Δεν θα έπρεπε να είναι έτσι. Η αλήθεια έπρεπε να είναι κυρίαρχο όπλο ενός εκάστου. Δεν θα έπρεπε να είναι ζητούμενο. Θα έπρεπε να είναι η αρχή και το τέλος κάθε ανθρώπινης πράξης και πρακτικής. Όμως δεν είναι. Έτσι έρχεται το σκοτάδι και καλύπτει το φως. Και μέσα σε αυτό το σκότος οι άνθρωποι υπομένουν την βία των άλλων ανθρώπων. Οι αδύναμοι των δυνατών. Οι εξουσιαζόμενοι, της εξουσίας.
Ξεκινώντας από τον αθλητισμό, η σκυτάλη των αποκαλύψεων πέρασε γρήγορα στον χώρο των ηθοποιών. Δεν είναι λίγοι αυτοί που πιστεύουν πως σύντομα θα ξεσπάσει νέος κύκλος αποκαλύψεων από το χώρο του τραγουδιού και της μουσικής, από τον χώρο της δημοσιογραφίας και εν τέλει της ίδιας της πολιτικής σκηνής. Και εφόσον υπάρχουν αντίστοιχα ζητήματα, καλώς θα ξεσπάσουν. Και έτσι πρέπει να γίνει παντού. Σε όλους τους επαγγελματικούς χώρους, μέσα στον ίδιο τον πυρήνα κάθε οικογένειας, πρέπει η βία να περιοριστεί. Και πρέπει να προστατευθούν τα παιδιά και η νέα γενιά. Διότι ειδικά η παιδεραστία – που έχει γονατίσει κοινωνίες όπως η δική μας στο Ρέθυμνο – δεν γίνεται να μένει ατιμώρητη. Καμιά βίαιη πράξη δεν πρέπει να μένει χωρίς τιμωρία. Προς τούτο και τα στόματα δεν πρέπει να μένουν ποτέ κλειστά. Διότι αν φοβάσαι, μένεις στο σκοτάδι. Αλλά σε όλους αξίζει το φως. Και το φως είναι εδώ για όλους.
Για αυτό το «φως» και την «αλήθεια» μιλήσαμε με πέντε καταξιωμένους ηθοποιούς, οι οποίοι έλκουν την καταγωγή τους από το Ρέθυμνο. Μαρία Τζομπανάκη από τις Μαργαρίτες, Βαγγέλης Λιοδάκης από το Ρουμελή, τα αδέλφια Θωμάς και Μαρία Καντιφέ από την πόλη μας και τον Βασίλη Ξενικάκη από τον Γαρίπα Χουμερίου, οι οποίοι παράλληλα με την καριέρα τους ως ηθοποιοί, είναι και δάσκαλοι νέων ηθοποιών, σκηνοθετούν, γράφουν, υπηρετούν με συνέπεια την τέχνη τους και έχουν να καταθέσουν την δική τους θέση και άποψη γύρω από όλα όσα τρομακτικά συμβαίνουν στον δικό τους χώρο τις τελευταίες εβδομάδες.
Το ερώτημα που τους θέσαμε είναι το εξής:
«Όροι όπως σεξουαλική παρενόχληση, βιασμός, ψυχολογική και λεκτική βία, ακόμα και παιδεραστία, ήρθαν να προκαλέσουν μια άνευ προηγουμένου αναστάτωση στον επαγγελματικό βίο των ηθοποιών. Πως σχολιάζετε όλα όσα συμβαίνουν και ποια είναι η πρόταση σας για να επέλθει κάθαρση στον χώρο έκφρασης αλλά και διαβίωσης, στον οποίο υπηρετείτε;»
Ακολουθούν οι απαντήσεις τους στην εφημερίδα μας.
ΜΑΡΙΑ ΤΖΟΜΠΑΝΑΚΗ
Όπως ο πλανήτης μας αντιδρά άσχημα στην κακή χρήση του από τον άνθρωπο, έτσι και η ανθρώπινη ψυχή ξερνά το κακό που την πληγώνει. Αυτό συμβαίνει σήμερα..!
ΛΥΠΑΜΑΙ βαθειά για όλον αυτό τον πόνο γύρω μας. Είναι σοκαριστικά και εξευτελιστικά τα γεγονότα και οι πράξεις που περιγράφονται τις τελευταίες εβδομάδες. Έπεσα από τα σύννεφα για πολλά από αυτά, έχω προβληματιστεί πάρα πολύ, έχω χάσει τον ύπνο μου. Πίσω από τις κλειστές πόρτες ανθρώπων που εκτιμάς, μπορεί να κρύβονται οι κόπροι του Αυγεία και πώς να ξεπλυθεί η τραυματισμένη ψυχή νέων ανθρώπων; Ποιά τιμωρία μπορεί να καθαρίσει θύτες και ποιά λυτρωτική ενέργεια μπορεί να θεραπεύσει τα βαθειά κρυμμένα τραύματα, των θυμάτων.
Το επάγγελμα του ηθοποιού είναι προβεβλημένο από τη φύση της λειτουργίας του, γι αυτό και πήρε τόσο γρήγορα, τόσο μεγάλη διάσταση. Επειδή οι καταγγελλόμενοι είναι άνθρωποι οικείοι στο κοινό. Που ξαφνιάστηκε άσχημα .Ένοιωσε να προδίδεται. Κι εγώ ένοιωσα σαν να χτυπάνε με φλεγόμενα καδρόνια τη δουλειά μου, που αγαπώ και σέβομαι. Τέτοιες ντροπιαστικές πράξεις δυστυχώς συμβαίνουν σε πολλούς επαγγελματικούς χώρους. Που είτε δεν μαθαίνονταν ποτέ ή περνούσαν γρήγορα από την πληροφορία στην ληθη. Είναι λυτρωτικό που έστω και επώδυνα, άνοιξαν κλειστά στόματα και ούρλιαξαν. Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι γύρω μας, που νοιώθουν ταπεινωμένοι και αδύναμοι με αβάσταχτα φορτία πόνου. Αυτό πρέπει να αλλάξει! Να καταδεικνύεται το άδικο και να προστατεύουν οι νόμοι την αλήθεια. Ακόμα και όταν ξεγυμνώνει ισχυρούς, ακόμα κι όταν γκρεμίζει κάστρα «απόρθητης» δύναμης.
Πρακτικά, για να αντιμετωπιστεί η σωματική και ψυχολογική βία και ο κάθε είδους εξαναγκασμός στον εργασιακό χώρο, πρέπει να γίνουν θεσμικές αλλαγές από την πολιτεία .
Επίσης να εκπαιδεύονται οι σπουδαστές και στο πως να διαπραγματεύονται στην επαγγελματική διαδρομή τους, χωρίς να πέφτουν σε κακοήθεις παγίδες, πως να βάζουν όρια χωρίς να κινδυνεύει η δουλειά τους και χωρίς να εξασθενούν ψυχολογικά.( Σαν δασκάλα έδινα πάντα πολύ χρόνο σ αυτό το κομμάτι εκπαίδευσης των μαθητών μου).
Και τέλος, να ισχύσει ένας κώδικας δεοντολογίας. Για να προστατεύει τους εργαζόμενους και κυρίως τους νέους. Που είτε από απειρία είτε από άγνοια κινδύνου, μπορεί να πέσουν σε κακές συναλλαγές, και να κάνουν επιλογές, που αφήνουν τραυματικό αποτύπωμα σε όλη τους την ζωή.
Γιατί όπως λέει η Αγία Γραφή:
«Τα ίχνη του αητού στον ουρανό, τα ίχνη του φιδιού στο βράχο και τα ίχνη απο τις πραξεις των ανθρώπων, ΔΕΝ ΣΒΗΝΟΥΝ...»
ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΛΙΟΔΑΚΗΣ
«Το θέατρο δεν είναι πιστός καθρέπτης αλλά μεγεθυντικός φακός.»
Μέγερχολντ Βεσεβολόντ Πουντόβκιν. (1871-1940)
Φράση αντιπροσωπευτική της λειτουργίας του θεάτρου.
Ψυχολογική, λεκτική, ενδοοικογενειακή βία, σεξουαλική παρενόχληση, βιασμός και παιδεραστία, είναι φαινόμενα ενδεικτικά ολόκληρης της κοινωνίας μας. Όσο κι αν τα βλέμματα είναι στραμμένα στο χώρο του θεάτρου, όποιος δεν κλείνει τα μάτια, τα αυτιά και το στόμα του θα τα συναντήσει σε κάθε επαγγελματικό, πολιτικό και κοινωνικό χώρο.
Μην ξεχνάμε ότι το πρώτο στόμα που άνοιξε προερχόταν από το χώρο του αθλητισμού με τη Σοφία Μπεκατώρου να δείχνει το δρόμο.
Μετά τη μαρτυρία της άνοιξαν σιγά – σιγά τα στόματα και στο χώρο των καλλιτεχνών και περιμένω τη στιγμή που όποιος έχει κακοποιηθεί με οποιονδήποτε τρόπο, δε θα φοβάται να ανοίξει το στόμα του και να μεταφέρει το φόβο του στη σωστή μεριά! Στη μεριά του θύτη.
Το θέμα της βίας, της όποιας βίας, από την ενδοοικογενειακή ως την επαγγελματική, είναι θέμα διαχείρισης της εξουσίας, όταν αυτή βρίσκεται στα χέρια ανάξιων να τη διαχειριστούν.
Όταν υπάρχουν άνθρωποι που χειρίζονται άλλους, που «φυτεύουν» ενοχές στα θύματα τους, που νιώθουν προστατευμένοι και στο απυρόβλητο, λόγο της εξουσίας που κατέχουν κι όσο υπάρχει ένας κύκλος προστασίας γύρω τους, τόσο τα θύματα τους, θα ζουν με το φόβο και την ντροπή.
Χρειάζεται τεράστιο ψυχικό απόθεμα και θάρρος ένα θύμα να ανοίξει το στόμα του. Πρέπει να σκαλίσει τα τραύματα του και να ξαναζήσει όλα αυτά που το τραυμάτισαν.
Το θέατρο δρα σαν μεγεθυντικός φακός. Με τον ίδιο τρόπο που μεγεθύνονται οι αρετές του, τα καλά, τα βαθιά και υψηλά νοήματα του, μεγεθύνονται και τα σκοτάδια, τα πάθη, οι ιδιορρυθμίες του αλλά και οι όποιες κακοποιητικές συμπεριφορές.
Δεν είναι το θέατρο που πάσχει. Είναι η κοινωνία μας που πάσχει!
Είναι καλό να βλέπουμε και το φεγγάρι κι όχι μόνο το δάκτυλο που το δείχνει. Είναι καλό να στεκόμαστε δίπλα στα θύματα, να μην κλείνουμε μάτια αυτιά και στόμα. Είναι καλό να μην αφήνουμε καμιά υπόθεση να παραγραφεί. Είναι καλό να απαιτούμε δικαιοσύνη για όλους.
Για να πάψει ο φόβος να είναι το κυρίαρχο συναίσθημα.
Το χρωστάμε στα θύματα, το χρωστάμε στους εαυτούς μας, το χρωστάμε στην κοινωνία, στα παιδιά, στο μέλλον.
«Αν το απαίσιο γύρω σου δε σου προκαλεί απέχθεια, τότε έχεις κι εσύ γίνει μέρος του απαίσιου.»
Μάνος Χατζηδάκης
Για την αντιγραφή…
Βαγγέλης Λιοδάκης.
ΜΑΡΙΑ ΚΑΝΤΙΦΕ
Από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου και πολύ περισσότερο όταν η ζωή, μου χάρισε την ευτυχία της μητρότητας, το άδικο, η βία, η κακοποίηση, η όποια παρεμβατική συμπεριφορά και κυρίως η ΠΑΙΔΕΡΑΣΤΙΑ ήταν όροι και πράξεις που αρνιόμουνα να δεχτώ, να δικαιολογήσω και κατ΄ επέκταση να συγχωρήσω. Κινητοποιούσαν μέσα μου πολύ άσχημα συναισθήματα (φόβο, θυμό, αηδία, απέχθεια…). Δυστυχώς τα συναντούσα συχνά, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο.
Επειδή η κοινωνία μας αποτελείται και από ανθρώπους πιεσμένους από δυσκολίες, από άδικες αποφάσεις, από κληρονομικότητες ή από αντίστοιχες κακοποιήσεις, βία και παρεμβατικές συμπεριφορές μέσα στις ίδιες τους τις οικογένειες, είναι σίγουρο ότι θα συνεχίσουμε να τα συναντάμε κι εμείς, ΚΑΙ τα παιδιά μας.
Αυτές τις μέρες, οι περισσότεροι από εμάς, χάσαμε τον ύπνο μας, μείναμε έκπληκτοι απ΄αυτόν τον καταιγισμό θυτών, ονομάτων και δυστυχισμένων θυμάτων που ζητούν την ψυχική τους λύτρωση. Συνειδητοποιήσαμε ότι ο καθένας από εμάς , με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, κάτι έχει υποστεί και -δυστυχώς- έχει ΣΙΩΠΗΣΕΙ!!!
Αυτές τις μέρες καταλάβαμε τι συμβαίνει ή τι μπορεί να συμβεί δίπλα μας, γιατί κάποιοι αξιοθαύμαστοι άνθρωποι (θύματα), αποφάσισαν να μιλήσουν. Και τους ευχαριστώ!
Καταλάβαμε πόσο η κατάχρηση της εξουσίας , μπορεί να φέρει όλα αυτά που έφερε. Η εξουσία γιατί είμαι διάσημος, γιατί είμαι «παλιός», γιατί είμαι δάσκαλος, γιατί είμαι μεγαλύτερος, γιατί έχω δυνατότερο μυϊκό σύστημα, γιατί διακατέχομαι από σεξουαλική επιθυμία και μου έχουν μάθει ότι πρέπει να την ικανοποιώ, γιατί είμαι πλούσιος, γιατί έχω «καρέκλα», γιατί είμαι εξωστρεφής κι εσύ όχι, γιατί είμαι ψηλός ή σωματώδης κι εσύ όχι, γιατί έχω μεγαλύτερο αυτοκίνητο, γιατί έχω «άκρες», γιατί «μπορώ»…. Γιατί, γιατί, γιατί!!!
Δυστυχώς η αρρώστια της ψυχής, είναι θλιβερό «προνόμιο» των ανθρώπων!
Θλίβομαι και λυπάμαι βαθιά όταν το κάθε κράτος ή η δικαιοσύνη, καταφέρνουν συχνά -με τους λάθος μηχανισμούς ή τους λάθος ανθρώπους- να τους «ξεφεύγουν» οι ένοχοι. Να παραγράφονται τρομακτικές υποθέσεις! Με λάθος αποφάσεις ή «γελοίες» ποινές, να μπορούν να κυκλοφορούν ανενόχλητα, επικίνδυνοι άνθρωποι και να μπορούν να συνεχίζουν την σιχαμερή και άρρωστη δράση τους.
Θα μου πεις, δύσκολο να κρατήσεις τις ισορροπίες, δύσκολο να αντισταθείς στη γοητεία της δύναμης της εξουσίας…. Δύσκολο! Πάντα θα πρέπει να υπάρχουν όρια. Και σ΄αυτά που κάνεις, και σ΄αυτά που θέλεις, και σ΄αυτά που ζητάς. Και ποιος θα τα βάλει αυτά τα όρια, αν εσύ ο ίδιος, δεν μπορείς να δεις, γιατί σ΄έχει τυφλώσει η εξουσία και δεν καταλαβαίνεις ότι σε όλα πρέπει να υπάρχει μέτρο; Νομίζω, πρώτα το οικογενειακό σου περιβάλλον και μετά η κοινωνία με τα θεσμικά της όργανα.
Μιλώντας λοιπόν για το επάγγελμα του ηθοποιού - που δυστυχώς δεν είναι το μόνο που βάλλεται αυτή τη στιγμή, αλλά οι άνθρωποι από όλα τα επαγγέλματα που εκμεταλλεύτηκαν για κακό την εξουσία τους – έχω να πω τα εξής: Το θεσμικό όργανο των ηθοποιών είναι το Σ.Ε.Η. (με το διοικητικό και το πειθαρχικό του συμβούλιο). Διακρίνω λοιπόν, μια δυναμική παρουσία του Σ.Ε.Η. και των νεοεκλεγμένων συναδέλφων, που συνοδεύεται από πολιτισμό, δημοκρατία αλλά και όρια. Διάλογο αλλά και λύσεις. Πιστεύω λοιπόν ότι είναι -και πρέπει να είναι- ο πιο φιλόξενος και αρμόδιος «χώρος» για να μπορεί να καταγγείλει ο κάθε ηθοποιός το πρόβλημά του, χωρίς να φοβάται ότι θα αγνοηθεί, ή δεν θα αντιμετωπιστεί με την δέουσα προσοχή, έτσι ώστε να υπάρξει άμεσα λύση που θα σέβεται την αξιοπρέπεια, τα ανθρώπινα και επαγγελματικά δικαιώματα του κάθε εργαζόμενου, αγνοώντας χρήματα, διασημότητες και ατομικά συμφέροντα. Νομίζω πως είμαστε σε πολύ καλό δρόμο, ΤΩΡΑ είναι η στιγμή και είμαι πολύ χαρούμενη γι αυτό.
Τώρα` σαν μονάδα, σαν γυναίκα, σαν μάνα, σαν ηθοποιός και σαν δασκάλα στο ΣΧΟΛΕΙΟ ΘΕΑΤΡΟΥ του Θεατρικού Περίπλου Ρεθύμνου και γνωρίζοντας τη δυσκολία και την ευθύνη που έχουν οι παραπάνω ιδιότητές μου, προσπαθώ συμβουλεύοντας και συζητώντας με το γιό μου αλλά και με τα υπόλοιπα «παιδιά» τους μαθητές μου, λέγοντας:
«Επειδή στα «πιστεύω» μου περιλαμβάνονται :
- Η προσωπική επαγρύπνηση και επανάσταση
- Η ανάγκη για καλυτέρευση
- Η σπουδαιότητα των ορίων
- Η δικαιοσύνη
- Το Φως κι άλλα πολλά, σας παρακαλώ, θυμηθείτε:
- Μην αφήνετε κανέναν να σας εμποδίσει να ονειρεύεστε.
- Κάντε όνειρα, αλλά δουλέψτε γι αυτά.
- Για να κάνετε κάτι καλά, θέλει κόπο.
- Ο σεβασμός δεν απαιτείται, κερδίζεται.
- Μπορώ να διαφωνώμε κάποιον που θαυμάζω. Και
- Έχω δικαίωμα να πω ΟΧΙ σε κάτι που δεν μ΄αρέσει, και να το σεβαστούν!
Πείτε ΟΧΙ ! Μιλήστε ! ! !
ΘΩΜΑΣ ΚΑΝΤΙΦΕΣ
Κανενός είδους βία δεν έχει θέση στη τέχνη, στη ζωή, στη κοινωνία σε κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Και όμως δυστυχώς υπάρχει! Και οδηγεί σε ακραίες καταστάσεις, σε άρρωστες καταστροφικές συμπεριφορές και επηρεάζει την ζωή μας αρνητικά. Τις τελευταίες μέρες βιώνουμε μια τραγωδία. Με πολλούς θύτες αλλά και πολλά πάρα πολλά θύματα που ζητούν την κάθαρση.
Κι έτσι έρχεται στην σκέψη μου ο ορισμός της τραγωδίας, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, που λέει ότι στόχος είναι η κάθαρση, που έρχεται με την επικράτηση του δικαίου, όπως επιβάλλει η πολιτεία με τους νόμους της, τους οποίους κατά τη γνώμη μου η πολιτεία θα πρέπει να ξανακοιτάξει. Και όπως επιτάσσουν οι άγραφοι κανόνες, που επίσης κατά τη γνώμη μου η κοινωνία θα πρέπει να τους ξανά κοιτάξει. Όλο αυτό, λέει ο Αριστοτέλης, πρέπει να γίνει βιώνοντας δύο σπουδαία συναισθήματα. Το έλεος, δηλαδή τη συμπόνια, και το φόβο: «Δι' ελαίου και φόβου περαίνουσα την των τοιούτων. παθημάτων κάθαρσιν». Και αυτό απευθύνεται και στους πρωταγωνιστές της τραγωδίας, σε αυτούς που εμπλέκονται στην ιστορία, αλλά και στους θεατές. Εμάς, δηλαδή, που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες αυτή τη τραγωδία και έχουμε μια συνοπτική θέαση των γεγονότων ως μέλη του δήμου και ως πολιτικά όντα. Προσοχή. Η επίκληση του ελέους δεν οδηγεί, στην απαλλαγή όσων παρέβησαν τον κανόνα του δικαίου και πρέπει να τιμωρηθούν. Και με φόβο, λέει ο Αριστοτέλης, ότι έρχεται η κάθαρση. Ίσως αυτό το αίσθημα να παίξει ένα πολύ σημαντικό και καθοριστικό ρόλο στην ολοκλήρωση του δράματος...
Ο φόβος προστατεύει, από την αλαζονεία κάθε μορφής εξουσίας. Μη ξεχνάμε, ότι η Ύβρις οδηγεί στην ολική καταστροφή. Ο φόβος αφορά και όσους κυβερνούν, να βιώνουν το αίσθημα, να κατανοήσουν τη δική τους ευθύνη. Η τραγωδία δεν συμβαίνει μόνο μία φορά. Ο φόβος της ευθύνης μας απέναντι στον συνάνθρωπο μας να συνοδεύει όλους εμάς τους πολίτες και να μας έχει σε εγρήγορση. Και προς θεού, προσοχή στα παιδιά και στους νέους!
ΒΑΣΙΛΗΣ ΞΕΝΙΚΑΚΗΣ
Είναι αλήθεια ότι τον τελευταίο καιρό όλα τα παραπάνω ακούγονται καθημερινά πλέον. Όροι που δυσκολευόμαστε και να αρθρώσουμε ακόμα, βλέπουμε να παίρνουν σάρκα και οστά δίπλα μας, στο χώρο μας, στον τόπο μας και να εμπλέκονται άνθρωποι που ενδεχομένως γνωρίζουμε. Η αναστάτωση είναι κοινωνική και όχι μόνο στον επαγγελματικό βίο των ηθοποιών, ο οποίος, όπως γνωρίζετε, κατακρεουργείται συντονισμένα έτσι κι αλλιώς εδώ και πάνω από ένα χρόνο. Η ελληνική κοινωνία ξαφνικά ταρακουνήθηκε και προσπαθεί να μάθει να μην κρύβεται πίσω από τον εαυτό της και να αντιμετωπίζει κατάματα τα προβλήματά της. Τα φαινόμενα αυτά, δυστυχώς, υπήρχαν και υπάρχουν στην κοινωνία μας. Ο χώρος του θεάτρου δεν θα μπορούσε να είναι η εξαίρεση, μένει όμως η ελπίδα ότι η εξέλιξη του ανθρώπου θα τα σβήσει για πάντα. Και επιβεβαιώνεται για άλλη μια φορά στην ιστορία, η μοναδική και μαγική ιδιότητα του θεάτρου ως ζωντανός οργανισμός αργά ή γρήγορα να απωθεί ότι είναι άχρηστο! Οι άχρηστοι λοιπόν στην προκειμένη περίπτωση θα καταλήξουν εκεί που τους αξίζει, στην βαθιά πηγάδα της ανυπαρξίας τους. Εύχομαι και ο νόμος να πράξει τα δέοντα...
Τα θύματα των συμπεριφορών αυτών που βρήκαν τη δύναμη να μιλήσουν πρέπει να γίνουν το παράδειγμα για όσους έχουν υποστεί κάτι αντίστοιχο και σιωπούν. Η κοινωνία μας δεν αντέχει άλλη σιωπή. Να μιλάμε . Να μην καταπίνουμε το άδικο και το βίαιο από όπου κι αν προέρχεται. Ευχή είναι όλο αυτό να μην έχει την εφήμερη αντιμετώπιση άλλου ένα μιντιακού ζητήματος, αλλά να έχει, από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, τη φροντίδα που αρμόζει στην σοβαρότητα αυτής της κατάστασης. Και το κυριότερο, ελπίζω, είναι να μάθει όλος ο κόσμος να μιλάει όταν έρχεται αντιμέτωπος με τη βία από όπου κι αν προέρχεται. Να μιλάμε για τον βίαιο συμμαθητή, τον προσβλητικό δάσκαλο, τον κακό σύζυγο, τον εκμεταλλευτή διευθυντή, για όλα όσα μας πνίγουν. Είναι ένα βήμα. Ίσως έτσι να καταφέρουμε κάποια στιγμή να κάνουμε την κοινωνία μας καλύτερη. Και μια υγιής κοινωνία διαμορφώνει ένα καλύτερο θέατρο. Επιτρέψτε μου να κλείσω με ένα ποίημα σαν ευχή.
Aziz Nesin, Σώπα, μη μιλάς (μτφ: Γιάννης Ρίτσος)
Σώπα, μη μιλάς, είναι ντροπή
κόψ’ τη φωνή σου
σώπασε επιτέλους
κι αν ο λόγος είναι αργυρός
η σιωπή είναι χρυσός.
Τα πρώτα λόγια που άκουσα από παιδί
έκλαιγα, γέλαγα, έπαιζα μου λέγανε:
«σώπα».
Στο σχολείο μου κρύψαν την αλήθεια τη μισή,
μου λέγανε: «εσένα τι σε νοιάζει; Σώπα!»
Με φιλούσε το πρώτο κορίτσι που ερωτεύτηκα και μου λέγανε:
«κοίτα μην πεις τίποτα, σσσσ….σώπα!»
Κόψε τη φωνή σου και μη μιλάς, σώπαινε.
Και αυτό βάσταξε μέχρι τα είκοσί μου χρόνια.
Ο λόγος του μεγάλου
η σιωπή του μικρού.
Έβλεπα αίματα στο πεζοδρόμιο,
«Τι σε νοιάζει εσένα;», μου λέγανε,
«θα βρεις το μπελά σου, σώπα».
Αργότερα φωνάζανε οι προϊστάμενοι
«Μη χώνεις τη μύτη σου παντού,
κάνε πως δεν καταλαβαίνεις, σώπα».
Παντρεύτηκα, έκανα παιδιά,
η γυναίκά μου ήταν τίμια κι εργατική και
ήξερε να σωπαίνει.
Είχε μάνα συνετή, που της έλεγε «Σώπα».
Σε χρόνια δίσεκτα οι γονείς, οι γείτονες με συμβουλεύανε :
«Μην ανακατεύεσαι, κάνε πως δεν είδες τίποτα. Σώπα»
Μπορεί να μην είχαμε με δαύτους γνωριμίες ζηλευτές,
με τους γείτονες, μας ένωνε, όμως, το Σώπα.
Σώπα ο ένας, σώπα ο άλλος σώπα οι επάνω, σώπα οι κάτω,
σώπα όλη η πολυκατοικία και όλο το τετράγωνο.
Σώπα οι δρόμοι οι κάθετοι και οι δρόμοι οι παράλληλοι.
Κατάπιαμε τη γλώσσά μας.
Στόμα έχουμε και μιλιά δεν έχουμε.
Φτιάξαμε το σύλλογο του «Σώπα».
και μαζευτήκαμε πολλοί
μία πολιτεία ολόκληρη, μια δύναμη μεγάλη, αλλά μουγκή!
Πετύχαμε πολλά, φτάσαμε ψηλά, μας δώσανε παράσημα,
τα πάντα κι όλα πολύ
εύκολα, μόνο με το Σώπα.
Μεγάλη τέχνη αυτό το «Σώπα».
Μάθε το στη γυναίκα σου, στο παιδί σου, στην πεθερά σου
κι όταν νιώσεις ανάγκη να μιλήσεις ξερίζωσε τη γλώσσά σου
και κάν’ την να σωπάσει.
Κόψ’ την σύρριζα.
Πέτα την στα σκυλιά.
Το μόνο άχρηστο όργανο από τη στιγμή που δεν το μεταχειρίζεσαι σωστά.
Δεν θα έχεις έτσι εφιάλτες , τύψεις κι αμφιβολίες.
Δε θα ντρέπεσαι τα παιδιά σου και θα γλιτώσεις από το βραχνά να μιλάς,
χωρίς να μιλάς να λες «έχετε δίκιο, είμαι σαν κι εσάς»
Αχ! Πόσο θα ‘θελα να μιλήσω ο κερατάς.
Και δεν θα μιλάς,
θα γίνεις φαφλατάς,
θα σαλιαρίζεις αντί να μιλάς.
Κόψε τη γλώσσά σου, κόψ’ την αμέσως.
Δεν έχεις περιθώρια.
Γίνε μουγκός.
Αφού δε θα μιλήσεις, καλύτερα να το τολμήσεις. Κόψε τη γλώσσά σου.
Για να είμαι τουλάχιστον σωστός στα σχέδια και στα όνειρά μου
ανάμεσα σε λυγμούς και σε παροξυσμούς κρατώ τη γλώσσά μου,
γιατί νομίζω πως θα ‘ρθει η στιγμή που δεν θα αντέξω
και θα ξεσπάσω και δεν θα φοβηθώ και θα ελπίζω
και κάθε στιγμή το λαρύγγι μου θα γεμίζω με ένα φθόγγο ,
με έναν ψίθυρο , με ένα τραύλισμα , με μια κραυγή που θα μου λέει:
ΜΙΛΑ!…
