Μανώλης ψαρουδάκης: «Πρέπει όλοι να νικήσουμε τη δύναμη της συνήθειας και να επιδιώξουμε αναγκαίες αλλαγές
Σε κρίσιμη καμπή για το μέλλον του, βρίσκεται το λιανεμπόριο στην χώρα μας. Οι δραματικές επιπτώσεις της πανδημίας, η πίεση που ασκεί το διαδικτυακό εμπόριο στο παραδοσιακό κατάστημα αλλά και η «επέλαση» των πολυκαταστημάτων έχουν διαμορφώσει μια εκρηκτική κατάσταση στις μικρές αγορές, όπως αυτή του Ρεθύμνου.
Σύμφωνα με τον Αντιπρόεδρο της ΕΣΕΕ και Αντιπρόεδρο του Επιμελητηρίου Ρεθύμνου κ. Μανώλη Ψαρουδάκη, όσα γνωρίζαμε προ πανδημίας, έχουν καταρρεύσει. Οι ποιοτικές και ποσοτικές μεταβολές, οι οποίοι καταγράφονται μέσα από τις σχετικές έρευνες, διαμορφώνουν πεδία αναγκών για έντονες δράσεις, προκειμένου οι επιχειρηματίες να προλάβουν τις εξελίξεις και να σώσουν ό,τι είναι δυνατόν προκειμένου οι κατά τόπο αγορές να επιβιώσουν.
Και βέβαια δεν είναι μόνο οι επιπτώσεις της πανδημίας. Η ταχέως εξελισσόμενη διαδικτυακή αγορά, η συνεχή επέκταση και η εγκατάσταση πολυκαταστημάτων σε πολλές περιοχές αποτελούν επιπλέον προκλήσεις, στα πιεστικά ερωτήματα των οποίων απαιτούνται γρήγορες απαντήσεις με αποτελεσματικές προεκτάσεις.
Τα ζητήματα αυτά συζητήσαμε με τον Μανώλη Ψαρουδάκη, ο οποίος δίνει το στίγμα της πραγματικής κατάστασης του λιανεμπορίου, όπως διαμορφώνεται στις ημέρες μας.
Περισσότερα στην συνέντευξη που ακολουθεί.
Έχετε μελετήσεις τις επιπτώσεις της πανδημίας στο λιανεμπόριο; Ποιες είναι οι βασικές επιπτώσεις;
Σε μια περίοδο μη κανονικότητας, όπως αυτή που ζούμε, η παρακολούθηση αλλά και η αποτύπωση των εξελίξεων και ειδικά των επιπτώσεων της πανδημίας στο Ελληνικό εμπόριο, αποτελεί βασική δραστηριότητα τόσο της ΕΣΕΕ, όσο και του ειδικού επιστημονικού της Φορέα, του Ινστιτούτου Εμπορίου και Υπηρεσιών (ΙΝΕΜΥ). Συνεπώς, μπορούμε με ακρίβεια να τοποθετηθούμε σχετικά, και να πούμε ότι πέραν του προφανούς, δηλαδή των μεγάλων ποσοτικών επιπτώσεων της πανδημίας στο λιανεμπόριο, έχουν πλέον αρχίσει και γίνονται φανερές και ποιοτικές επιπτώσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν μεσοπρόθεσμα σε σημαντικές αλλαγές. Αυτές πρόκειται να επαναδιαμορφώσουν, τόσο τα καταναλωτικά όσο και τα επιχειρηματικά πρότυπα, μεταστρέφοντας την καταναλωτική μας συμπεριφορά αλλά και την ίδια τη λειτουργία των επιχειρήσεων μας. Εξηγούμαι:
Αφενός λοιπόν, παρατηρούμε τις δραματικές, ποσοτικές συνέπειες της πανδημικής κρίσης (σε επιχειρηματικό κλίμα, απασχόληση, αύξηση ιδιωτικού χρέους κλπ.) αλλά κυρίως στον κύκλο εργασιών του λιανεμπορίου. Είναι χαρακτηριστικό για παράδειγμα, το ότι ο κύκλος εργασιών του Ελλ. Εμπορίου, το πρώτο τρίμηνο 2021 ανήλθε σε 10,9 δισ. ευρώ, σημειώνοντας πτώση της τάξης του 4,9% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο 2020 (όπου είχε διαμορφωθεί σε 11,5 δισ. Ευρώ). Αφετέρου όμως, καταγράφονται και ποιοτικές μεταβολές, όπως το ότι σταθερά πλέον και οι Έλληνες καταναλωτές στρέφονται προς στις ηλεκτρονικές αγορές, με τα ηλεκτρονικά καταστήματα να αποτελούν ήδη ένα συστατικό στοιχείο του Ελληνικού λιανικού εμπορίου.
Τελικά το ηλεκτρονικό εμπόριο μπορεί να υποκαταστήσει το παραδοσιακό εμπόριο και το κατάστημα της γειτονιάς;
Είναι γεγονός ότι οι πρόσφατες εξελίξεις έχουν επιταχύνει τις πιέσεις που ασκεί το ηλεκτρονικό, πάνω στο «φυσικό κατάστημα». Θα μπορούσα ενδεικτικά να αναφέρω ότι οι επιχειρήσεις ηλεκτρονικού εμπορίου (e-commerce) στη χώρα, αύξησαν τις πωλήσεις τους κατά 43,2% για το πρώτο τρίμηνο του 2021 σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του 2020. Αντίθετα, παραδοσιακές κατηγορίες του λιανικού εμπορίου, όπως η υπόδηση και η ένδυση, συνεχίζουν να καταγράφουν σημαντική πτώση (-33,2% και -30,6% αντίστοιχα). Ειδικότερα για αυτές τις κατηγορίες λιανεμπορίου, φαίνεται ότι (μαζί με το εμπόριο τουριστικών ειδών) πρόκειται για τους κλάδους οποίοι και αντιμετωπίζουν τη μεγαλύτερη καθίζηση των εσόδων τους. Γι’ αυτό τον λόγο και διεκδικούμε σθεναρά την άμεση προκήρυξη ενός ειδικού προγράμματος ενίσχυσης για τους πληγέντες ΚΑΔ του λιανεμπορίου. Όμως παρά τη δραματική αυτή πτώση του κύκλου εργασιών, ας μου επιτραπεί να πω εδώ ότι η πραγματικότητα δείχνει ότι το ηλεκτρονικό εμπόριο δεν μπορεί τελικά να υποκαταστήσει το τοπικό φυσικό κατάστημα, το οποίο μοιάζει να ενισχύεται και πάλι, κατά την σταδιακή επιστροφή προς την κανονικότητα. Και στηρίζω την άποψη μου αυτή, τόσο στην παρατήρηση της πραγματικότητας αλλά και σε διαθέσιμες μετρήσεις, όπου ενδεικτικά, σύμφωνα με έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στα τέλη του 2020 (μεταξύ άλλων, μη αναμενόμενων ευρημάτων) διαφαίνεται μια ισχυρή τάση των καταναλωτών να πραγματοποιούν τις «φυσικές» αγορές τους πιο κοντά στην κατοικία τους. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 81% των ερωτώμενων πραγματοποίησε αγορές εγγύτερα στην κατοικία του, στηρίζοντας ουσιαστικά τις τοπικές επιχειρήσεις.
Ποιες πρέπει να είναι οι επόμενες κινήσεις για να αποκατασταθεί η κρίση που αντιμετωπίζει η αγορά;
Ας κρατήσουμε εδώ ως μοναδική απόλυτη σταθερά, το δεδομένο ότι η πανδημία του COVID-19 επιταχύνει ευρύτερους μετασχηματισμούς στην αγορά. Επί του παρόντος βεβαίως, οι μεγάλες επιχειρήσεις, λόγω και της εντονότερης ψηφιοποίησης τους, έχουν κερδίσει σημαντικό μέρος της αγοράς συμπιέζοντας τις μικρότερες. Αυτό συνέβη βασικά λόγω του ότι η στροφή στο ηλεκτρονικό εμπόριο, σε ένα τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, βρήκε τόσο τους Έλληνες καταναλωτές όσο και το λιανεμπόριο και τα κανάλια διανομής, απροετοίμαστους, ευνοώντας αυτό το εμφανές προβάδισμα στις μεγάλες επιχειρήσεις (όσο και αντίστοιχα προβληματισμό στις μικρότερες).
Συνεπώς, στο κρίσιμο για την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στο εμπόριο μεσοδιάστημα «επιστροφής στην κανονικότητα», πλέον της απαραίτητης κρατικής υποστήριξης αλλά και των επίμονων ενεργειών και πρωτοβουλιών της ΕΣΕΕ για την ενημέρωση και υποστήριξη της, απαιτείται κυρίως η λήψη από αυτές τι ίδιες τις μικρομεσαίες η λήψη μιας κρίσιμης απόφασης: του να εκμεταλλευτούν επιτυχώς κάθε δυνατότητα που θα δίνεται για προσαρμογή τους στα νέα, ρευστά ακόμη μοντέλα επιχειρηματικής και καταναλωτικής συμπεριφοράς που αναδύονται σήμερα. Είναι για μένα βέβαιο ότι υπάρχουν τέτοιες δυνατότητες και ότι θα υπάρξουν περισσότερες στο μέλλον.
Πόσο φοβάστε την εξάπλωση των μεγάλων πολυκαταστημάτων; Κινδυνεύει το εμπόριο της μικρής οικογενειακής επιχείρησης;
Είναι αδύνατο να αγνοήσει κανείς την παρουσία του «ελέφαντα στο δωμάτιο», οπότε ναι, ανησυχώ. Όμως τονίζω ότι υπάρχουν δύο κυρίαρχες τάσεις στο παγκόσμιο εμπορικό γίγνεσθαι, σήμερα: αυτή της συγκέντρωσης ολοένα και μεγαλύτερου μέρους του εμπορικού τζίρου σε λίγους παίκτες, σε μεγάλες δηλαδή εταιρείες συχνά πολυεθνικές, και αντίρροπα, μία τάση επιστροφής μας στην τοπικοποίηση και σε στροφή προς βιώσιμα καταναλωτικά πρότυπα. Θεωρώ ότι τη λύση μπορεί δώσει η δυνατότητα της υιοθέτησης, μέσω της τεχνολογίας, των νέων επιχειρηματικών μοντέλων τα οποία όπως προείπα αναδύθηκαν στη διάρκεια στης πανδημίας και στα οποία αναγκαστικά αναφέρομαι επιγραμματικά. Αυτά τα μοντέλα είναι που μπορούν να προσδώσουν στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις τα προαναφερόμενα συγκριτικά πλεονεκτήματα της βιώσιμης κατανάλωσης, του πράσινου μετασχηματισμού και της τοπικότητας, ικανά να τις διαφοροποιήσουν από τις μεγαλύτερες. Θα μπορούσα να αναφερθώ εδώ στις τάσεις για στο στήσιμο μιας σύγχρονης βιτρίνας, στην προβολή της υιοθέτησης έξυπνων λύσεων σε λειτουργίες πληρωμής/ασφάλειας συναλλαγών, και γενικά σε φθηνά και εύκολα προσβάσιμα επιχειρηματικά λογισμικά των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Όμως, όπως είπα και πριν, κυρίως εναπόκειται στις ίδιες τις μικρές Ελληνικές εμπορικές επιχειρήσεις η κρίσιμη απόφαση του να εκμεταλλευτούν επιτυχώς τη δυνατότητα αυτή. Εξυπακούεται ότι στην προσπάθεια τους αυτή θα πρέπει να βρουν συμπαραστάτες στο κυβερνητικό επιτελείο, στην τοπική αυτοδιοίκηση και Περιφερειακή διοίκηση, όπως και στην κοινωνία, που πρώτιστα αυτή οφείλει να στηρίξει την τοπική επιχειρηματικότητα.
Εν τέλει πιστεύω ότι στους καιρούς που ζούμε θα πρέπει όλοι να νικήσουμε τη δύναμη της συνήθειας (παρόλο που στη φήμη της είναι ανίκητη), και να επιδιώξουμε τις τόσο αναγκαίες αυτές αλλαγές που ποτέ διαχρονικά δεν έβλαψαν ούτε το εμπόριο.
Ας ελπίσουμε αλλά και ας εργαστούμε γι’ αυτόν τον στόχο.
