«......Σε λίγη ώρα φτάσαμε σε μιά βρύση που λέγεται «της Πέτρας το Νερό».Ο οδηγός μας ο Παντελής μας πληροφόρησε ότι θεωρείται πολύ αποτελεσματικό στη θεραπεία της λιθίασης και απ’ αυτό προέρχεται και το όνομα».
Αυτά μας λέει ο περιηγητής H.F.Tozer κατά τη διαδρομή από το Αρκάδι προς τη Μονή Ασωμάτων το 1874, το βιβλίο του οποίου μας παρουσίασε ο αείμνηστος Γιώργος Εκκεκάκης.
Αλλά και ο Άγγλος περιηγητής Robert Pashley,είχε περάσει από αυτή την πηγή το 1834 όπως μας αναφέρει στο βιβλίο του “Travels in Crete”(Ταξίδια στην Κρήτη, μετάφραση Δάφνη Γόντικα, Α’ Τόμος):
«Φεύγοντας από τη Μονή Ασωμάτων, ανηφορίσαμε για μισή περίπου ώρα, ενώ μιά κατάβαση ίσου χρόνου μας έφερε στης πέτρας το νερόν.Πρόκειται για μιά πηγή με ιδιότητες σαν αυτές που έχουν δώσει οι αρχαίοι συγγραφείς σε πολλές άλλες πηγές και στις οποίες οφείλει ίσως το όνομά της.
Είναι τόσο φημισμένη ώστε έρχονται στο μοναστήρι που μόλις αφήσαμε, άτομα και από την Κωνσταντινούπολη ακόμα, για μερικά μπουκάλια νερό.Λέγεται άλλωστε ότι είναι ιδιαίτερα ευεργετικό στους ασθενείς που το πίνουν».
Αλλά και ο Ιωσήφ Χατζιδάκης(αρχαιολόγος και γιατρός, ο ιδρυτής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου), στο βιβλίο του «Περιήγησις εν Κρήτη, 1881», μας αναφέρει:
«Μετ’ ολίγον η οδός κατέρχεται εντός συσκίου και χλοερωτάτης αυλώνος καλουμένης της Πέτρας το λαγγό.
Ενταύθα παρά την οδόν και υπό φυσικήν παχείαν σκιάδα ρέει αφθόνου και διαυγούς ύδατος, Νερό της Πέτρας.
Καλείται ούτω, διότι κατά την παράδοσιν το ύδωρ τούτο πινόμενον υπό των πασχόντων λιθίασιν διαλύει τους εν τη κύστει η τους νεφρούς λίθους.
Διηγήθησαν δε ημίν οι χωρικοί ότι ουχί σπανίως προσέρχονται παρά την πηγήν άνθρωποι πάσχοντες εκ του νοσήματος τούτου, και πίνοντας επί τινα χρόνον απέρχονται, ως είπον ημίν, πάντες μετ’ ωφελείας.
Η θερμοκρασία της πηγής είναι 18 βαθμών Κελσίου, η δε γεύσις του ευάρεστος.
Υπάρχει δε η πηγή εις το πλευρόν λόφου συνισταμένου εν μέρει μεν εξ αργιλώδους γης, εν μέρει δε εκ πετρώματος τιτανολίθου.
Και τον προχύτην και την λεκάνην εν η ρέει το ύδωρ έχουσι κατασκευάση εκ ξύλου, διότι λέγουσιν αν ήσαν εκ λίθου θα τα έτρωγε το νερόν.
Ούτε χημική ανάλυσις του ύδατος εγένετο ποτέ, ούτε ακριβείς παρατηρήσεις ιατρών επί αρρώστων υπάρχουσιν, αν τω όντι το ύδωρ έχη τοσαύτην λιθοτριπτικήν δύναμην όσην αποδίδουσιν αυτώ οι εγχώριοι.
Πιστεύομεν όμως ότι η κοινή πεποίθησις του λαού, δε θα είναι όλως εστερημένη βάσεως.
Διό ευχής έργον θα ήτο αν ενηργείτο χημική ανάλυσις του ύδατος, και αν οι ιατροί της Ρεθύμνης ιδίως ως πλησιέστατα κειμένης, εδοκίμαζον την χρήσιν του ύδατος επί τινων πασχόντων.
Αν αποδειχθή επιστημονικώς η λιθοτριπτική δύναμις του ύδατος θα ήνε τούτο ου μικρόν ευεργέτημα δια την νήσον.
Διότι ουχί ολίγοι εισίν οι πάσχοντες εν Κρήτη λιθίασιν η ψαμμίασιν».
Βλέπουμε λοιπόν ότι το φυσικό αυτό αγαθό έχει επικρατήσει από πολλά χρόνια ως «Νερό της Πέτρας» σε περιοχή του χωριού Θρόνος Αμαρίου, και είχε ζήτηση από ανθρώπους που είχαν πρόβλημα λιθίασης και ψαμμίασης και που έκαναν ουρά μέχρι να γεμίσουν μερικά μπουκάλια.
Οι ποσότητες νερού συγκεντρώνονταν σε δεξαμενή που είχε κατασκευαστεί το 1949.
Ο χώρος είναι εντυπωσιακής ομορφιάς.Τελευταία, η ροή του νερού έχει ελαττωθεί.
ΤΟ «ΤΣΙΛΟΝΕΡΟ» ΤΗΣ ΣΚΑΛΕΤΑΣ
Όσο κι αν έψαξα, δε βρήκα πουθενά κάποια γραπτή αναφορά για τις πηγές της Σκαλέτας.Ούτε σε άρθρα, ούτε σε βιβλιογραφία, αλλα ούτε και στο διαδίκτυο υπάρχει κάποια σχετική αναφορά.
Ο κύριος Γιώργος Πρεντάκης, κάτοικος της περιοχής, με τον οποίο επικοινώνησα τηλεφωνικά για να μου δώσει πληροφορίες για το θέμα, μου πρότεινε να πάω μιά μέρα που η θάλασσα θα είναι πολύ ήρεμη.Αλλιώς δεν είναι δυνατή η συλλογή νερού από τις πηγές, όπως μου εξήγησε.
Και έτσι, ένα απόγευμα που η θάλασσα ήταν «λάδι», μου ζήτησε να πάμε να μου δείξει τις πηγές.
Όμως, ένας μικρός κυματισμός, δε μας επέτρεψε να δούμε το νερό από τις πηγές καθώς αναβλύζει εκεί όπου η θάλασσα γλύφει τα πόδια της στεριάς, ανάμεσα στα βράχια, δίπλα στο ξωκλήσι του Αγίου Νικολάου.
Με προμήθευσε όμως με δύο μπουκάλια που είχε συλλέξει πριν λίγες μέρες, για να διαπιστώσω τις καθαρτικές ιδιότητες που έχει το νερό αυτό.
Το «τσιλόνερο» είναι ένα καθαρτικο νερό με υφάλμυρη γεύση(βλυχό), αποτελεσματικό στις παθήσεις της χολής, των νεφρών και του γαστρεντερικού.
Αλλά και όσοι είχαν θέμα δυσκοιλιότητας, έτρεχαν να πιούν για να βρουν λύση στο πρόβλημά τους.
Η δράση του ήταν γρήγορη.Αυτός που το έπινε έπρεπε να αναζητήσει καταφύγιο πίσω από τα κοντινά βράχια.Γιατί αν δεν κρατιόταν, θα’ πρεπε να ψάχνεται για ......εσώρουχο!
Για το λόγο αυτό, είχαν φτιάξει 5-6 πρόχειρες καλύβες με καλάμια και κλαδιά που τα χρησιμοποιούσαν για αφοδευτήρια.
Ο κύριος Γιώργος Πρεντάκης, 82 ετών σήμερα, θυμάται όταν ήταν παιδί, στη δεκαετία του 50, στις αρχές του Απρίλη και μέχρι τα τέλη του Μάη, συνήθως Σαββατοκύριακα, πλήθος κόσμου κατέβαινε με τα γαιδουράκια από τα γύρω χωριά, για να πιούν και να συλλέξουν το νερό από τις πηγές.
Λες και πήγαιναν σε κάποια εκκλησία για προσκύνημα.
Έτσι και περνούσες Δευτέρα η Τρίτη από το σημείο αυτό, θυμάται, θα έπρεπε να κλείσεις τη μύτη σου από την αποκρουστική μυρωδιά.
Οι επισκέψεις-συνεδρίες θα τις λέγαμε σήμερα στη γλώσσα της ιατρικής-στο «τσιλόνερο» της Σκαλέτας, γίνονταν για διάστημα 3-4 εβδομάδων.
Με την πρόοδο της ιατρικής το ‘τσιλόνερο’ ξεχάστηκεΟ κύριος Γιώργος όμως το επισκέπτεται και αναπολεί τις παιδικές του αναμνήσεις.
Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής το σημείο είχε ναρκοθετηθεί.Δεν ήταν λίγες οι φορές που υπήρχαν ατυχήματα, μερικές φορές και θανατηφόρα, από αυτούς που χρησιμοποιούσαν τη γόμωση της νάρκης για παράνομη αλιεία.
Παρόμοιες πηγές, όπως πρόσφατα με πληροφόρησε ο Αντώνης Χριστοφοράκης, υπήρχαν και στην παραλία Πρέβελη.Συνήθιζαν να παραθερίζουν εκεί οικογενειακώς για ένα μήνα τα καλοκαίρια και εκεί το νερό είχε τις ίδιες καθαρτικές ιδιότητες.
Αλλά και στη Ρόδο, στο λιμανάκι της Λάρδου, υπήρχαν πηγές με «τσιλόνερο»
Αν κάποιος έχει περισσότερα στοιχεία σχετικά με το θέμα, θα χαρώ να με ενημερωσει για να τα προσθέσω στην έρευνα.
ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ 1916: «ΤΑ ΜΟΝΑ ΕΝ ΚΡΗΤΗ ΘΕΡΜΑ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ
Μιά πολλά υποσχόμενη πρόταση εναλλακτικού τουρισμού από το παρελθόν στο σήμερα
Το μοναδικό, και πρώτο ιστορικά, κέντρο θαλασσοθεραπείας στην Κρήτη, με θερμά ιαματικά λουτρά, ανακάλυψε ο Αντώνης Τσουρδαλάκης και δημοσίευσε στον τοπικό τύπο πριν δύο χρόνια.
Όπως αναφέρει, το κέντρο αυτό άρχισε να λειτουργεί και να φιλοξενεί πάσχοντες στις 9 Ιουλίου 1916 στη Αγία Γαλήνη, από τον φιλοπρόοδο επιχειρηματία Ματθαίο Μαμαλακι.
Ο επιχειρηματίας αυτός, σύμφωνα με δημοσιεύματα στον τοπικό τύπο της εποχής, παρείχε προηγμένες υπηρεσίες Ιαματικού Τουρισμού, αξιοποιώντας τις ιδανικές κλιματικές συνθήκες της περιοχής καθώς και το θαλασσινό νερό.
Σε δημοσίευμα της Κρητικής Επιθεώρησης αναφέρεται:
«Το μικρό τούτο εμπορικόν κέντρον, δια του οποίου διεξάγεται αρκετόν εισαγωγικόν και εξαγωγικόν εμπόριον, ένεκα της ευρύτητος και παραγωγικότητας της περιφέρειας του και το οποίον, χάριν εις την ιδιωτικήν πρωτοβουλίαν, έχει επιτελέσει αρκετά βήματα προόδου, κεκτημένου ήδη και το μόνον εν Κρήτη θερμά ιαματικά λουτρά, εστερήθη μέχρι τούδε πάσης κυβερνητικής μερίμνης, ενώ άδει να έχη κάπως προστετευθεί και χάριν του περίοικου πληθυσμού, εντελώς απομονωμένου των κέντρων της νήσου.
Θα ήτο ευτύχημα εάν ο κ.Εκπρόσωπος της προσωρινής Κυβερνήσεως, λαμβάνων υπόψη ότι αι επαρχίαι Αγίου Βασιλείου και Αμαρίου είναι εντελώς παραμελημέναι και ηδικιμέναι, διέτασσε και χάριν των εμπόρων Αγίας Γαλήνης, την εγκατάστασιν τηλεφώνου, αφού ως πληροφορούμεθα, όλα τα υλικά είναι έτοιμα.
Θα αποτελεί τούτο μεγίστην εξυπηρέτησιν των συμφερόντων των κατοίκων»(4-10-16).
Δύο χρόνια αργότερα, μιά ευχαριστήρια επιστολή δημοσιεύει η ίδια εφημερίδα:
ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟΝ
«Πάσχων συνεπεία τραύματος από ρευματισμούς επεσκεύθην προς θεραπείαν τα εν Αγ.Γαλήνη λουτρά του κ. Ματθαίου Μαμαλάκι.Αναχωρών εκείθεν τελείως αποκατεστημένην της υγείας μου, ως και κατευχαριστημένος από την εν γένει περιποίησιν και τάξιν εις το ως άνω θαυματουργόν ίδρυμα, έρχομαι από καθήκον ευγνωμοσύνης και δικαίας εκτιμήσεως να απευθύνω και δημόσια τας απείρους μου ευχαριστείας προς τον ιδιοκτήτην και Διευθυντήν των λουτρών κ.Μ.Μαμαλάκιν όστις όντως διά της φιλοπροόδου δράσεως του, σπουδαίαν εξυπηρέτησιν παρείχε εις τον πάσχοντα κόσμον της Νήσου μας δια της ιδρύσεως συστηματοποιήσεως του άνω Θεραπευτηρίου.
Εν Πανόρμω 4 Ιουν 1918
Ο Ευχαριστών
Δ.Ι.Δασκαλάκις
Ο Ματθαίος Μαμαλάκις στην επιχείρηση αυτή που διατηρούσε, αντλούσε θαλασσινό νερό, το θέρμαινε με τη βοήθεια καυστήρων του παρακείμενου πυρηνελαιουργείου που διατηρούσε ο ίδιος και το παροχέτευε με πίεση σε ειδικά διαμορφωμένους λουτήρες(υδρομαλάξεις), εντός του ειδικά διαμορφωμέμου θεραπευτηρίου.Στη διαδικασία ανακύκλωσης του θερμού θαλασσινού νερού, πρόσθετε και βότανα της περιοχής.
Οι ιατρικές υπηρεσίες θεραπείας, πραγματοποιούνταν καθ’ υπόδειξιν του Αναστασίου Δαμβέργη, κορυφαίου καθηγητή της Φαρμακευτικής Χημείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών(1857-1920), με καταγωγή από το Ρέθυμνο.
Στη συνέχεια του άρθρου του, ο Αντώνης Τσουρδαλάκης αναφέρει:
«Ο ιαματικός τουρισμός παγκοσμίως πρόκειται να αποτελέσει τη δεύτερη μεγαλύτερη βιομηχανία, μετά την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, πρόβλεψη που θα πρέπει να ληφθείο σοβαρα υπόψη.
Ο ιαματικός τουρισμός απαιτεί θεραπείες 21 ημερών ανά εξάμηνο σε ασθενείς αλλα και προληπτικά σε υγιείς ανθρώπους.
Εξασφαλίζει επαναλαμβανόμενους τουρίστες, χρηματοδοτούμενους από τα ιδιωτικά και δημόσια ασφαλιστικά ταμεία των ευρωπαικών χωρών.
Έτσι, όπως γίνεται αντιληπτό, εδραιώνεται το μοντέλο της 12μηνης τουριστκής περιόδου, εξασφαλίζοντας εντυπωσιακά οικονομικά οφέλη».
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ
H.F.Tozer(Γ.Εκκεκάκη, Η Κρήτη το 1874)
Robert Pashley, Travels in Crete
Ιωσήφ Χατζιδάκη, Περιήγησις εν Κρήτη, 1881
Προφορική αφήγηση Γεωργίου Πρεντάκη
Αντώνη Τσουρδαλάκη, Αγία Γαλήνη 1916: «Τα μόνα εν Κρήτη θερμά ιαματικά λουτρά»
