ΥΨΗΛΑ ΤΑ ΠΟΣΟΣΤΑ ΕΛΛΕΙΨΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ
Όχι μόνο συμβαίνει, αλλά εμφανίζεται σε υψηλά ποσοστά, όσο και αν φαντάζει απίστευτο! Ο λόγος για την έλλειψη προσωπικού σε ό,τι αφορά τις ανάγκες λειτουργίας των ξενοδοχείων.
Πρόκειται για την αιτία, στην οποία οφείλεται το γεγονός, της μη λειτουργίας αρκετών τουριστικών μονάδων κατά την περσινή τουριστική περίοδο, ενώ και φέτος, έρχεται ως πρόβλημα να «ταρακουνήσει» τους ξενοδόχους, καθώς σιγά – σιγά οι τουρίστες έρχονται αλλά οι ξενοδοχοϋπάλληλοι … φεύγουν!
Το φαινόμενο, αν και παρουσιάζεται με ένταση σε πολλές χώρες, ξενίζει στο εγχώριο τουριστικό γίγνεσθαι, καθώς η ανεργία ήταν πάντα ένα μεγάλο πρόβλημα και ο τουρισμός ένα βέβαιο εισόδημα.
Ωστόσο, η πραγματικότητα έρχεται να προκαλέσει ερωτηματικά. Γιατί πολλοί ξενοδοχοϋπάλληλοι εγκατέλειψαν το επάγγελμα τους; Σε τι ποσοστό μπορεί να φταίει η επιδοματική πολιτική της περασμένης διετίας λόγω της πανδημίας και σε τι οι συνθήκες εργασίας που έχουν διαμορφωθεί στα ξενοδοχεία για τους εργαζόμενους;
Αυτά τα δύο ερωτήματα είναι και τα πιο καίρια σε αυτή την συγκυρία, κατά την οποία το φαινόμενο ήρθε και αναπτύχθηκε σε όλο του το φάσμα με το άνοιγμα της τουριστικής περιόδου, που δεν θα είναι όπως αρχικά αναμενόταν αλλά φαίνεται πως θα κινηθεί σε καλά επίπεδα για όλους.
Τί φταίει και πως αντιμετωπίζεται η έλλειψη προσωπικού στα ξενοδοχεία; Τα ερωτήματα επιχειρούμε να τα προσεγγίσουμε με τις αναλύσεις που δίδουν και τις απαντήσεις τους τρεις έμπειροι τουριστικοί παράγοντες της χώρας μας.
Στην εφημερίδα «Ρέθεμνος» μιλούν για το θέμα ο Γενικός Διευθυντής Grand Hyatt Athens και Πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Διευθυντών Ξενοδοχείων κ. Πάνος Αλμυράντης, ο HR Director Knossians and Kokari Group ( Y&T Daskalantonaki ) κ. Δημήτρης Βαλέργας και ο ιδρυτής της inniobs.net κ. Αργύρης Νταουλιάρης.
ΓΙΑΤΙ ΕΧΕΙ ΠΡΟΚΥΨΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ;
«Το πρόβλημα δεν είναι μόνο στη χώρα μας αλλά είναι και διεθνώς πολύ μεγάλο» επισημαίνει ο Δημήτρης Βαλέργας. Ο ίδιος τόνισε, ότι «το πρόβλημα ξεκινούσε και πριν τη περίοδο του Κορωνοιού αλλά οξύνθηκε σε μεγάλο βαθμό τη σαιζόν του ‘21 και μετά τη δύσκολη χρονιά του 2020 λόγω πανδημίας. Κυρίως δημιουργήθηκε από τη κρίση που επέφερε στη τουριστική βιομηχανία ο Κορωνοϊός και χάθηκαν χιλιάδες θέσεις εργασίας με αποτέλεσμα πολλοί εργαζόμενοι να μετακινηθούν για βιοποριστικούς λόγους σε αλλά επαγγέλματα, σε άλλους κλάδους.»
Ωστόσο, τα εργασιακό περιβάλλον των ξενοδοχοϋπαλλήλων, είναι επίσης ένας λόγος, όπως εξήγησε ο κ. Βαλέργας ως εξής: «Ένας άλλος λόγος για μένα έχει να κάνει και με τους μισθούς και την γενικότερη αντιμετώπιση που έχουν οι εργαζόμενοι από ορισμένους επιχειρηματίες και επιχειρήσεις και αναφέρομαι κυρίως σε μικρά αλλά πολύ δημοφιλή νησιά όπου εκεί οι συνθήκες εργασίας είναι άθλιες. Επίσης άλλος λόγος αλλά σαφώς μικρότερος, ότι την περίοδο της πανδημίας ο κόσμος έμαθε να ζει με τα επιδόματα και πολλοί δεν ψάχτηκαν καν να εργαστούν. Εύχομαι μετά από όλα αυτά, όλοι να βάλουμε μυαλό και να κοιτάξουμε το καλύτερο, δεν γίνεται ξενοδοχεία χωρίς εργαζομένους! Η έκταση του φαινομένου αυτού για το 2021 ήταν σε ποσοστό περίπου 25% και η έλλειψη ήταν κυρίως σε θέσεις όπως καμαριέρες, μαγείρους και σερβιτόρους. Οι ελλείψεις δυστυχώς έχουν επιδράσει σε μεγάλο βαθμό αρνητικά στο επίπεδο παροχής υπηρεσίας και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά προς τους πελάτες, αφήστε που δεν άνοιξαν ξενοδοχεία το ‘21 λόγω έλλειψης προσωπικού.»
Απαντώντας στο ίδιο ερώτημα ο Πάνος Αλμυράντης ισχυρίστηκε τα εξής: «Η επίδραση του COVID-19 στο εργατικό δυναμικό ήταν καταστροφική. Λόγω των αδειών και των απολύσεων, οι εργαζόμενοι στον τομέα της φιλοξενίας ένιωσαν απογοητευμένοι εκτιμώντας ότι οι εργοδότες τους αθέτησαν την υπόσχεσή τους. Επιπλέον, πολλοίεργαζόμενοι άλλαξαν την κατεύθυνση της καριέρας τους προσβλέποντας σε καλύτερες αμοιβές, μεγαλύτερη ευελιξία και πιο ρυθμισμένα χρονοδιαγράμματα εργασίας. Πολλοί επίσης επέστρεψαν στις χώρες καταγωγής τους, για να είναι κοντά στις οικογένειές τους σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς, αφήνοντας ένα κενό στο διαθέσιμο εργατικό δυναμικό σε πολλές θέσεις εργασίας στον τομέα της φιλοξενίας.»
Ο ίδιος, δήλωσε, ότι «Οι ελλείψεις προσωπικού οδηγούν μοιραία σε καθυστερήσεις στα αεροδρόμια και σε ακυρώσεις πτήσεων ενώ παρατηρείται το φαινόμενο σε πολλά πολυτελή ξενοδοχεία να προσλαμβάνουν άτομα χωρίς προηγούμενη εμπειρία φιλοξενίας από ανάγκη. Αυτό δημιουργεί την πρόκληση της απαραίτητης και ταχείας εκπαίδευσης που φαντάζει πολυτέλεια στην παρούσα φάση.»
Από την πλευρά του ο Αργύρης Νταουλιάρης σημείωσε, ότι «Το πρόβλημα έλλειψης προσωπικού είναι ένα φαινόμενο που εμφανίζεται εντονότερα την τελευταία πενταετία αν και έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, από την οικονομική κρίση του 2010 και μετά. Στην έλλειψη αυτή συνέβαλαν πολλοί παράγοντες καθώς δεν δόθηκε η σημασία και η αξία που χρειαζόταν σε θέματα εργασιακά αλλά και νομοθετικά. Οι μειώσεις μισθών, η έλλειψη κινήτρου αλλά και το κλείσιμο των ξενοδοχείων λόγω της υγειονομικής κρίσης, ανάγκασαν μία μεγάλη μερίδα του εργατικού δυναμικού να στραφεί σε άλλο επαγγελματικό κλάδο. Επίσης η διακοπή του ταμείου των ξενοδοχοϋπαλλήλων ΤΑΞΥ, ήταν ένας γεγονός που συνέβαλλε αρνητικά στο όλο κλίμα. Τα προβλήματα είναι ήδη ορατά με την μη εύρεση προσωπικού και πρέπει να γίνουν άμεσες ενέργειες ώστε να κινήσουμε και πάλι το ενδιαφέρον του κόσμου προς τον κλάδο μας.»
ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΛΥΦΘΟΥΝ ΦΕΤΟΣ ΤΑ ΚΕΝΑ;
«Δυστυχώς και φέτος και για τα επόμενα χρόνια και έως ότου εξομαλυνθεί όλο αυτό, θα έχουμε πρόβλημα» είναι η απάντηση του κ. Βαλέργα, ο οποίος αναφερόμενος στο πως θα καλυφθούν τα κενά προσωπικού φέτος, τόνισε, ότι «όλοι οι άνθρωποι του χώρου μας πλέον προσπαθούν με αυξήσεις μισθών και παροχών να βρουν προσωπικό ή να κρατήσουν το προσωπικό τους. Επίσης κάνοντας περιοδείες σε όλη την Ελλάδα προσπαθούμε να βρούμε εργατικά χέρια, τα οποία και θα εκπαιδεύσουμε και θα φιλοξενήσουμε για να έχουμε τους ανθρώπους που χρειαζόμαστε. Τέλος, έχουμε στρέψει ξανά την προσοχή μας στους μαθητές από σχολές του Εξωτερικού όπως γίνονται τη δεκαετία του 2000 και φυσικά με καλύτερες παροχές για να προσελκύσουμε όσο γίνεται περισσότερους. Δυστυχώς, ακόμα και οι τουριστικές σχολές στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν έλλειψη σπουδαστών αφού και εδώ είχαμε ποσοστό μείωσης περίπου στο 15%, πολύ παράξενο αυτό για μια χώρα όπως η Ελλάδα.»
Από την πλευρά του ο κ. Αλμυράντης, απάντησε, λέγοντας, ότι «Όσοι φρόντισαν να αξιοποιήσουν τις τουριστικές σχολές, συμμετέχοντας σε ημέρες καριέρας και δίνοντας κίνητρα στους φοιτητές του ξενοδοχειακού κλάδου έχουν ήδη δημιουργήσει έναν πυρήνα για σήμερα και ανάπτυξης για το μέλλον. Μία εξαιρετική νέα πρωτοβουλία που εφαρμόστηκε από αρκετές Ελληνικές εταιρείες, είναι ότι «έτρεξαν» τις δικές τους ξενοδοχειακές «Ημέρες Καριέρας». Προβλέποντας το μέλλον μέσα στο 2021 καλλιεργήσαμε μια κουλτούρα που μας βοήθησε να καλύψουμε τα κενά εφαρμόζοντας μια νοοτροπία ανοιχτής επικοινωνίας με τα μέλη των ομάδων μας, προωθώντας την ομαδική εργασία και αναβαθμίζοντας ανθρώπους που έδειξαν στοιχεία και αξίες που στηρίζονται στην δημιουργικότητα και στην δημιουργία μόνιμων εργασιακών σχέσεων.»
Πάνω στο ίδιο ερώτημα, ο κ. Νταουλιάρης, είπε: «Η εύρεση προσωπικού είναι μία διαδικασία που δεν πρέπει να την αφήνουμε για την τελευταία στιγμή. Οι B2B πλατφόρμες όπως η Innjobs.net αλλά και οι ημέρες καριέρας, βοηθούν στην πολυμορφία σε επίπεδο προσωπικού αναζητώντας κόσμο και αμείβοντάς τον κατάλληλα. Σύνθημα μας είναι «Το κατάλληλο άτομο στην κατάλληλη θέση», εκπαιδεύοντάς το και δίνοντάς του ανταγωνιστικό μισθό ώστε να είναι παραγωγικός και ανταγωνιστικός. Στην Ελλάδα δεν δόθηκε η προσοχή που χρειαζόταν όλα αυτά τα χρόνια στον εργαζόμενο. Παρατηρούμε μία μορφή εκμετάλλευσης από πολλά ξενοδοχεία με εξαντλητικές ώρες εργασίας και χαμηλούς μισθούς. Αυτό προέκυψε όχι μόνο λόγω της οικονομικής κρίσης αλλά και λόγω της αλλαγής της κουλτούρας από πλευράς των ξενοδοχείων. Έφυγε ο κλασσικός ξενοδόχος που στηριζόταν στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του υπαλλήλου και αντικαταστάθηκε με νέου τύπου ξενοδόχους πχ Fund, με διαφορετικό σκεπτικό και κουλτούρα για το τι σημαίνει προσωπικό. Η υγειονομική κρίση που προέκυψε λόγω του Covid, αποτελείωσε την κατάσταση.»
ΠΟΥ ΟΦΕΙΛΕΤΑΙ ΑΥΤΗ Η ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΑ ΕΠΟΜΕΝΑ ΧΡΟΝΙΑ;
«Η κρίση αυτή οφείλεται στον λάθος χειρισμό τον εργασιακών-νομοθετικών θεμάτων από την πλευρά της πολιτείας αλλά και στις λάθος συνθήκες που προέκυψαν μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών.» Αυτή είναι η απάντηση του Αργύρη Νταουλιάρη, ο οποίος συμπλήρωσε τα εξής «Όταν για παράδειγμα κατά τη διάρκεια του covid δόθηκε ένα κάθετο επίδομα 534€ σε όλο το προσωπικό και όχι ένα επίδομα με βάση τη μισθολογική κατάσταση του εργαζομένου, έστρεψαν το χαμηλόμισθο προσωπικό στην οικειοθελή μη εύρεση εργασίας, γιατί δεν υπήρχε μισθολογικό συμφέρον και κίνητρο. Το επίδομα αναστολής και ο μισθός ήταν περίπου στο ίδιο επίπεδο. Από την πλευρά των ξενοδόχων, η μη σωστή στελέχωση καταρτισμένου προσωπικού κατά την περίοδο της υπερανάπτυξης, οι εξαντλητικές ώρες εργασίας και οι σκληρές και δύσκολες συνθήκες, έστρεψαν το προσωπικό σε αναζήτηση εργασίας εκτός του τουριστικού κλάδου. Επίσης με το κλείσιμο των συνόρων, χάσαμε ένα κομμάτι εργατικών χεριών που ερχόντουσαν για εργασία στην Ελλάδα από το εξωτερικό. Όλα αυτά συνέβαλλαν στην αρνητική κατάσταση και στην μη εύρεση προσωπικού στον τομέα του τουρισμού.»
Στο ίδιο ερώτημα ο Δημήτρης Βαλέργας απάντησε τα εξής: «Αναφέρθηκα παραπάνω για την κρίση και για την επίδραση της πανδημίας στη τουριστική βιομηχανία , κυρίως οφείλεται στις χαμένες θέσεις εργασίας το 2020 αλλά και το ΄21 αν εξαιρέσουμε 4 καλούς μήνες εργασίας. Αυτό όμως δε φτάνει για να ζήσει μια οικογένεια και για βιοποριστικούς λόγους πολλοί πλέον εργάζονται σε άλλους κλάδους.
Για τα επόμενα χρόνια και εννοώ και το ‘22 αλλά και έως το ‘25 πιστεύω εγώ θα υπάρχει το πρόβλημα αλλά κάθε χρόνο και μικρότερο , χρειάζεται να μπούμε πάλι σε καλές και σταθερές χρονιές στο τουρισμό και την οικονομία, χρειάζεται επίσης να κοιτάξουμε όλοι να βελτιώσουμε τα κακώς κείμενα που έχουμε ως κλάδος και εννοώ και οι εργοδότες και το κράτος και οι εργαζόμενοι , γιατί αν αυτό συνεχιστεί θα είμαστε χαμένοι όλοι.»
Τέλος ο Πάνος Αλμυράντης προσέγγισε το ζήτημα, λέγοντας: «Καταρχάς δεν καταφέραμε να προβλέψουμε την αύξηση της πληρότητας. Τόσο με την επιστροφή από την πανδημία όσο και από την διαφαινόμενη δυνητική αύξηση που για το 2022, οι ταξιδιώτες που ξεπέρασαν και θα ξεπεράσουν και τις πιο αισιόδοξες προβλέψεις. Αυτό συνέβη χωρίς προειδοποίηση και υπό την πίεση των ξενοδόχων από τις απώλειες εσόδων 2020 & 2021.Η περιορισμένη ζήτηση και η αισιοδοξία για τον COVID οδήγησαν τις κρατήσεις της τελευταίας στιγμής με ρυθμό που δεν είχε συμβεί ποτέ στον κλάδο.»
Ο ίδιος τόνισε, ότι «Όταν ο κόσμος έκλεισε το 2020, τα ξενοδοχεία μόνο στις ΗΠΑ απέλυσαν περίπου 6,2 εκατομμύρια υπαλλήλους. Καθώς ορισμένες πολιτείες άνοιξαν, ο κλάδος είδε το ένα τρίτο αυτών των θέσεων εργασίας να ανακάμπτει το περασμένο καλοκαίρι, αν και η συνεχιζόμενη πανδημία εμπόδισε κάθε ελπίδα για γρήγορη ανάκαμψη. Ως αποτέλεσμα, τα επίπεδα στελέχωσης παρέμειναν περίπου στο 50 τοις εκατό στις αρχές του 2021. Έμπειροι εργαζόμενοι που δεν επαναπροσλήφθηκαν πέρυσι, μετακόμισαν σε θέσεις εργασίας σε άλλους κλάδους. Ενώ η ανεργία παραμένει υψηλή, οι περισσότεροι από τους διαθέσιμους εργαζόμενους δεν έχουν εμπειρία στη φιλοξενία και πολύ λίγο ενδιαφέρον για τις θέσεις εργασίας που άνοιξαν ξαφνικά. Οι μακροχρόνιοι εργαζόμενοι στα ξενοδοχεία κατανοούν τη σημασία των ρόλων τους και αφοσιώνονται στον κλάδο λόγω της πίστης τους σε αυτή την αποστολή. Οι προοπτικές εργαζομένων εκτός ξενοδοχείου δεν μοιράζονται αυτό το πάθος — γι' αυτούς είναι απλώς μια δουλειά. Με εναλλακτικές ευκαιρίες προς όλες τις κατευθύνσεις, η απασχόληση που προσέφεραν τα ξενοδοχεία ήταν λιγότερο ελκυστική.»
Ο κ. Αλμυράντης, ολοκλήρωσε την απάντηση του λέγοντας, ότι «Οι ξενοδόχοι πρέπει να επενδύσουμε άμεσα στην κατάρτιση. Οι Διευθυντές και ιδιοκτήτες ξενοδοχείων πολλαπλών μονάδων θα πρέπει να επεκτείνουν τις λειτουργίες κεντρικού προσωπικού και ανθρώπινου δυναμικού με εύστροφους, έμπειρους επαγγελματίες που μπορούν να ανταποκριθούν σε απρόβλεπτη ζήτηση και να καλύψουν γρήγορα τις ανοιχτές θέσεις εργασίας. Αυτή τη στιγμή, ο ξενοδοχειακός κλάδος πρέπει να επικεντρωθεί στο μάρκετινγκ των δυνατοτήτων σταδιοδρομίας και στον βασικό σκοπό του κλάδου μας να δημιουργήσει ενδιαφέρον και ελκυστικότητα εκτός της τρέχουσας βάσης των εργαζομένων μας. Η δουλειά μας έχει σημασία και πρέπει να ενσταλάξουμε την αίσθηση του σκοπού στο τρέχον και στο δυνητικό εργατικό δυναμικό μας.»
ΠΩΣ ΘΑ ΓΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΠΑΛΙ ΕΛΚΥΣΤΙΚΕΣ ΟΙ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΣΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ;
Το κυρίαρχο ερώτημα που απασχολεί τους ξενοδόχους είναι το πώς θα αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αυτό ώστε μέσα στα επόμενα χρόνια να αμβλυνθεί σταδιακά το φαινόμενο και να επιστρέψει η φυσιολογική ζήτηση του επαγγέλματος.
Αναλύοντας τις προτάσεις του ο Γενικός Διευθυντής Grand Hyatt Athens και Πρόεδρος Ευρωπαϊκού Συνδέσμου Διευθυντών Ξενοδοχείων κ. Πάνος Αλμυράντης, είπε τα εξής: «Αυτή είναι μια εξαιρετική στιγμή για να σκεφτούμε όλοι μας τις αξίες της πραγματικότητας. Δημιουργώντας ένα εργασιακό περιβάλλον βασισμένο σε αξίες, όχι μόνο θα προσελκύσουμε την επόμενη γενιά προσωπικού, αλλά θα επηρεάσουμε και την εμπειρία των επισκεπτών. Μια εξαιρετική ευκαιρία να δείξουμε τις αξίες μας είναι η εταιρική κουλτούρα. Στον απόηχο της πανδημίας, οι εργαζόμενοι είναι πολύ επιλεκτικοί σχετικά με το πού περνούν τις ώρες εργασίας τους. Σε κάποιους λείπουν οι κοινωνικές πτυχές του κόσμου πριν από τον COVID. Ας καλλιεργήσουμε την αίσθηση της κοινότητας στην ομάδα, δημιουργώντας χώρο για αυτήν. Να σχεδιάσουμε κοινωνικές εκδηλώσεις για τις ομάδες μας, να αποκτήσουμε οικονομική ευεξία που θα μετριάσει την οικονομική ανασφάλεια και παράλληλα να τονώσουμε την εσωτερική εκπαίδευση στο προσωπικό μας συνεπικουρούμενη από ένα περιβάλλον ανέλιξης εκ των έσω.Το καλύτερο στοίχημά για να κάνουμε τους υπαλλήλους μας να αισθάνονται οι ίδιοι ως επενδύσεις στην εταιρεία, τελικά, είναι να επενδύσουμε πρώτα αυτούς. Αυτό μπορεί να γίνει μέσω προγραμμάτων καθοδήγησης, όπου το νέο προσωπικό συνδυάζεται με πιο έμπειρα μέλη της ομάδας.»
Στο ίδιο ερώτημα ο HR Director Knossians and Kokari Group ( Y&T Daskalantonaki ) κ. Δημήτρης Βαλέργας απάντησε: «Η άποψη μου στο μείζον αυτό πρόβλημα είναι ότι θα πρέπει 1) Να ανεβάσουμε ξανά τη φήμη του τουρισμού μας σε υψηλά ποσοστά και να βγει αυτό στη κοινωνία, βασικό ρόλο θα παίξει το να σταθεροποιηθούν οι καλές χρονιές και να αρχίσουμε ξανά να διαφημίζουμε το προϊόν μας ως χώρα 2) επίσης να αναβαθμίσουμε τις σχολές τουριστικών επαγγελμάτων στη χώρα μας και να αρχίσουμε να προσελκύουμε και παιδιά από το εξωτερικό 3) Να βελτιώσουμε συνθήκες εργασίας, μισθούς , να δώσουμε όραμα στους εργαζόμενους μας, να το δουν ως το επάγγελμα τους και όχι ως μια απασχόληση να βγάλω ένα χαρτζιλίκι.»
Από την πλευρά του ο κ. Αργύρης Νταουλιάρης, Ιδρυτής της inniobs.net απάντησε: «Για να γίνουν και πάλι ελκυστικές οι θέσεις εργασίας θα πρέπει να ακολουθήσουμε μία σειρά από στρατηγικές κινήσεις. Η σωστή έρευνα και η αξιολόγηση του προσωπικού παίζουν πρωταρχικό ρόλο. Χρειαζόμαστε άμεση αναβάθμιση των κρατικών τουριστικών σχολών, αναβάθμιση και στελέχωση εξειδικευμένων προγραμμάτων μέσα από σεμινάρια, αύξηση του κατώτερου μισθού, ελεγκτικούς μηχανισμούς στα εργασιακά θέματα. Αλλαγές θα πρέπει να γίνουν και από την πλευρά των ξενοδόχων με σωστή στελέχωση χωρίς περικοπές. Σωστή έρευνα και αξιολόγηση, συνεχείς εκπαιδεύσεις και οικονομικά κίνητρα. Ο εργαζόμενος θα πρέπει να αμείβεται σύμφωνα με την εμπειρία, τα προσόντα και τις ώρες εργασίας του.
Ο εργαζόμενος στον τουρισμό είναι ένας πρεσβευτής της χώρας του και την αντιπροσωπεύει και για το λόγο αυτό θα πρέπει να έχει την κατάλληλη ξενοδοχειακή κουλτούρα. Αυτή την κουλτούρα θα πρέπει να τη δημιουργήσουμε και πάλι.»
