ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ ΑΝΑΛΥΟΥΝ ΤΑ ΔΙΑΚΥΒΕΥΜΑΤΑ ΤΩΝ ΕΠΙΚΕΙΜΕΝΩΝ ΕΚΛΟΓΩΝ
Σημαντικές διαφοροποιήσεις, διακυβεύματα με πολλαπλές αναγνώσεις από τα κόμματα, προφανώς δε, και ομοιότητες με το 2019 λόγω των συνεχιζόμενο κρίσεων, χαρακτηρίζουν το πολιτικό σκηνικό, μέσα στο οποίο διεξάγεται η τρέχουσα προεκλογική περίοδος. Η κάλπη της 21ης Μαΐου, στήνεται μέσα σε ένα ιδιαίτερα κρίσιμο κλίμα καθώς η ατζέντα άλλαξε αιφνιδιαστικά την ημέρα της τραγωδίας των Τεμπών και καθόρισε ένα διαφορετικό πλαίσιο για το πολιτικό σύστημα, το οποίο πλέον έχει να δώσει μάχη με τον ίδιο του τον εαυτό και την αξιοπιστία του.
Το μέλλον της χώρας, προφανώς, είναι το κυρίαρχο στοίχημα, λένε οι πολιτικοί επιστήμονες που παρακολουθούν και καταγράφουν τις εξελίξεις, σημειώνοντας τα όσα διαδραματίζονται και καθορίζουν εξελίξεις ή ακόμα και όσα προκαλούν αναταράξεις και σηματοδοτούν εκ των πραγμάτων ζητήματα που χρήζουν απάντησης.
Τα διακυβεύματα, τις διαφοροποιήσεις και τις ομοιότητες ενόψει της 21ης Μαΐου, συζητήσαμε με τον Καθηγητή και Διευθυντή του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας & Τεκμηρίωσης (ΚΕΠΕΤ), Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Νίκο Παπαδάκη και τον συνάδελφο του κ. Στέλιο Τζαγκαράκη, (BA, MA, MSc, PhD), Διδάσκοντα του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης Πανεπιστημίου Κρήτης, Field Manager του Κέντρου Πολιτικής Έρευνας και Τεκμηρίωσης Πανεπιστημίου Κρήτης, Γενικό Γραμματέα του Ελληνικού Οργανισμού Πολιτικών Επιστημόνων (ΕΟΠΕ) και Chair ECPR Political Culture Standing Group.
ΟΙ ΑΛΛΕΠΑΛΛΗΛΕΣ ΚΡΙΣΕΙΣ…
«Το διακύβευμα αυτών των εκλογών (όπως και κάθε εκλογικής αναμέτρησης) είναι προφανώς η πορεία και το μέλλον της χώρας και των πολιτών, οι προϋποθετικοί όροι και η κατεύθυνση της διακυβέρνησης της χώρας, αλλά και το παραγωγικό- αναπτυξιακό μοντέλο (και οι κοινωνικά αναδιανεμητικές, δυνατότητες του), ειδικά σε μια περίοδο αλλεπάλληλων κρίσεων και διευρυμένης επισφάλειας και αβεβαιότητας διεθνώς» είναι το πρώτο που σημειώνει ο κ. Νίκος Παπαδάκης, ο οποίος ερωτηθείς για το «Ποια είναι τα νέα διακυβεύματα που θέτουν οι επικείμενες εκλογές;» απάντησε, ότι «Εκτιμώ ότι οι αποκρίσεις σε ζητήματα πραγματικής οικονομίας, διαχείρισης της ενεργειακής - πληθωριστικής κρίσης και των επιπτώσεων στο βιοτικό επίπεδο (και ειδικά της ακρίβειας και των ανατιμήσεων) όπως και αναφορικά με τους επισυμβαίνοντες μετασχηματισμούς στην αγορά εργασίας, αλλά και των εκτατικών κοινωνικών συνεπειών των προαναφερθέντων (π.χ. κοινωνικο- οικονομικές ανισότητες, υλική αποστέρηση κλπ) θα παίξει μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της εκλογικής συμπεριφοράς. Ρόλο θα παίξει επίσης και η τραγωδία των Τεμπών και η απόδοση ευθυνών από τους πολίτες. Μένει να φανεί σε ποια έκταση και σε ποια κατεύθυνση ή ανα-κατεύθυνση. Επίσης, ρόλο αναμένεται να παίξουν και ζητήματα οργάνωσης και λειτουργίας του Κράτους και της Δημόσιας Διοίκησης, όπως και θεσμικά ζητήματα, αλλά και άλλα θέματα που σχετίζονται με την υποκειμενική προσοικείωση του πραγματικού από τους πολίτες».
Ο ίδιος συνέχισε λέγοντας, ότι «Η διαχείριση λοιπόν της πραγματικής οικονομίας και των κοινωνικών επιπτώσεων των αλλεπάλληλων κρίσεων αναμένεται να είναι το μείζον, αλλά όχι το μόνο, διακύβευμα των εκλογών. Ας μην ξεχνάμε την «κανονιστική ισχύ του πραγματικού», που έχει επισημάνει ο Καθηγητής Δεμερτζής. Τούτων δοθέντων, κρίσιμη είναι η σημασία της ηγεμονίας στην αντίληψη- πρόσληψη κυβερνησιμότητας, το που θα κατευθυνθεί όχι μόνο η θετική ψήφος (για όσους προσεγγίζουν θετικά τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα κι ακριβέστερα τμήματα αυτής), αλλά και η επιλογή του «ήσσονος κακού» (δεδομένης και της προϊούσας απαξίωσης του πολιτικού συστήματος και προσωπικού και της διεύρυνσης της απονεύρωσης της δημόσιας εμπιστοσύνης). Σε αυτό το πλαίσιο, σημαντικό ρόλο αναμένεται να παίξει η πειστικότητα και συνακόλουθα η δυνατότητα μεγιστοποίησης της αποβλεπτικότητας της εκφοράς των ίδιων των διλημμάτων και των προταγμάτων (αλλά και του προγραμματικού λόγου)των δυο κύριων «παικτών» του νέου δικομματισμού και πρωταγωνιστών του εκλογικού ανταγωνισμού (ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ.), αλλά και του ΠΑΣΟΚ/ ΚΙΝΑΛ και των υπόλοιπων κομμάτων (ΚΚΕ, Ελληνική Λύση, Μέρα25 κλπ)».
ΕΚΛΟΓΕΣ ΜΕ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
«Το διακύβευμα ή καλύτερα τα πολλαπλά διακυβεύματα των επικείμενων βουλευτικών εκλογών τίθενται σε ένα διαφορετικό πλαίσιο σε σύγκριση με εκείνα των εκλογών του 2019, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν υφίστανται και ομοιότητες» θα σημειώσει από την πλευρά του ο κ. Στέλιος Τζαγκαράκης, για να τονίσει τα εξής: «Μια πολύ βασική ομοιότητα δεν είναι άλλη από την κρίση ή καλύτερα, τις συνεχείς κρίσεις. Πολυδιάστατες, με διαφορετικά μεν χαρακτηριστικά, αλλά κρίσεις που επηρεάζουν την καθημερινότητα των πολιτών και θέτουν σημαντικές προκλήσεις στην εκάστοτε κυβέρνηση. Το 2019 το ζήτημα που είχε τεθεί ήταν η βέλτιστη διαχείριση των οικονομικών μετά την έξοδο από τα προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής το 2018 (ή αλλιώς από τα μνημόνια), μέσα όμως σε ένα πλαίσιο ενισχυμένης εποπτείας από τους θεσμούς, ενώ ταυτόχρονα, η μεταναστευτική κρίση δεν είχε κοπάσει. Το 2023 νέες κρίσεις έχουν επηρεάσει την καθημερινότητα, την κοινωνία εν συνόλω και φυσικά την οικονομία. Η πανδημία της COVID-19 και η ενεργειακή κρίση, ως αποτέλεσμα του πολέμου στην Ουκρανία, αποτελούν σημαντικές προκλήσεις. Ειδικότερα αν αναλογιστεί κανείς ότι από το 2024 η ενισχυμένη εποπτεία και η προσαρμογή στους δημοσιονομικούς περιορισμούς που θέτει το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, θα επιστρέψουν. Παρά την ύπαρξη ενός γενναίου πακέτου πόρων από το Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη (NextGenerationEU) μέχρι και το 2027, η επιστροφή των δημοσιονομικών περιορισμών θα αποτελέσει δύσκολη «άσκηση ισορροπίας» για τη νέα κυβέρνηση. Θυμίζω ότι αυτοί οι περιορισμοί είχαν χαλαρώσει λόγω των ειδικών καταστάσεων που έθεσε η πανδημία της COVID-19. Ταυτόχρονα, οι εντάσεις στις σχέσεις με την Τουρκία αποτελούν μια ακόμα σημαντική πρόκληση για τηνόποια επόμενη κυβέρνηση, όπως και για τις προηγούμενες, ειδικότερα μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία το 2016».
Πάνω στο ίδιο ζήτημα ο κ. Νίκος Παπαδάκης σημειώνει τα εξής: «Αναντίλεκτα έχουν αλλάξει πολλά από το 2019. Σταχυολογώ μερικά. Διεθνώς βρισκόμαστε ενώπιον της επιστροφής της ιστορίας, όπως εύστοχα έγραψε το Time, με την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τον συνεχιζόμενο πόλεμο (με τις συνακόλουθες γεωπολιτικές ανακατατάξεις), ο οποίος εξέβαλλε σε μια μείζονα ενεργειακή και πληθωριστική κρίση. Στην πραγματικότητα εδώ και χρόνια αντιμετωπίζουμε το φαινόμενο, που στην διεθνή βιβλιογραφία σημαίνεται ως perma-crisis, δηλαδή αλλεπάλληλες κρίσεις. Αρκεί να θυμηθούμε τις, ακόμα ορατές, οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες της υγειονομικής κρίσης του Covid-19. Σε εθνικό επίπεδο, οι εκλογές του 2019 έγιναν μετά από τέσσερα και πλέον χρόνια διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ (σε συνεργασία με τους ΑΝΕΛ), ο οποίος είχε να διαχειριστεί μεταξύ άλλων τις προκλήσεις της εφαρμογής του 3ου μνημονίου και της εξόδου της χώρας από τα μνημόνια, αλλά και τις (ακόμα ορατές) επιπτώσεις της πολυετούς χρηματοπιστωτικής Κρίσης και ύφεσης. Οι εκλογές του 2023 γίνονται μετά από 4 χρόνια διακυβέρνησης της ΝΔ, η οποία είχε να διαχειριστεί τις προκλήσεις και τις οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των προαναφερθεισών κρίσεων, όσο και τις κλιμακούμενες απειλές ασφαλείας από την Τουρκία (παρά την – παροδική, φοβάμαι- βελτίωση των σχέσεων, αυτής της περιόδου). Αμφότερες οι κυβερνήσεις εφάρμοσαν σειρά μεταρρυθμίσεων, με πολύ διαφορετικό περιεχόμενο, προσανατολισμό και ιδεολογικό πρόσημο, επιχειρώντας να αποκριθούν στα υπεσχημένα τους, ή έστω σε κάποια εξ αυτών, όσο και σε νέες προκλήσεις αλλά και δομικές παθογένειες. Επίσης δεν πρέπει να ξεχνάμε, μιλώντας για εκλογές και συνακόλουθα για τον εκλογικό ανταγωνισμό, ότι μεταξύ άλλων έχει αλλάξει και το εκλογικό σύστημα. Το 2019 οι εκλογές έγιναν με ενισχυμένη αναλογική, ενώ στις 21 Μαΐου θα γίνουν με απλή αναλογική, και αν χρειαστούν δεύτερες θα γίνουν με διαφορετική εκδοχή της ενισχυμένης αναλογικής (κλιμακωτό bonus). Οι Άγγλοι λένε ότι μια βδομάδα είναι πολύ χρόνος στην πολιτική. Πόσω μάλλον 4 χρόνια.
Το πώς αξιολογούν οι πολίτες όλες αυτές τις αλλαγές στα 4 χρόνια, μεταξύ 2019 και 2023, τον τρόπο απόκρισης της κυβέρνησης, πρωτίστως την ίδια τη διακυβέρνηση της χώρας αλλά και τη στάση και τον προγραμματικό λόγο της αξιωματικής αντιπολίτευσης όπως και των άλλων κομμάτων, θα το μάθουμε σύντομα».
ΚΑΙ Ο ΕΚΛΟΓΙΚΟΣ ΝΟΜΟΣ…
Και βέβαια οι φετινές βουλευτικές εκλογές, όπως σχολίασε παραπάνω ο κ. Παπαδάκη, θα διεξαχθούν με ένα νέο νόμο, ο οποίος προφανώς και θα διαμορφώσει με βάση τα εκλογικά αποτελέσματα σειρά εξελίξεων που μπορεί να μας οδηγήσει και σε πολλαπλές αναμετρήσεις.
Σχετικά ο κ. Στέλιος Τζαγκαράκης, αναλύοντας περαιτέρω, τόνισε: «Μια σημαντική διαφορά που τίθεται από τον εκλογικό νόμο, ο οποίος θα ισχύσει στις εκλογές του Μαΐου 2023, είναι η απλή αναλογική, σε αντίθεση με εκείνες του 2019, οι οποίες διενεργήθηκαν με ενισχυμένη αναλογική. Όπως γίνεται ευκόλως κατανοητό, το πολιτικό σκηνικό θα είναι ρευστό και κάθε συζήτηση για σενάρια κυβερνητικής συνεργασίας μοιάζει ως ένα δυσεπίλυτος γρίφος. Η δε πιθανότητα διεξαγωγής δεύτερων εκλογών σε σύντομο χρονικό διάστημα είναι πολύ πιθανή. Σε αυτή την περίπτωση, οι εκλογές εκείνες θα πραγματοποιηθούν σε διάστημα τριάντα ημερών από την αποτυχία σχηματισμού κυβέρνησης (μέσω των διερευνητικών εντολών) μετά την προκήρυξή τους με διάταγμα της Προέδρου της Δημοκρατίας και με σύστημα ενισχυμένης αναλογικής που ευνοεί το πρώτο κόμμα. Κάτι τέτοιο θα σημαίνει ότι στο διάστημα μεταξύ των δύο εκλογικών αναμετρήσεων θα οριστεί από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας υπηρεσιακή κυβέρνηση, με υπηρεσιακό Πρωθυπουργό έναν από τους Προέδρους των τριών Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας, του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Αρείου Πάγου ή του Ελεγκτικού Συνεδρίου. Κανείς όμως δεν μπορεί να προβλέψει με απόλυτη βεβαιότητα ούτε αυτό καθαυτό το εκλογικό αποτέλεσμα ούτε εκείνο των διερευνητικών εντολών είτε στην πρώτη είτε σε μια πιθανή δεύτερη εκλογική αναμέτρηση, πολύ δε περισσότερο σε μια πιθανή Τρίτη αναμέτρηση. Εντούτοις, το βέβαιο είναι ότι οι προκλήσεις για τους διεκδικητές της εξουσίας είναι τεράστιες και κυρίως σχετίζονται με τον βαθμό ικανότητας διαχείρισης των κρίσεων που επηρεάζουν αρνητικά το βιοτικό επίπεδο των πολιτών, το διαθέσιμο εισόδημά τους και την προοπτική τους για ένα καλύτερο μέλλον σε όλα τα επίπεδα».
