Γεμάτη αντιθέσεις, μυρωδιές, πολύχρωμες εικόνες και φιλόξενους ανθρώπους.
Αυτές ήταν οι πρώτες εντυπώσεις από την επίσκεψή μας στην Κωνσταντινούπολη πριν μερικές μέρες.
Προσγειωθήκαμε στο αχανές, πολυτελές και υπερσύγχρονο Διεθνές Αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης (φωτ.1). Πάντα ήθελα να επισκεφτώ την Πόλη, ωστόσο,το ταξίδι επισπεύτηκε λόγω της συνάντησης που είχε προγραμματίσει ο φίλος μου ο Tan ο γιατρός, της οικογένειας Balin (Χατζημπεκυράκη) με τον Ali Haydar Ustay, (της οικογένειας Ουσταζαδέ) καθώς και με άλλα μέλη αυτών των οικογενειών, μερικοί από τους οποίους ήρθαν ειδικά για τη συνάντηση αυτή από τη Σμύρνη. Ο παππούς του Αli, ο Kemal Oustazade,(φωτ.2) ο μεγαλοκτηματίας του Μαρουλά και ο Haydar Haci Bekirzade,(φωτ.3) ο Ρεθύμνιος μουσουλμάνος βουλευτής επί Κρητικής Πολιτείας, ήταν παπούδες του και επίσης ήταν ανηψιοί του πολύ γνωστού σείχη του τεκέ των Μπεκτασίδων Haci Hasan Baba Oustazade (φωτ.4) που βρισκόταν δίπλα στο Μουσικό Γυμνάσιο στο Ρέθυμνο.
Γονείς του ήταν o Kazim γιός του πρώτου και η Zeynep, κόρη του δεύτερου. Οι ανωτέρω αναφερόμενοι παπούδες του είxαν παντρευτεί τις αδελφές Hayriye και Elfiye αντίστοιχα της ευγενούς οικογένειας Veizade.
Για τις παραπάνω οικογένειες εκτενή αναφορά είχε κάνει η Μαρία Τσιριμονάκη στο βιβλίο της «Αυτοί που έφυγαν, αυτοί που ήρθαν».
Η ΠΡΩΤΗ ΕΞΟΡΜΗΣΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ
Ξυπνήσαμε κατά τις δέκα το πρωί την επόμενη μέρα και πήραμε το μετρό από την πλάτεία Ταξίμ και ύστερα το τράμ για την αποβάθρα, απ’ όπου θα παίρναμε το καραβάκι για το Kadikoy που βρίσκεται στην Ασιατική πλευρά. Άλλο σκηνικό εδώ, γραφικά σοκάκια, παραδοσιακά καφέ με καφέ στη χόβολη (φωτ. 5) και λογής λογής μαγαζάκια. Χρώματα, μυρωδιές, όμορφες εικόνες. Τα καραβάκια πάνε κι έρχονται κουβαλώντας επιβάτες από τη μιά όχθη στην άλλη.(φωτ. 6)
Χρειάζεσαι λίγο χρόνο να προσανατολιστείς και να προσαρμοστείς σ’ αυτό το γοητευτικό σταυροδρόμι πολιτισμών μεταξύ Δύσης και Ανατολής, Ευρώπης και Ασίας, με την αστείρευτη φυσική ομορφιά που σε μαγνητίζει και σε μαγεύει (φωτ.7).
Η Πόλη είναι ένα αστικό τοπίο γεμάτο αντιθέσεις που σε συναρπάζουν και σε κρατούν συνεχώς σε εγρήγορση. Παντού υπάρχει μιά αντίφαση που σε εκπλήσσει ευχάριστα.
Η Κωνσταντινούπολη είναι μοντέρνα και παλιά, μυστηριώδης και ελκυστική, μελαγχολική και ζωντανή. Από τη μιά οι επιβλητικοί ουρανοξύστες, που νομίζεις πως βρίσκεσαι στη Νέα Υόρκη.
Από την άλλη, το βλέμμα θα σταθεί στις λαικές γειτονιές, στους μαχαλάδες με τα ξύλινα ερειπωμένα αρχοντικά και τα γραφικά σοκάκια με τα λιθόστρωτα στενά.
Μιλάμε για μιά πόλη 18 εκατομμυρίων κατοίκων, χωρίς να υπολογίζουμε τους πολυάριθμους τουρίστες που την επισκέπτονται σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.
Από τη Γέφυρα του Γαλατά η θέα είναι μαγευτική. Το υδάτινο στοιχείο, οι μυρωδιές, το πολυεθνικό μπουλούκι ανθρώπων, η αρχιτεκτονική, η πλούσια ιστορία, οι κλειστές αγορές, τα θρησκευτικά μνημεία, τα εμβληματικά κτίρια, το αξεπέραστο φαγητό, οι πλωτές διαδρομές στο Βόσπορο, οι διαδοχικές γέφυρες, συνθέτουν το πορτραίτο της θρυλικής Πόλης. Εδώ είναι το μεγαλύτερο χωριό του κόσμου!
Η επιλογή ενός μικρού ξενοδοχείου στην πλατεία Ταξίμ (φωτ.8), αποδείχτηκε ιδανικό σημείο για τις μετακινήσεις μας. Από εδώ το Μετρό σε πάει παντού, αλλά και το τράμ από τον επόμενο σταθμό Kabatas σε πάει σε πολλά κεντρικά σημεία.
Με την κάρτα πολλαπλών διαδρομών πας παντού με όλα τα μέσα συγκοινωνίας, ακόμη και με τα καραβάκια, για μιά βόλτα στο Βόσπορο ή τα Πριγκηπονήσια.
Είχε σουρουπώσει όταν πήραμε το καραβάκι για την επιστροφή. Η Πόλη εντυπωσιακά φωταγωγημένη. Τα εστιατόρια στη Γέφυρα του Γαλατά γεμάτα κόσμο που έτρωγε balik ekmek. Δηλαδή σάντουιτς με ψάρι και σαλάτα.
ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΣΟΦΙΑ
Εκατοντάδες επισκέπτες σχηματίζουν από νωρίς τεράστιες ουρές για να θαυμάσουν αυτό το σύμβολο της παγκόσμιας πολιτισμικής κληρονομιάς που έχει μετατραπεί σε τέμενος (φωτ.9,10,11,12)
Πλήθος συναισθημάτων σε κατακλύζουν καθώς περνάς το κατώφλι αυτού του αρχιτεκτονικού θαύματος.
Κατασκευασμένος τον 6ο αιώνα ο ναός αποτελεί σύμβολο του πάλαι ποτέ μεγαλείου της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και της χιλιόχρονης ιστορίας της.
Το οικοδόμημα συνδυάζει στοιχεία της πρώιμης βυζαντινής ναοδομίας, σε πολύ μεγάλη κλίμακα. Αρχιτεκτονικές επιρροές της Αγιάς Σοφιάς εντοπίζονται σε αρκετούς μεταγενέστερους ναούς, αλλά και σε τζαμιά, όπως στο τέμενος Σουλειμάν και στο Σουλταναχμέτ τζαμί.
Ο ναός επίσης ξεχωρίζει για τον πλούσιο εσωτερικό διάκοσμο, τα ψηφιδωτά και τις αγιογραφίες.
ΜΙΑ ΓΕΜΑΤΗ ΜΕΡΑ
Μετά την επίσκεψη στην Αγιά Σοφιά, καθώς είχαμε χρόνο, επισκεφτήκαμε την κλειστή αγορά το Καπαλί Τσαρσί (φωτ.13), όπου στεγάζονται 4.000 καταστήματα. Κάθε μέρα την επισκέπτονται πάνω από μισό εκατομμύριο επισκέπτες.
Είχαμε χρόνο και για καφέ μέχρι τις 2 το μεσημέρι που θα συναντούσαμε τον φίλο μου τον Οσμάν (φωτ.14). Περπατήσαμε στην πλατεία Σουλταναχμέτ και βγάλαμε φωτογραφίες. Πρόσεξα το σημείο Μίλιον απ’ όπου περνούσε ο μεσημβρινός πριν οριστεί αυτός του Γκρήνουιτς, και επίσης ήταν το σημείο μηδέν με τις χιλιομετρικές αποστάσεις των πόλεων (φωτ.15).
Ο Οσμάν είναι ο άνθρωπος που μου μεταφράζει αφιλοκερδώς έγγραφα από την οθωμανική γραφή στα αγγλικά σχεδόν τέσσερα χρόνια τώρα.
Η πρώτη μετάφραση που μου είχε κάνει ήταν το κείμενο της επιτύμβιας επιγραφής στο εσωτερικό του οκταγωνικού τουρμπέ του Χατζή Χασάν Μπαμπά, που επίσης είχα χρησιμοποιήσει σε άρθρο μου στην αγγλική στο διεθνές περιοδικό Turkology με τίτλο «Στα ίχνη των Μπεκτασήδων και ο τεκές του Χατζή Χασάν Μπαμπά στο Ρέθυμνο».
Στον Οσμάν κρατούσα ένα αντίγραφο του περιοδικού αυτού καθώς και γλυκά από την Κρήτη.Είχαμε δώσει ραντεβού στο εστιατόριο «Αλή Μπαμπά», απέναντι από το τζαμί Σουλευμανίγιε (φωτ.16).
Μετά από ένα γεύμα με κεμπάπ από αρνί και κοτόπουλο και μετά γλυκά και καφέ, περπατήσαμε παρέα μέχρι την αποβάθρα στο Eminonu. Αποχαιρετίσαμε και ευχαριστήσαμε τον Osman για το γεύμα και πήραμε το καραβάκι για μια κρουαζιέρα μέχρι τη δεύτερη γέφυρα στο Βόσπορο, διάρκειας μιάς μιση ώρας.
Περάσαμε από την έπαυλη του Αλή Βαφή στο Αρναβούτ κιόι, και από το Σκούταρι, όπου στο Γενί Τζαμί βρίσκεται ο ανοιχτός τουρμπές της Ευμενίας Βεργίτση, της Ρεθύμνιας Βαλιδέ Σουλτάνας Εμετουλάχ Ρεμπιά Γκιουλνούς.
Είχε πάει 6.30 και είχαμε μιά ώρα μέχρι να πάμε στο νέο εμπορικό κέντρο στο πολύ καλό εστιατόριο Gunaydin δίπλα στο Βόσπορο όπου μας περίμενε ο γιατρός ο Tan με την οικογένειά του και τη θεία του την Nigar Balin που είχε έρθει από τη Σμύρνη.
Στην είσοδο του εμπορικού κέντρου έπρεπε να περάσουμε από σωματικό έλεγχο. Το εστιατόριο το βρήκαμε σχετικά εύκολα με την εφαρμογή GPS του κινητού.
Η Nigar μιλά τα βαριά κρητικά άπταιστα, αν και μου είπε πως ντρεπόταν να τα μιλάει επειδή της είχαν πεί πως είναι χωριάτικα. Μου μίλησε για τις κασέτες της Μαρίας Τσιριμονάκη και για το βιβλίο της που μοίρασε σε όλους που τη βοήθησαν να το γράψει.
Περπατήσαμε μετά το δείπνο στην προκυμαία, αν και είχε λιγο ψύχρα, η Nigar άρχισε να χορεύει στο ρυθμό της μουσικής από το διπλανό μπαρ με τη δικαιολογία να ζεσταθεί, προκαλώντας το μειδίαμα των υπόλοιπων.
Καληνυχτίσαμε και ευχαριστήσαμε το γιατρό για το υπέροχο δείπνο και περπατήσαμε αρκετή απόσταση μέχρι την επόμενη στάση του τράμ.
Την επομένη, την Κυριακή, θα ερχόταν ο οδηγός του Ali Haydar Ustay στις 11.30 το πρωί από το ξενοδοχείο να μας πάει στην περιοχή Tarabya,(Θεραπεία) καλεσμένοι του Ali σε τραπέζι.
Επιστρέψαμε στο ξενοδοχείο κουρασμένοι αργά το βράδυ , αλλά κατευχαριστημένοι που είχαμε περάσει μια τόσο όμορφη και γεμάτη μέρα.
ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΑΛΗ
Ο οδηγός του Αλή ήρθε και μας πήρε από το ξενοδοχείο λίγο πριν τις 12. Κάναμε πάνω από μισή ώρα μέχρι να φτάσουμε στο προάστειο Tarabya, μιά πολύ όμορφη περιοχή δίπλα στο Βόσπορο με πολυτελείς κατοικίες μέσα στο πράσινο (φωτ.17).
Μας υποδέχτηκε ο Αλή με εγκαρδιότητα. Είχε φτάσει και ο γιατρός ο Τan με τη μητέρα του Zeynep, τη θεία του Nigar και τη σύζυγό του Sekure. Αργότερα ήρθε και ο πατέρας του ο Cevdet.
Το σπίτι του Αλή είναι ένα μουσείο με αμφορείς από ναυάγια και βιτρίνες με μουσειακά αντικείμενα, όλα καταχωρημένα νόμιμα από την αρχαιολογική υπηρεσία, όπως μας είπε (φωτ.18).
Σε μια γωνιά, μια βιτρίνα εκθετήριο με ρούχα των προγόνων του από το Ρέθυμνο, καθώς και το πορτραίτο του Χαιδέρ μπέη Χατζημπεκυράκη (φωτ.19).Πίσω στον τοίχο υπήρχε ένα κολάζ με αμέτρητες φωτογραφίες των προγόνων του (φωτ.20).
Τα δώρα μας από την Κρήτη ήταν συμβολικά. Κεντητά τραπεζομάντηλα με θέμα φύλλα και καρπούς ελιάς, σαπούνια από ελαιόλαδο με άρωμα γιασεμί καθώς και μουστοκούλουρα,δίκταμο, μελομακάρουνα και από ένα στικάκι στον καθένα με το βίντεο της συναυλίας των Ελλήνων και Τούρκων μουσικών στον Δημοτικό Κήπο το περασμένο καλοκαίρι.
Είχα εκτυπώσει 10 έγγραφα σχετικά με τους προγόνους του Αλή, άλλα στα ελληνικά, άλλα στην οθωμανική γραφή, και του πρότεινα να συμπεριλάβει κάποια στην επόμενη έκδοση του βιβλίου του περί των οικογενειών Balin και Ustay.
Ο Αλή μου έδειξε τις συλλογές του με τους αμφορείς από ναυάγια και τα μικροαντικείμενα και μου εξήγησε ποιών προγόνων ήταν τα ενδύματα στο εκθετήριο, όπως το πουκάμισο του Χαιδέρ Χατζημπεκυράκη, ένα φόρεμα της πεθεράς του Χαιδέρ, Φατμά, και άλλα.
Στο κολλάζ με τις αμέτρητες φωτογραφίες διέκρινα αυτή με τον Χασάν Μπαμπά.
-Το ήξερες ότι ο Χασάν Μπαμπά είχε αρραβωνιαστεί πριν γίνει σείχης, τον ρώτησα.
-Όχι, πρώτη φορά το ακούω, μου απάντησε.
-Είχε επίσης συλληφθεί για παράνομη κατοχή όπλου και είχε καταδικαστεί σε ποινή φυλάκισης ένα μήνα. Την ποινή είχε ελαττώσει σε δέκα μέρες ο πρίγκηπας Γεώργιος.
-Έχω σκοπό να τα συμπεριλάβω όλα αυτά σε μιά έκδοση, συνέχισα.
-Θα σε βοηθήσουμε σε ό, τι χρειαστείς, Κώστα, μου είπε (φωτ.21).
Αρχίσαμε τη συζήτηση με τις αδελφές Zeynep και Nigar στη συνέχεια σε άπταιστα ελληνικά με κρητική ντοπιολαλιά, όπως τα μιλούσαν οι γονείς των Muhtar και Hatice, που είχαν γεννηθεί στο Ρέθυμνο (φωτ.22).
Ο Cevdet Attila, ο πατέρας του γιατρού ήρθε αργότερα. Καταπληκτική ομοιότητα με τον Αλ Πατσίνο.
-Πολλές φορές μου είχαν ζητήσει και είxα υπογράψει αυτόγραφα νομίζοντας πως είμαι ο Αλ Πατσίνο, μας είπε χαμογελώντας.
Ο Αλή δε μιλά ελληνικά. Όταν τον ρώτησα γιατί δεν έμαθε μου απάντησε:
-Οι γονείς μου μιλούσαν Γαλλικά και Ρωμέικα στο σπίτι.Και τα δυό σαν παιδί τα μισούσα. Όταν βέβαια αργότερα μεγάλωσα, το είχα μετανοιώσει που δεν έμαθα.
Η Zeynep, η μητέρα του γιατρού, είναι μιά πολύ ευχάριστη και ντελικάτη κυρία, αποπνέει μια αρχοντιά, και είναι συνεχώς με το χαμόγελο στα χείλη. Μιλά με άνεση το κρητικό ιδίωμα, όπως και η αδελφή της η Nigar.
Πάνω από 6 ώρες μείναμε στο σπίτι του Αλή. Η ώρα πέρασε πολύ γρήγορα με τη συζήτηση.
Ο Αλή είχε σαν χόμπυ το κυνήγι. Έχει κυνηγήσει και στις πέντε ηπείρους του πλανήτη, σε 30 χώρες. Διατηρεί εκθετήριο με ταριχευμένα ζώα από τα θηράματά του.
Η Μαριάμ, η οικονόμος, μας φώναξε να πάμε στο τραπέζι για το γεύμα (φωτ.23). Μιά ψιλή χαμογελαστή, καλοσυνάτη κυρία από το Τουρκμενιστάν.
Αρνί με πιλάφι, σαλάτες, φασόλια και άλλα, που μας σέρβιρε έναν έναν.
«Καλώς εκοπιάσατε» μας είπε η Nigar, και σηκώσαμε τα ποτήρια με το κρασί. «Καλώς σας εβρήκαμε» απάντησα.
Στο τέλος ήρθαν τα γλυκά, 4 ή 5 είδη καθώς και τα μελομακάρουνα που είχα φέρει από την Κρήτη και είχα ζητήσει από την Nigar να τα φέρει στο τραπέζι.
-«Αυτό το σερβίτσιο το είχαν φέρει οι γονείς μου από το Ρέθυμνο», μας είπε ο Αλή.-«Πάντα το βγάζαμε σε ειδικές περιπτώσεις».
Σε μια πιατέλα, μικρά κουλουράκια, τα «ματζουνοκούλουρα»,(φωτ.24) όπως μας τα είπαν. Από το τούρκικο macun που θα πεί πάστα, αλοιφή, και το ελληνικό κουλούρια. Είναι μια ξεχασμένη ρεθεμνιώτικη συνταγή που τη ζήτησα και μου την έστειλε ο Αλή στα τουρκικά με τον τίτλο portakali simit.
ΑΝΝΑ ΒΙΣΣΗ ΚΑΙ ΨΥΧΕΔΕΛΕΙΑ
«Είμαι στα πάνω μου, όλα είναι τέλεια
Ο έρωτας μωρό μου είναι ψυχεδέλεια....»
Όσο τρώγαμε ακούγαμε ξανά και ξανά αυτό το τραγούδι της Βίσση. Φαίνεται ότι αρέσει πολύ σε όλους. Κι εμείς νοιώθουμε όμορφα και οικεία σ’ αυτό το φιλόξενο σπίτι.
Η συζήτηση συνεχίστηκε και κάποια στιγμή ρώτησα αν θα μπορούσα να μάθω που βρίσκεται ο τάφος του Ali Vafi. Η οικογένεια Balin συγγενεύει με την οικογένεια Vafi, καθώς η Hatice, κόρη του βουλευτή Χατζημπεκυράκη, είχε παντρευτεί τον Rustem, γιό του Ali Vafi Selianaki. Παιδί του Rustem (φωτ.25) είναι η Sirin Vafi Iris την οποία πήρε τηλέφωνο αμέσως ο γιατρός για να τη ρωτήσει.
Του ζήτησε να την επισκεφτούμε στο σπίτι της την μεθεπόμενη μέρα το απόγευμα και μας έστειλε τηλέφωνο και διεύθυνση.
Θα μας πήγαινε ο οδηγός του Αλή στο Asiyan Mesarligi, στο νεκροταφείο δίπλα στο Βόσπορο, όπου είναι ο τάφος, αλλά είχε πλέον σουρουπώσει και το αναβάλαμε για την επόμενη φορά.
Ρώτησα επίσης τον Αλή να μου πεί για τον αδελφικό του φίλο από το σχολείο Ανδρέα Δημητριάδη, ο οποίος αργότερα πήγε στην Αμερική (φωτ.26,27).
-«Έχει πεθάνει ο Ανδρέας», είπε ο Αλή.
-«Πάντα με ρωτούσε όταν ερχόταν τι να μου φέρει, κι εγώ του έλεγα, αστακό βέβαια!»
Ο Αλή έφερε και μου χάρισε ένα έντυπο με φωτογραφίες από τη διαδρομή με μοτοσυκλέτες πριν από 40 χρόνια.΄Οταν ήταν 20χρονα παιδιά δηλαδή. Τη διαδρομή είχαν επαναλάβει μετά από 40 χρόνια, για 5 μέρες τον Ιούνιο του 2001. Ο τίτλος του εντύπου:
«Πριν 40 χρόνια, 40 χρόνια μετά. Πίσω στο χρόνο και στο μονοπάτι μας. ANDRE DIMITRIADIS- ALI USTAY. Μιά περιήγηση νοσταλγίας με μοτοσυκλέτες, ιστορία, διασκέδαση και αθλητισμό. Από την Κωνσταντινούπολη μέχρι το Μποντρούμ(Αλικαρνασσός)»
Ο Αλή μας ανάφερε για την τίγρη και τη λεοπάρδαλη που υπήρχαν σε κάποιες περιοχές στην Τουρκία και τώρα είναι είδος προστατευόμενο σε πολύ μικρό αριθμό.
Μας μίλησε ακόμη για την επίσκεψή του στην Κρήτη το καλοκαίρι του 1993 με τη μητέρα του τη Zeynep, η οποία πήγαινε στο χριστιανικό Παρθεναγωγείο που ήταν στο κτίριο της Βιβλιοθήκης, δίπλα στην Αγία Βαρβάρα.Το σπίτι τους ήταν απέναντι (αυτό με το ενετικό θύρωμα). (φωτ.28).
Μαζί ήταν και η Χατιτζέ Βαφή, αδελφή της Ζευνέπ και σύζυγος του Ρουστέμ Βαφή, γιού του Αλή Βαφή.
«Μίλησε, είπε, στο τοπικό ραδιόφωνο και έκλαιγε, την είχε πιάσει η συγκίνηση και δεν μπορούσε να μιλήσει».
Σηκώθηκε και έφερε ένα άλλο έντυπο με φωτογραφίες, το οποιο επίσης μου χάρισε, από αυτή την επίσκεψή τους στην Κρήτη. Η έκπληξη ήταν ένα USB στικάκι, δεμένο με κορδόνι μέσα στο έντυπο, ένα βίντεο 50 λεπτών με εικόνες από το Ρέθυμνο, τον Μαρουλά, που είχαν πάει με τον Λεωνίδα Καούνη, και άλλα μέρη της Κρήτης που είχαν επισκεφτεί.
Το μεγάλο ελαιοτριβείο με τις καμάρες στο Μαρουλά (φωτ. 29) ήταν του παπού του Κεμάλ Ουσταζαδέ. Θέλει με δικά του έξοδα να το καταστήσει επισκέψιμο και βρίσκεται σε συζητήσεις με τους σημερινούς ιδιοκτήτες.
Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΓΩΝΙΑ ΜΕ ΤΑ ΑΝΑΜΝΗΣΤΙΚΑ
Μεταφράζοντας τη λίστα με τα εκθέματα από την τουρκική γλώσσα που ήταν πάνω στη βιτρίνα στο σπίτι του Αλή, παρατήρησα τα εξής ενδιαφέροντα αντικείμενα που υπάρχουν στο εκθετήριο:
- Ό, τι απέμεινε στον πατέρα του από τη στοά των δερβίσηδων (τεκές Χασάν Μπαμπά), χάντρες προσευχής, επιστόμια κλπ.
- Από τη μητέρα του Haydar Balin, Fatma Haci Bekir(1840) μαύρο σακάκι με γκλίτερ .
- Ένα κίτρινο καφτάνι και κίτρινο σακάκι του Haydar (1860-1939).
- Ακατέργαστο μεταξωτό πουκάμισο και πλεκτό από βελονάκι του Haydar.
- Το μπαστούνι του Haydar.
- Κεντημένη ζώνη του νυφικού της Elfiye(1875-1965).
- Tο πράσινο καλοκαιρινό φόρεμα της Zeynep Ustay (1912-1994), κι ένα κίτρινο πουκάμισο.
- Μπλέ εξώφυλο του Κορανίου με κροσέ από την Elfiye.
- Δύο μετάλλια που απονεμήθηκαν στην οικογένεια.(Μάλλον για βράβευση ποιότητας ελαιολάδου όταν ήταν στο Ρέθυμνο, από την Αμερική)
- Η διάσημη ραπτομηχανή Singer της Zeynep.
- Γουδί και γουδοχέρι και μύλος καφέ της Ζeynep
- Το ξυράφι του Kazim Ustay (πατέρα του Αλή).
- Δείγματα αναμνηστικών από ορείχαλκο κλπ.
ΟΙ ΔΙΑΔΟΧΟΙ ΤΟΥ ΤΕΚΕ ΤΟΥ ΧΑΣΑΝ ΜΠΑΜΠΑ ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΙ
«Ο αφιερώσας κτήματα και ιδρύσας τον εν Ρεθύμνη Τεκέ των Μπεκτασίδων Ουσταζαδές Χατζή Χασάν Μπαμπά και πάππος του Ουσταζαδέ Μεχμέτ Αλή, ζών είχε διορίσει τον πατέρα τούτου (ήτοι τον Ουσταζαδέ Αχμέτ Κεμάλ) χαλιφέ, εκτελών και καθήκοντα ιμάμου του εν λόγω Τεκέ, εις όν ανετέθη και η διαχείρισις του Τεκέ μετά τον θάνατον του ειρημένου Χατζή Χασάν Μπαμπά, συμφώνως ταις διατάξεσι του σχετικού αφιερωτηρίου».
Αυτά αναφέρονται σε πιστοποιητικό που υπογράφει ο ιεροδικεύων μουφτής Ρεθύμνης με ημερομηνία 8-6-1918, ύστερα από αίτηση του Στρατολογικού Γραφείου Κρήτης.
Οι θρησκευτικοί λειτουργοί, να σημειώσουμε, έπαιρναν απαλλαγή από το στράτευμα.
Επίσης αναφέρεται ότι :
«Αποβιώσαντος και του Ουσταζαδέ Αχμέτ Κεμάλ, ο νόμιμος διαχειριστής Μεχμέτ Αλή Ουσταζαδές διωρίσθη χαλιφές (διάδοχος) εκτελών και καθήκοντα ιμάμου εν τω ειρημένω Τεκέ κατά το έτος 1908, και ότι τυγχάνει ο μόνος χαλιφές του Τεκέ τούτου».
Ακόμη, όπως με πληροφόρησε η Νιγκάρ, και επιβεβαιώνεται σε έγγραφο αίτησης για απαλλαγή από το στράτευμα (10-1-1918), οι αδελφοί Ιμπραήμ και Αλής Λαγουδάκης του Μουχτάρ, υπηρετούσαν στον τεκέ των Νακσιμπεντήδων του σείχη Αλεμταράκη Μπεχαεδίν από το 1913, ως μουεζίνης ο πρώτος και ως ρεχμπέρης ο δεύτερος . Ο Αλή αναφέρεται πως ήταν ήδη στρατευμένος, απαλλαγή πήρε μόνο ο Ιμπραήμ.
Ο Ιμπραήμ ήταν ο πατέρας της γιαγιάς της Νιγκάρ, όπως μου είπε.
Σε τεκέδες της αίρεσης των Ναξίδων υπηρετούσαν επίσης οι αδελφοί Χουσνής Νιχιάτις Καριωτάκης (σύζυγος της Χατιτζέ, κόρης του Αλή Βαφή, ο πατέρας των παιδιών με αλμπινισμό), και Ισμαήλ Χακή εφένδης Καριωτάκης, παιδιά του Σουλευμάν, ο πρώτος ως χαλιφές και ο δεύτερος ως χαλιφές και μουεζίνης. Στον τεκέ του Ταλάτ Χατζημπεκυράκη ο πρώτος και του Αλή Ριζά Δεμιραγαδάκη (αδερφός του ήταν ο Εσάτ Σιδεράκης, ο μεταφραστής των εγγράφων του Ιεροδικείου που είχε δημοσιεύσει το ΒΗΜΑ) ο δεύτερος.
ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΣΤΑ ΠΡΙΓΚΗΠΟΝΗΣΙΑ
Μετά τον καφέ στην πλατεία Ταξίμ, πήγαμε στο Εμινονού για να πάρουμε το καραβάκι για τα Πριγκηπονήσια.
Ρωτήσαμε από ποιά αποβάθρα θα επιβιβαζόμασταν και μας είπαν πως έπρεπε να πάμε πίσω στο Καμπατάς.
Πλανόδιοι πωλητές μέσα στο πλεούμενο διαφημίζουν την πραμάτεια τους, κουλούρια με γεμιση τυρί ή σοκολάτα και πλαστικά ποτηράκια με κομμένα φρούτα. Κόσμος πολύς Στο καραβάκι υπάρχει καφές, τσάι, αναψυκτικά, σνάκ, κλπ.(φωτ.30,31,32)
Φτάσαμε στη Χάλκη (Heybeliada) μετά από λίγη ώρα(φωτ.33,34,35). Ένα καταπράσινο νησάκι με ταβέρνες στη σειρά στο λιμάνι. Ψάξαμε το δρόμο για τη Θεολογική Σχολή και κάποιο μέσον να μας μεταφέρει, αλλά τίποτα. Άλλοι ρυθμοί εδώ, απόλυτη ηρεμία. Περπατήσαμε και κόψαμε δρόμο μέσα από ένα μονοπάτι. Η Θεολογική Σχολή είναι στην κορυφή του λόφου, η θέα είναι μαγευτική. Ανάψαμε ένα κερί στην εκκλησία της Αγίας Τριάδας, μπήκαμε στη Σχολή, βγάλαμε μερικές φωτογραφίες και κατηφορίσαμε για το λιμάνι για καφέ (φωτ.36,37,38).
Τις άμαξες με τα άλογα τις έχουν απαγορέψει μας είπαν και παντού βλέπεις ηλεκτρικά τρίκυκλα που κινούνται με μπαταρία αθόρυβα.
Μετά από μιά ώρα στο καφέ, πήραμε το επόμενο καραβάκι για την Πρίγκηπο (Buyukada). Μεγαλύτερο νησί, πολύ κίνηση, όμορφες εικόνες. Βγάζουμε αρκετές φωτογραφίες και καθόμαστε σε μια ψαροταβέρνα για ψάρι. Φρέσκο σκουμπρί στη σχάρα (φωτ. 39,40)
Το βράδυ θα συναντούσαμε τον Τσαγλάρ και θα πηγαίναμε για κεμπάπ.
Ο CAGLAR ΑΠΟ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ
Όταν φτάσαμε στο ξενοδοχείο, μας περίμενε στο λόμπυ ο Caglar, ο γιός του Husnu Balin, εγγονού του Haider Haci Bekirzade. Περπατήσαμε γύρω στα είκοσι λεπτά και φτάσαμε σε ένα παραδοσιακό εστιατόριο με φανταστική θέα στο Βόσπορο (φωτ.41).
Συνοδεύσαμε τα ορεκτικά και τα διάφορα κεμπάπ με ένα μπουκάλι γενή ρακή, από το οποίο δε βρήκα καμιά διαφορά από το δικό μας ούζο.
Ο Caglar έχει ένα γιό που σπουδάζει Νομική στην Κωνσταντινούπολη.
Μου κρατούσε ένα δώρο, λέγοντάς μου, όσο προσπαθούσα να το ανοίξω, ότι με το να ψάχνω τα ιστορικά στοιχεία της οικογένειάς του, του έχω μεταδώσει το μικρόβιο και έχει αρχίσει κι αυτός κάποιες έρευνες για τους Μπεκτασήδες.
Ένα teslim tasi ήταν το δώρο, μιά πέτρα από όνυχα σύμβολο των Μπεκτασήδων με 12 γωνίες που συμβολίζει τους 12 Ιμάμηδες, κι ένα μεγαλύτερο, από πέτρα phlegm που λέγεται palheng, κατ’ αντιστοιχία με τους 12 Αποστόλους της Χριστιανικής θρησκείας (φωτ.42).
Το επίθετο Balin το είχε διαλέξει ο προπάππους του το 1934 και το πήρε από το το όνομα του σουλτάνου Balim, ο οποίος είχε ιδρύσει και κωδικοποιήσει το τάγμα των Μπεκτασήδων στις αρχές του 16ου αιώνα, μου εξήγησε ο Caglar, αλλάζοντας το m σε n.
ΣΤΟ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ
Το αρχαιολογικό μουσείο της Κωνσταντινούπολης βρίσκεται στην περιοχή Εμινονού κοντά στο παλάτι Τοπκαπί (φωτ. 43).
Το μουσείο έχει πλήθος εκθεμάτων, όπως αρχαία αγάλματα από την κλασσική έως την ρωμαική περίοδο.
Έχει πάνω από ένα εκατομμύριο εκθέματα από πολιτισμούς που ήκμασαν σε ολόκληρη τη χώρα, από τον Καύκασο μέχρι την Ανατολία και τη Μεσοποταμία έως την Αραβία.
Πήγαμε πίσω στην πλατεία Ταξίμ για να πάρουμε το Μετρό. Με μιά αλλαγή της γραμμής, έπρεπε να είμαστε στο σπίτι της Σιρίν κατά τις 3.
ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΣΙΡΙΝ ΒΑΦΗ ΙΡΙΣ
Η Σιρίν μένει στο Kadikoy (Χαλκηδόνα),στην Ασιατική πλευρά της Κωνσταντινούπολης.
Πήραμε το Μετρό από την πλατεία Ταξίμ και αλλάξαμε γραμμή στο Γενή Καπί. Κατεβήκαμε στο Ερέν κιόι.
Η Σιρίν μας πήρε τηλέφωνο να μας καθοδηγήσει για το πως θα πάμε στο σπίτι της, περπατήσαμε γύρω στο τέταρτο από το σταθμό, και μας περίμενε στην είσοδο της πολυκατοικίας.
Η Σιρίν είναι αυτό που λέει το όνομά της, χαριτωμένη, όπως μας εξήγησε αργότερα και είναι περσική λέξη. Το Ίρις βέβαια από το ουράνιο τόξο (φωτ 44,45).
Είναι μιά γοητευτική γυναίκα. Κινείται μέσα στο χώρο με μια αρχοντική φινέτσα που δεν περνά απαρατήρητη.
Μένει με τον σύζυγό της σε ένα μεγάλο διαμέρισμα, με πολλούς πίνακες στους τοίχους, κάποιοι φιλοτεχνημένοι από την ίδια. Επίσης, όπως μου έδειξε αργότερα σε φωτογραφίες, καλλιτεχνεί γυάλινα αντικείμενα και έχει κάνει πολλές εκθέσεις.
Η Σιρίν αποπνέει μια αριστοκρατική ευγένεια, ωστόσο είναι περιποιητική και μας φέρνει καφέ, κέικ, διάφορα γλυκά(φανταστικά προφιτερόλ) και κάθε λίγο πάει να ελέγξει τα μπορέκ που είχε φτιάξει, πιτάκια με κιμά, πατάτα και κουκουνάρι, και είχε βάλει στο φούρνο.
-«Δεν είμαι η μόνη εγγονή του Ali Vafi εν ζωή, μου λέει. Είναι και η Adile, η κόρη του Ishan». Tην πήρε τηλέφωνο και της μίλησα και μου ζήτησε να την επισκεφτούμε. Καθώς φεύγαμε την επόμενη μέρα, δεν υπήρχε χρόνος, οπότε είπαμε την επόμενη φορά.
Ακόμη μας είπε πως είναι παιδί από το δεύτερο γάμο του Rustem, και είχε δύο αδελφές από άλλη μάννα.
Μας ρώτησε αν θέλαμε τσάι, αλλά προτιμήσαμε λίγο κρασί. Παντού τσάι πίνουν εδώ, παρατήρησα.
-«Εγώ το αποφεύγω γιατί μου προκαλεί δυσκοιλιότητα,είπε η Σιρίν, ένα πρόβλημα που είχα από παιδί. Αλλά με ένα φλυτζανάκι με ελαιόλαδο και λίγο νερό πρωί βράδυ, το πρόβλημα υποχωρεί».
Μας έφερε και δοκιμάσαμε ψημένα μαύρα σκόρδα που είχε σε ένα βαζάκι, κάνουν καλό και ελέγχουν την πίεση, είπε.
Η Σιρίν έχει ένα γιό που ζεί και εργάζεται στη Νέα Υόρκη, τον Ahmet Feridun και θα ερχόταν σε λίγες μέρες να δει τους γονείς του.
Της προτείνω να κάνουμε μαζί ένα βιβλίο σε τρείς γλώσσες για τον Αλή Βαφή. Μου απαντά θετικά και προσθέτει ότι θα ρωτήσει και άλλους συγγενείς για υλικό.
Ο σύζυγος της Σιρίν είναι αρχιτέκτονας, είχε σπουδάσει στο Ανόβερο της Γερμανίας. Μας αναφέρει κάποιον Έλληνα φίλο του και συμφοιτητή από την Καρδίτσα, τον Πελοπίδα.Του αρέσει πολύ το διάβασμα. Υπάρχει μια τεράστια βιβλιοθήκη στο σαλόνι.
Τα ελληνικά της Σιρίν είναι χωρίς το κρητικό ιδίωμα. Είχε κάνει μαθήματα για έξι μήνες γιατί ήθελε να μάθει να τα γράφει και να τα διαβάζει. Θέλει να έρθει διακοπές στο Ρέθυμνο αλλά υπάρχει πρόβλημα με τη βίζα, όπως λέει.
Η ώρα είχε περάσει, και σηκωθήκαμε να χαιρετίσουμε. Ο σύζυγος της Σιρίν κατέβηκε στο δρόμο μαζί μας να μας ξεπροβοδίσει και πήρε τηλέφωνο τον οδηγό του να μας πάει μέχρι το σταθμό του Μετρό.
ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΕΡΑ
Περπάτησα μέχρι την πλατεία Ταξίμ από το ξενοδοχείο (φωτ.46,47,48). Είχαμε μερικές ώρες μέχρι να φύγουμε για το αεροδρόμιο. Τα μπαστούνια με το γύρο είχαν μπει από νωρίς στη φωτιά. Ο κουλουράς, ο καστανάς, οι διάφοροι μικροπωλητές είχαν πάρει τις θέσεις τους. Και παντού γάτες, που αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητας της Πόλης. Σε κάθε γωνιά ένα ανταλλακτήριο συναλλάγματος και ένας αποχυμωτής δίπλα σε καφάσια με πορτοκάλια και ρόδια. Μπακλαβάδες και πίτες πιό πέρα. Μερικές τελευταίες φωτογραφίες...Θα ξανάρθω.
Περάσαμε υπέροχα, συναντήσαμε υπέροχους ανθρώπους. Αυτές τις λίγες μέρες που περάσαμε στην Πόλη, τις συνδυάσαμε με επισκέψεις σε αξιοθέατα και συναντήσεις με απογόνους επιφανών Τουρκορεθύμνιων οικογενειών, από τους οποίους οι περισσότεροι μιλούν τα ελληνικά με το παλαιό κρητικό ιδίωμα.
Με μπούσουλα τις επαφές της Μαρίας Τσιριμονάκη, και με όπλα το διαδίκτυο και τα μαζικά μέσα επικοινωνίας, συλλέγω ιστορικά στοιχεία, προσθέτοντας ένα λιθαράκι στη συμπλήρωση του πάζλ της τοπικής ιστορίας.
Ύστερα από τις επαφές που είχα στην Πόλη, το διαπίστωσα και με βρίσκει σύμφωνο αυτό που είχε γράψει η Μαρία. Για τη γέφυρα που δημιουργεί η κοινή γλώσσα για τη φιλία.
ΚΩΣΤΑΣ ΡΑΛΛΗΣ
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΑΛΛΗΣ
