«Είμαστε μπροστά σε μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή που η πανδημία μας υποχρέωσε να κοιτάξουμε κατάματα.» Αυτό υποστηρίζει η διαπρεπής ψυχίατρος κ. Νέλλη Βαλεργάκη, με την οποία προσπαθήσαμε να προσεγγίσουμε την σοβαρή κοινωνική κρίση που καταγράφεται καθημερινά στην επικαιρότητα.
Ενδοοικογενειακή βία, φόνοι και μάλιστα με επίκεντρο την θανάτωση γυναικών από νυν ή πρώην συζύγους ή συντρόφους τους, παιδιά κακοποιημένα, σεξουαλικές διαστροφές και τόσα άλλα προβληματικά ζητήματα που εμφανίζονται να κυριαρχούν στις σχέσεις των ανθρώπων και μάλιστα στις σχέσεις μέσα στις οικογένειες.
Μπορεί όλα αυτά να είναι αποτέλεσμα των περιοριστικών μέτρων που επιβλήθηκαν την περίοδο της πανδημίας και ιδιαίτερα των πολύμηνων καραντινών; Το ερώτημα δεν είναι ρητορικό. Είναι πραγματικό. Διότι μέσα σε αυτή την διετή περίοδο του φόβου και του παραλογισμού, που βιώνουμε λόγω της αδυναμίας των κρατών να ανταποκριθούν αποτελεσματικά απέναντι στην αντιμετώπιση του καινοφανούς ιού, η έξαρση της βίας που καταγράφεται αποτελεί ακόμα μια σοβαρή παράμετρος των δεδομένων που συνθέτουν την βαρβαρότητα των χαλεπών καιρών που ζούμε.
ΕΙΝΑΙ ΠΑΛΙΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
«Το πρόβλημα της ενδοοικογενειακής βίας είναι παλιό και τόσο σοβαρό, που ανάγκασε το νομοθέτη να θεσπίσει νόμο από το 2006» μας λέει η κ. Βαλεργάκη, η οποία συνέχισε λέγοντας: «Όμως, παρά τη νομοθεσία, τα κοινωνικά μετρά είναι ελάχιστα και η αντιμετώπιση επιφανειακή, ακόμα και μετά την εμφάνιση των συλλόγων κακοποιημένων γυναικών, τις παραπομπές σε ψυχιάτρους και άλλα ελλιπή μέτρα.»
Η κ. Βαλεργάκη, θέτει το θέμα στην εξής διάσταση: «Το μεγάλο θέμα της αντιμετώπισης του φύλου από την παραδοσιακή κοινωνία μας ένιαι βαθύ, έχει ιστορία μεγάλης διάρκειας και συνοδεύεται από προκαταλήψεις, κοινωνικές τακτικές, οικογενειακές αρχές και βεβαίως φόβους και ακραίες αντιδράσεις απ όλους. Το θέμα της γυναικείας ισότητας είναι πολύ πρόσφατο και έτσι όπως δεν συνοδεύτηκε με αντίστοιχες προοδευτικές αλλαγές σε επίπεδο κουλτούρας, παραμένει μια προσωπική υπόθεση, με όποιες λύσεις έχει διαθέσιμες κάθε μεμονωμένο άτομο να διαχειριστεί την μεγάλη αύτη δομική κοινωνική αλλαγή. Η συνέπεια συγκρούσεων παλιών παραδοσιακών αντιλήψεων με νέα δεδομένα δημιουργεί άγχος, που σε ευάλωτα άτομα μπορεί να φτάσει σε σοβαρότερης ψυχοπαθολογίες (συνηθισμένο παράδειγμα ο βοσκός που πάει ως οδηγός τη γυναίκα του να δουλέψει σε ξενοδοχείο ως καμαριέρα-πόσες συγκρούσεις μέσα του, αλήθεια...).
Όλα αυτά συμβαίνουν στην ελληνική κοινωνία χωρίς να υπάρχουν μέτρα κοινωνικής χειραφέτησης και εκπαίδευσης, με αποτελέσματα καταστροφικά για το θεσμό της οικογένειας κυρίως. Ο ρόλος του άνδρα είναι αυτός με τις μεγαλύτερες συγκρούσεις, που αμφισβητούμενος, συνεπάγεται και γενικότερη αμφισβήτηση και κρίση ταυτότητας.»
Όλα τα παραπάνω αποτελούν αίτια, που εκδηλώθηκαν όσα προκλήθηκαν την τελεταία διετία και βλέπουμε καθημερινά. Η Νέλλη Βαλεργάκη με πολλές δεκαετίες εμπειρία στα ζητήματα της ψυχικής υγείας, σημειώνει τα εξής: «Η βία είναι το αποτέλεσμα όλων αυτών και αντιμετωπιζόμενη ως τέτοια απλώς, παραγνωρίζοντας τα γενεσιουργά αίτια και τις περίπλοκες καταστάσεις που τα δημιουργούν, δεν μπορούμε να "θεραπεύουμε" τίποτα. Ναι, έχουν αυξηθεί τα περιστατικά βίας, γιατί μέχρι τώρα η "πρόχειρη" λύση της κοινωνίας μας ήταν να διατηρούν τα φύλα κάποια προπύργια δικά τους, να κλείνονται σε αυτά και στην ουσία να παρακάμπτουν το θέμα των σχέσεων μεταξύ τους. Παράδειγμα διαφορετικές δραστηριότητες, αλλά και τρόποι διασκέδασης, εκτόνωσης όπως το ποδόσφαιρο και τα καφενεία για τους άνδρες ή ο καλλωπισμός και ο καφές με φίλες για τις γυναίκες.
Αυτά με την καραντίνα κοπήκαν και τα δυο φύλα βρεθήκαν ενώπιος ενωπίω, μαζί με τις αβυσσαλέες διαφορές τους και τα απωθημένα τους. Έτσι βρέθηκαν μπροστά σε μια γυναίκα μαχητική πια, μη αναγνωρίσιμη απ’ τον καταρρακωμένο άνδρα, που πασχίζει να επιβάλλει μια κυριαρχία ενός χρεωκοπημένου πια ρόλου. Η έκπληξη, η σύγχυση, η έλλειψη παιδείας απ’ την οικογένεια και την κοινωνία, ναι, τον εξωθούν στα άκρα. Έτσι, υπάρχει το φαινόμενο της γυναικοκτονίας, απελπισμένο, όσο το me too αισιόδοξο! Είμαστε μπροστά σε μια μεγάλη κοινωνική αλλαγή που η πανδημία μας υποχρέωσε να κοιτάξουμε κατάματα.»
Ο ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΤΗΣ ΣΥΓΚΑΛΥΨΗΣ
Σε κάθε περίπτωση όλο αυτό που έχει συμβεί στις ημέρες μας, μπορεί να εκληφθεί και με μια αισιόδοξη προοπτική εφόσον δεν κυριαρχήσει ο γνωστός παραλογισμός της συγκάλυψης.
Σχετικά η κ. Βαλεργάκη τονίζει: «Οι γυναικοκτονίες απ την πλευρά των ανδρών και το me too από την πλευρά των γυναικών, είναι ακραίες συγκρουσιακές εκδηλώσεις, που δείχνουν, ότι τα έμφυλα προβλήματα δεν μπορούν πια να συγκαλυφθούνε, άρα, είναι σε μια διαδικασία επίλυσης, όπως συμβαίνει και με τις παρελάσεις περηφάνιας και άλλες τέτοιες εκδηλώσεις. Το πρόβλημα έχει φανερωθεί με βίαιο τρόπο. Αλλά παράλληλα είναι στη διαδικασία επίλυσης του, εφόσον όλοι σκύψουν και δουν όλες τις διαστάσεις του. Οι φεμινίστριες πριν δεκαετίες, παρ’ όλο που έθεταν ζητήματα, γρήγορα περιθωριοποιήθηκαν απ τον κυρίαρχο ανδρικό λόγο, ως ακραίες και αντιερωτικές, άλλο ένα θέμα ταμπού που συνδέεται με τη σχέση των φύλων. Αυτός είναι και τώρα ένας κίνδυνος οπισθοδρόμησης : η συγκάλυψη! Αλλιώς, είμαστε μπροστά σε μια αισιόδοξη προοπτική, κατ’ αρχήν αναγνώρισης και μελέτης του προβλήματος.»
