Τι θα γίνει με το τσάι;
Πνίξε πια το βασιλιά.
Α! Το πίνουν οι Κινέζοι
Σιωπηλοί γουλιά γουλιά.
Απόστολος Δ.Καραμπάς
