Εντυπωσίασαν τα παιδιά και οι καθηγητές από το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο
Την ευκαιρία να γνωρίσουν το παιχνίδι «Ρυθμομαχία ή Αριθμομαχία», το ιδιότυπο αυτό αναγεννησιακό παιχνίδι που μοιάζει με σκάκι, είχαν όσοι παραβρέθηκαν στο Σπίτι του Πολιτισμού την π. Τρίτη το βράδυ. Τα παιδιά από το Πρότυπο Πειραματικό Λύκειο, που έπαιξαν προς επίδειξη του παιχνιδιού και οι καθηγητές που επιμελήθηκαν τη βραδιά εντυπωσίασαν το κοινό, πραγματοποιώντας μια πολύ ενδιαφέρουσα εκδήλωση στα πλαίσια της προτελευταίας μέρας των εκδηλώσεων του 25ου Αναγεννησιακού Φεστιβάλ της πόλης μας.
Το συγκεκριμένο παιχνίδι αποτέλεσε μέρος του Προγράμματος Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης της Β’ Λυκείου. Παρόλο που μπορεί να μην έχει άμεση σχέση με το φυσικό περιβάλλον, το πολιτιστικό στοιχείο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το περιβάλλον, για αυτό και εντάχθηκε στο πρόγραμμα, όπως σχολίασε και ο υπεύθυνος του προγράμματος και υποδιευθυντής του σχολείου, Λουλούδης Ηλίας Μαθηματικός. Να σημειώσουμε ότι για τη σεζόν 2010-2011 υπεύθυνοι του προγράμματος ήταν οι καθηγητές Μανιουδάκη Μαρία Φιλόλογος, Βογιατζή Ειρήνη Φιλόλογος, Πολυζώης Γεώργιος Φυσικός, ενώ για αυτήν που παρήλθε (2011-2012) οι Μανιουδάκη Μαρία Φιλόλογος, Δεικτάκη Αναστασία Κοινωνιολόγος, Χαλκιαδάκης Κων/νος Φυσικός, Πετρουγάκη Δέσποινα Φιλόλογος.
Αντικείμενο αναζήτησης του προγράμματος υπήρξε η Πολιτισμική Επιστήμη στην Κρήτη της Ενετοκρατίας. Μέσα σε αυτό το πεδίο αναζήτησης περιλαμβανόταν φυσικά και η «Ρυθμομαχία», που σήμαινε είτε μάχη των Ρυθμών (μουσικών) είτε Μάχη των Αριθμών ή Μάχη Αριθμητικών Αναλογιών, με πιθανό το ενδεχόμενο, όπως γίνεται αντιληπτό, το όνομα του να οφείλεται σε ελληνική προέλευση.
Το όλο πρόγραμμα κινήθηκε σε δύο άξονες: Αυτόν της ανάλυσης του αναγεννησιακού παιχνιδιού και αυτόν της διερεύνησης της προσωπικότητας του «Ρεθεμνιώτη» λόγιου επιστήμονα, Φραντσέσκο Μπαρότσι, ιδρυτή της Ακαδημίας των Vivi.
Σε ότι αφορά την εκδήλωση, η κα Μανιουδάκη ανέλαβε να παρουσιάσει τη διερεύνηση της προσωπικότητας του Μπαρότσι, ο κ. Λουλούδης το ιστορικό πλαίσιο και την εξέλιξη του παιχνιδιού, ενώ ο κ. Χαλκιαδάκης είχε αναλάβει το κομμάτι της παρουσίασης των κανόνων του παιχνιδιού στο παραβρισκόμενο κοινό. Τα α παιδιά που έλαβαν μέρος ήταν: Μακρυμανωλάκη Εμμανουέλα, Μανουσέλη Εύα, Κότογλου Ελένη, Γασπαράκης Στέλιος, Λουλούδης Νίκος.
Βάση του παιχνιδιού είναι η δημιουργία τουλάχιστον μιας εκ των τριών αριθμητικών αναλογιών με αριθμημένα πιόνια. Οι θεωρητικές βάσεις του παιχνιδιού συνδέονται με την Πυθαγόρεια φιλοσοφία, καθώς τα Μαθηματικά αποτελούν το σημείο όπου συναντιούνται και εναρμονίζονται η θρησκεία, η επιστήμη και η τέχνη. Η ουσία των πραγμάτων βρίσκεται στους αριθμούς και στις μαθηματικές σχέσεις. Έπειτα έχουμε την Πυθαγόρια φιλοσοφία, «Τετρακτύς»: Το άθροισμα των πρώτων τεσσάρων φυσικών αριθμών (1+2+3+4=10) που συνδέονται μεταξύ τους με διάφορες σχέσεις. Από αυτούς αριθμούς, είναι δυνατόν να κατασκευασθούν οι αναλογίες της τέταρτης, της πέμπτης και της όγδοης αρμονικής. Οι αναλογίες αυτές δημιουργούν την Αρμονία, που για τους Πυθαγόρειους είχε σημασία κυριολεκτικά κοσμική.
Από τον δωδέκατο μέχρι και τον δέκατο έκτο αιώνα, το παιχνίδι Ruthmomchia ήταν ένα πρακτικό πρότυπο για τη διδασκαλία της μαθηματικής φιλοσοφίας του Βοήθιου (Ρωμαίος πολιτικός και φιλόσοφος, Μάρτυρας της Καθολικής Εκκλησίας, ίσως ο σημαντικότερος μεταφραστής αρχαίων Ελληνικών κειμένων στα Λατινικά. Ο Αριστοτέλης και ο Πλάτωνας έγιναν γνωστοί στη Δύση από τις μεταφράσεις του).
Στη συνέχεια, ο Ενετοκρητικός μαθηματικός και φιλόσοφος Φραντσέσκο Μπαρότσι τύπωσε το 1572 στη Βενετία ένα εγχειρίδιο με τους κανόνες του παιχνιδιού «Ρυθμομαχία», μια αγγλική μετάφραση του οποίου πήραν στα χέρια τους οι μαθητές του Λυκείου, καταφέρνοντας έτσι να μάθουν τους δύσκολους κανόνες του παιχνιδιού και να το αναπαραστήσουν τη βραδιά της εκδήλωσης. Πρέπει να συμπληρώσουμε επίσης, ότι ο κ. Λουλούδης κατά την παρουσίαση του θέματος με τη βοήθεια των μαθητών του έδειξε στο παραβρισκόμενο κοινό αντίγραφα ενός διακοσμητικού αγαλματιδίου και το οικόσημο από τη Βίλα Μπαρότσι που εδρεύει στο χωριό Άγιος Κωνσταντίνος Ρεθύμνου, τα οποία αντικείμενα βρίσκονται εκτεθειμένα σε άσχετα σημεία εντός του οικισμού με κίνδυνο να καταστραφούν.
ΣΚΑΚΙ – ΡΥΘΜΟΜΑΧΙΑ: Διαφορές
Από τη μία το γνωστό σε όλους μας σκάκι αποτελούσε το ψυχαγωγικό πολεμικό παιχνίδι, το οποίο δεν εντάχθηκε ποτέ σε κάποιο πρόγραμμα σπουδών, ενώ η Rythmomachia ήταν εκπαιδευτικό παιχνίδι ενταγμένο στην εκμάθηση των πυθαγόρειων αναλογιών για τις ανάγκες του Quadrivium (τετράπτυχο) που περιλαμβάνει: Αριθμητική (τα μεγέθη αφ' εαυτών), Γεωμετρία (τα ακίνητα μεγέθη), Αστρονομία (τα κινητά μεγέθη), Μουσική (σχέσεις μεταξύ των μεγεθών).
Από την άλλη, σκάκι ήταν το επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής χωρίς προαπαιτούμενες γνώσεις, ένα λαϊκό παιχνίδι, που σχεδόν όλοι ήταν ικανοί να το παίξουν, ενώ η Rythmomachia ήταν το επιτραπέζιο παιχνίδι στρατηγικής με απαιτούμενες στοιχειώδεις μαθηματικές γνώσεις, το οποίο αποτελούσε παιχνίδι των «κατεχόντων» την γνώση ή αλλιώς «παιχνίδι των ευγενών».
Το παιχνίδι Rythmomachia στο χρόνο
1000 μ.Χ εμφάνιση του παιχνιδιού σε Γερμανικά μοναστήρια
11ο και 12ο αιώνα εξαπλώνεται στη νότια Γερμανία και τη Γαλλία
13ο αιώνα περνάει στην Αγγλία
15ο αιώνα εξαπλώνεται σε όλη την Ευρώπη με την εμφάνιση της τυπογραφίας
17ο αιώνα χάνει την δημοτικότητα του λόγω της επιστημονικής επανάστασης
19ο αιώνα και μετά το ανακαλύπτουν οι Ιστορικοί.
965 Επίσκοπος Wibold του Cambrai
Κάλεσε τους μοναχούς της περιφέρειας του να σταματήσουν να παίζουν ζάρια και να παίξουν «τη μάχη ανάμεσα στις αρετές και κακίες».
1030 Μοναχός Asilo
Η παλαιότερη γραπτή μαρτυρία για το παιχνίδι Rythmomachia γύρω στο 1030 από τον μοναχό Asilo.
Ο ανταγωνισμός στα μαθηματικά μεταξύ των μοναστηριακών σχολείων Worms και Würzburg ανάγκασαν τον μοναχό Asilo να γράψει τους πρώτους κανόνες του παιχνιδιού με βάση την Αριθμητική του Βοήθιου.
Hermannus contractus 1013 - 1054
Μοναχός στο μοναστήρι Reichenau , Λόγιος, συνθέτης, θεωρητικός μουσικός, μαθηματικός, αστρονόμος.
Βελτίωσε τους κανόνες του παιχνιδιού το οποίο παιζόταν στο μοναστήρι και σε σχολείο της Λιέγης.
John of Salisbury (1120-1180)
Άγγλος συγγραφέας, παιδαγωγός, διπλωμάτης και επίσκοπος του Σαρτρ.
To 1159 στο βιβλίο του Policraticus ένα βιβλίο της ηθικής και πολιτικής φιλοσοφίας επαινούσε το παιχνίδι Rythmomachia γράφοντας: «Η γνώση της μάχης των αριθμών είναι μια πηγή απόλαυσης».
Roger Bacon (1220-1292)
Άγγλος Φραγκισκανός φιλόσοφος και εκπαιδευτικός μεταρρυθμιστής, σημαντική μεσαιωνική προσωπικότητα ,υπέρμαχος της πειραματικής επιστήμης . Σπούδασε μαθηματικά , αστρονομία , οπτική , αλχημεία , και γλώσσες.
Στο έργο του στο "Communio Mathematica» συμβουλεύει για τη μελέτη της αριθμητικής του Βοήθιου να γίνεται χρήση της Rythmomachia ως διδακτικό βοήθημα.
Thomas Bradwardine (1290-1349)
Άγγλος λόγιος, επιστήμονας, αυλικός, Αρχιεπίσκοπος του Καντέρμπουρυ διάσημος σχολαστικός φιλόσοφος και θεολόγος.
Έγραψε κείμενα για το παιχνίδι όταν αυτό έφτασε στην Αγγλία.
Robert Burton 1577-1640
Άγγλος λόγιος, Μαθηματικός , Αστρονόμος στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
Στο κλασικό του έργο «Η ανατομία της μελαγχολίας» προτείνει το παιχνίδι ως θεραπεία για τους μελαγχολικούς.
Thomas More 1478-1535
Άγγλος δικηγόρος, κοινωνικός φιλόσοφος , συγγραφέας, πολιτικός.
Στο μυθιστόρημα «Ουτοπία» οι κάτοικοι του νησιού ασχολούνται με το παιχνίδι όπως γράφει: «το χειμώνα στις αίθουσες, διασκεδάζει ο ένας τον άλλον με μουσική ή ομιλία. Δεν έχουν καμία ιδέα για ζάρια, ή από οποιοδήποτε ανόητο και άτακτο παιχνίδι. Έχουν, όμως, δύο παιχνίδια σε αντίθεση με το σκάκι μας. Το ένα είναι η μάχη των αριθμών.
Barozzi-Rythomachia 1572
Mια εξαιρετική μελέτη περίπτωσης:
Για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Για ανάδειξη πολιτιστικών και κοινωνικών στοιχείων.
Για τον τρόπο με τον οποίο διαδόθηκαν επιστημονικές πεποιθήσεις που στο παρελθόν θεωρούνταν αλήθειες.
Για τη συσχέτισή με άλλα γνωστικά αντικείμενα και τη σύνδεση της σχολικής γνώσης με το τοπικό πολιτισμικό & κοινωνικό περιβάλλον.
Για την αντιμετώπιση διδακτικών προβλημάτων, αφού αξιοποιεί όλες τις διδακτικές μεθόδους εφόσον συνδέει τη διδασκόμενη γνώση με άλλα διδακτικά αντικείμενα ώστε η σχολική γνώση να μην παρουσιάζεται κατακερματισμένη.
Επιβεβαίωσαν τον τίτλο…
Αναμφισβήτητα η εκδήλωση της π. Τρίτης είναι από αυτές που επιβεβαιώνουν τον τίτλο «Αναγεννησιακό Φεστιβάλ» και το σημαντικότερο όλων ότι σε αυτήν την προσπάθεια δούλεψαν με πολλή όρεξη παιδιά υπό τις οδηγίες των καθηγητών τους, γεμάτα με μεράκι για γνώση και δημιουργικότητα.
ΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΟΥΔΑΚΗΣ
