Βρίσκεται πάνω σε ύψωμα 260μ. και 20 χλμ. ΝΔ από το Ρέθυμνο, γύρω από ένα κυκλικό δρόμο σε σχήμα αβγού, με μοναδική θεά και μεγάλη ιστορία.
Το 2011 αποτελεί τοπική κοινότητα του Δήμου Ρεθύμνου με 66 κατοίκους, ενώ το 2001 δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Νικηφόρου Φωκά με 120 κατοίκους.
Στις 20-9-2015 οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι ήταν 96 και ψήφισαν οι 73.
Ονομασία - Ιστορία - Κάτοικοι
Τα αρχαιολογικά ευρήματα μαρτυρούν, ότι από παλιά υπήρξε στην περιοχή οργανωμένη οικιστική εγκατάσταση, μ’ άλλο άγνωστο όνομα.
Η περιοχή του γειτονικού Αγ. Κωνσταντίνου είχε παραχωρηθεί το 1182 στη βυζαντινή οικογένεια Χορτάτζη, ενώ δεν αναφέρεται το χωριό την περίοδο αυτή.
Στο κέντρο του χωριού σώζεται ένας πύργος ενετού άρχοντα, με αποθήκες και στάβλους και φαίνεται αυτός να ήταν ο πυρήνας που γύρω του εγκαταστάθηκαν εργάτες για να καλλιεργούν τα κτήματά του.
Ένας δρόμος Ν.Δ. του χωριού που διατηρείται με Καλντερίμι, η μοναδική διάβαση προς τα ορεινά χωρία Ασή Γωνιάς-Μυριοκεφάλων, φέρει την ονομασία «Βασιλικός δρόμος» και ήταν κατάλληλος για ενέδρες, από τους χριστιανούς για τους Ενετούς και τους Τούρκους.
Τις ενέδρες αυτές τις ονόμαζαν «ζουρίδες» και απ’ αυτές πήρε τ’ όνομά του το Ζουρίδι.
Γνωστοί από τις ενέδρες αυτές και τη δράση τους ήταν οι Χαΐνηδες (δραπέτες που κρύβονταν στις γυροποταμιές και σπηλιές, για να αιφνιδιάσουν τον εχθρό). Γνωστός στην περιοχή είναι ο «Σπήλιος του Χαΐνη».
Το χωριό αναπτύχθηκε ιδιαίτερα επί Τουρκοκρατίας μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του Αρτού και Χριστοχωρίου από τον Χουσεΐν Πασά, μάλιστα όσοι κάτοικοι σώθηκαν (Δρανδάκης, Κακλής, Αγριμάκης) εγκαταστάθηκαν στο Ζουρίδι.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή την περιοχή καταδυνάστευε ένας Τούρκος γενίτσαρος που λεγόταν «Ζουρίδης», τον οποίο σκότωσαν σε ένα γλέντι εξαιτίας της άσχημης συμπεριφοράς του και από το γεγονός αυτό, το χωριό πήρε τ’ όνομά του.
Το Ζουρίδι αναφέρεται για πρώτη φορά το 1583 με 103 κατοίκους και το 1881 στο δήμο Ρουστίκων με 170 χριστιανούς και 1 Τούρκο.
Το 1900 στον ίδιο Δήμο και μαζί με τον Άγ. Γεώργιο είχαν 276 κατοίκους.
Το 1940 αποτελεί κοινότητα με το όνομα Ζουρίδιον και 213 κατοίκους, ενώ το 1981 τους 89 κατοίκους.
Το 1995 με Προεδρικό Διάταγμα (φΕΚ 728 τεύχος Δ'), χαρακτηρίστηκε παραδοσιακός οικισμός.
Οι Ζουριδιανοί παρόντες σ’ όλους τους αγώνες
Οι Ζουριδιανοί εκτός από την εργατικότητα, τη θρησκευτικότητα διακρίθηκαν για τη φιλοπατρία τους και τον πατριωτισμό τους.
Σ’ όλους τους αγώνες έλαβαν ενεργό μέρος και η προσφορά αίματος υπήρξε σημαντική για την πατρίδα.
Επί Τουρκοκρατίας έδρασε ο οπλαρχηγός Σταυριανός Μπίρης, που πήρε μέρος στις επαναστάσεις του 1978 και 1895 με δικό του Σώμα μαζί με τον ανιψιό του Μανούσο Γρυλλάκη. Σκοτώθηκε στις 1-8-1905 στο Βιολί Χαράκι πολεμώντας ηρωικά κατά των Ρωσικών στρατευμάτων κατοχής.
Επίσης τα τελευταία χρόνια της Τουρκοκρατίας σκοτώθηκε ο Αναγνώστης Δρανδάκης, ο Μιχάλης Αγριμάκης άφησε τη ζωή του στη Γερμανία αιχμάλωτος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ στον αγώνα του 1912-14 διακρίθηκαν ο οπλαρχηγός Μιχ. Στ. Μπίρης και ο Δ. Χατζηδάκης ή Ζουριδιανός.
Στη Μ. Ασία σκοτώθηκαν ο Γιώργος Γρυλλάκης στη μάχη Εσκή Σεχήρ το 1921, όπου πήραν μέρος αρκετοί κάτοικοι.
Στον Αλβανικό πόλεμο και κατοχή έπεσαν υπέρ πατρίδας ο Παύλος Γριντάκης (Τρεμπεσίνα), ενώ τραυματίστηκε ο Νικόλαος Δρανδάκης και πέθανε αργότερα επίσης είχαν ενεργό συμμετοχή οι Ζουριδιανοί στην Αντίσταση κατά των Γερμανών.
Τέλος στον Εμφύλιο και στη Μακεδονία σκοτώθηκε ο Στέλιος Α. Δρανδάκης.
Δεκάδες αγωνιστές, επιστήμονες και προσωπικότητες
Ανάμεσα στους αρκετούς Ζουριδιανούς που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς αναφέρομε τους Παλαιότερους:
Δρανδάκης Μ. Γεώργιος, εκλέκτορας σε συνέλευση Ρεθύμνου το 1829.
Δρανδάκης Δ. Εμμανουήλ, εμπειροτέχνης, μηχανικός με σπουδαία έργα (Γέφυρα Κουρταλιώτη - Μεγάλου Ποταμού 1852).
Δρανδάκης Κωνσταντίνος, νομομηχανικός. Το 1900 επισκευάζοντας Νομαρχία, Στρατώνες Ρεθύμνου κ.ά.
Δρανδάκης Ν. Βασίλειος, δάσκαλος, έπαρχος, συμβολαιογράφος, εισαγγελέας και πληρεξούσιος το 1897 και 1899. Σχεδίασε τη σημαία της Αυτονομίας.
Δρανδάκης Β. Γιώργης, δικηγόρος, πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου επί θητείας του το 1981 εγκαινιάστηκε το Δικαστικό Μέγαρο.
Δρανδάκης Χ. Παυλός (1894-1945), δημιουργός της Μεγάλης Ελλ. Εγκυκλοπαίδειας και εκδότης της το 1926.
Δρανδάκης Χ. Δημήτρης, γιατρός - φιλόσοφος, εκδότης και πολιτευτής.
Δρανδάκης Ι. Ευάγγελος, δικηγόρος, πρόεδρος Δημοτικού Συμβουλίου Ρεθύμνου, από τους ιδρυτές της βιβλιοθήκης.
Δρανδάκης Νίκος, γυμνασιάρχης και ο ταχυδρόμος του 44ου Σ.Π. ΤΟ 1940-1941.
Λελεδάκης Ι. Γεώργιος (+1936), καθηγητής φιλολογίας, διευθυντής περιοδικού «Κρητικός Αστήρ» Χανίων. Έγραψε πολλά βιβλία με πλούσιο λαογραφικό υλικό.
Λελεδάκης Κ. Ιωάννης, Καβρός Ιωσήφ, Φραδέλλος Εμμανουήλ, υποστράτηγοι με μεγάλη προσφορά.
Μπίρης Σταύρος (1921-1999), πήρε μέρος στη Μάχη της Κρήτης, εκδότης αρχικά της εφημερίδας «Η Εθνική φωνή» το 1945. Μετά την απελευθέρωση γενικός γραμματέας στην Κρήτη, ενώ ίδρυσε τον εκδοτικό οίκο «Μπίρης» εκδίδοντας πολλά βιβλία.
Το 1952-1956 εκλέχτηκε βουλευτής Ρεθύμνου με το ΕΠΕΚ και το 1963-1964 και 1964-1967 βουλευτής Πειραιά και υπουργός Ναυτιλίας 1964-1965.
Ήταν εγγονός του οπλαρχηγού Σταυριανού.
Μπίρης Σταυριανός ή Ζουριδιανός οπλαρχηγός που διακρίθηκε σε πολλές μάχες από το 1878 και έπεσε μαχόμενος στο Βιολί Χαράκι στις 1-8-1905. Καταγόταν από τ’ Ασκύφου και είχε παντρευτεί στο Ζουρίδι.
Ο θάνατός του προκάλεσε μεγάλη παγκρήτια συγκίνηση, ενώ λέγεται ότι τον μετέφεραν κρυφά γυναίκες και τον έθαψαν στο Ζουρίδι.
«Πουλιά μη κελαηδήσετε και ρόδα μαραθείτε τον ήρωα τον Σταυριανό, λυπηθείτε…».
Επιστήμονες σε όλους τους τομείς
Στη διπλανή φώτο διακρίνονται οι:
Πάνω: Νικ. Ν. Δρανδάκης (1880-1912 επιχειρηματίας), Γ. Πισκοπάκης (γιατρός), Βασ. Ν. Δρανδάκης (1858-1954 εισαγγελέας επί Τουρκοκρατίας), Ευαγγ. Ν. Δρανδάκης (1864-1946, έμπορος).
Β’ Σειρά: 4η από αριστερά Χαρίκλεια Ν. Δρανδάκη-Πισκοπάκη, Ελένη Χ. Δρανδάκη-Νικολαΐδη (1890-1962 δασκάλα).
Κάτω: Λευτ. Χ. Δρανδάκη-Μπενσουσάν (1879-1983 δασκάλα), Παύλος Χ. Δρανδάκης (1896-1945 εκδότης Μεγ. Ελλ. Εγκυκλοπαίδειας).
Γιατροί και δικηγόροι
Στη φώτο 2:
Πάνω από αριστερά: Γιάννης Β. Δρανδάκης (πολιτικός μηχανικός), Χαρά Δρανδάκη, Πόπη Ι. Δρανδάκη (εμπορικός), Παντελής Β. Δρανδάκης (γιατρός).
Κάτω: Χρυσάνθη Β. Δρανδάκη (αρχ. Μηχανικός), Ευάγγελος Ι. Δρανδάκης (δικηγόρος), Χρυσή Ι. Δρανδάκη (οδοντίατρος), Αγησίαλος Καπετανάκης (έμπορος), Ελένη Β. Δρανδάκη (φαρμακοποιός).
Εκκλησίες-Ιερείς
Αγ. Παντελεήμονας (27/7), περικαλλής ενοριακός ναός στο Κέντρο του χωριού με τέμπλο του 1886 και εικόνες του 1892.
Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος.
Ανάληψη Κυρίου.
Μεταμόρφωση Σωτήρα του 14ου αιώνα στο Χριστοχώρι.
Αγ. Παρασκευή στο Χριστοχώρι.
Αγ. Ιωάννης ο Θεολόγος.
Αγ. Αντώνιος, Αγ. Νικόλαος, Ζωοδόχος Πηγή.
Ιερείς: Ανδρέας Σπαντιδάκης, Ιωάννης Μαυρουλάκης.
Σχολείο - Σχολαρχείο - Δάσκαλοι
Οι μαθητές Ζουριδίου πήγαιναν στο σχολείο Αγ. Κωνσταντίνου που λειτουργούσε από το 1850, ενώ το σχολείο τους ιδρύθηκε το 1872 και από τότε φοιτούσαν σ’ αυτό.
Επειδή το Ζουρίδι ήταν κέντρο περιοχής λειτούργησε Ελληνικό Σχολείο (Σχολαρχείο), ανώτερο σχολείο με τρεις τάξεις.
Σ’ αυτό φοιτούσαν νέοι από τα γύρω χωριά που ερχόταν με τα πόδια περνώντας ρυάκια και ποτάμια. Μάλιστα σύμφωνα με μαρτυρία του τότε Ρουστικιανού μαθητή Αρ. Παναγιωτάκη, έβγαζαν τα παπούτσια τους στο Ποτάμι για να μη βραχούν και να είναι στεγνά. Το μεσημέρι παρέμεναν στο σχολείο τρώγοντας ψωμί και ελιές, ενώ έκοβαν κρυφά και φρούτα για να χορτάσουν. Ήταν το μοναδικό ανώτερο σχολείο της περιοχής και η συμβολή του στην μόρφωση και πρόοδο ήταν σημαντική. Αποτέλεσμα οι πολλοί επιστήμονες από το Ζουρίδι, αλλά και τα άλλα χωριά. Από τους πρώτους δασκάλους Ζουριδίου ήταν οι: παπα-Μανόλης Μαυρομάδης (από Ασφέντου), παπα-Νικόλαος Παπαδάκης (Ζουρίδι), Γεώργιος Δρανδάκης, Ιωάννα Ιατρουδάκη (1930).
Ακολούθησαν Φραδέλλου Γεωργία, που εξόπλισε το παλιό σχολείο, Κατσανδρεδάκη Μάρθα, Λεωνιδάκη Βαρούχα Αγάπη (από Ρούστικα για 17 χρόνια 1957-1976), Κιοστεράκης Ορέστης, Δεληδάκης Νίκος (1980) κ.ά.
Το 1966 το νέο κτίριο
Το πρώτο κτίριο χτίστηκε γύρω στα 1890 στον περίβολο της εκκλησίας του Αγ. Παντελεήμονα.
Αργότερα, επειδή υπήρχε φόβος να κλείσει, εξαιτίας που οι μαθητές ολοένα λιγόστευαν, η τότε υπηρετούσα εκεί δασκάλα Λεωνιδάκη Αγάπη, σε συνεργασία με τον τότε πρόεδρο Ιωάννη Φραδέλλο και τον ιερέα Ανδρέα Σπαντιδάκη, προχώρησαν τις εργασίες κτισίματος νέου σχολείου στην είσοδο του χωριού, με προοπτική να εξυπηρετούν και τους μαθητές του διπλανού οικισμού Άγιος Γεώργιος κι έτσι να αυξηθεί ο αριθμός των μαθητών!
Οι εργασίες οικοδομής ξεκίνησα το 1962 σε οικόπεδο που παραχώρησε η εκκλησία και τα έξοδα της τοιχοποιίας έγιναν από το Νομαρχιακό Ταμείο Ρεθύμνου. Οι εργασίες σταμάτησαν για κάποιο διάστημα μέχρι που ο Ο.Σ.Κ. ανάλαβε την αποπεράτωση του διδακτηρίου, με αίθουσα διδασκαλίας, γραφείο και κατοικία διδασκάλου. Το έργο τελείωσε το 1966, επιτυγχάνοντας τον σκοπό της μεταστέγασης του σχολείου από την παλιά του θέση και η αύξηση των μαθητών επετεύχθη...!
Βέβαια αργότερα συγχωνεύτηκε με το σχολείο Αγ. Κωνσταντίνου και τελευταία με το πολυθέσιο Γωνιάς.
Ζουριδιανοί δάσκαλοι: Παπα -Νικόλαος Παπαδάκης, Γεώργιος Δρανδάκης, Φραδέλλου Γεωργία, Χαρούλα Ι. Δρανδάκη-Ψωμά, Θεανώ Ι. Δρανδάκη-Ταταράκη, Ευγενία Σπαντιδάκη-Ζαμπετάκη (λογοτέχνης), Γαρυφαλιά Δ. Δρανδάκη, Βασίλης Ν. Δρανδάκης, Ελένη και Μαρία Χ. Δρανδάκη.
Όλοι οι μαθητές με ομοιόμορφη στολή
Με σχολική ποδιά (αγόρια-κορίτσια) σε καθημερινή βάση στη φώτο το σχολικό έτος 1972-1973 και οι 17 μαθητές (από Ζουρίδι-Άγ. Γεώργιο) με δασκάλα την Αγάπη Λεωνιδάκη-Βαρούχα.
Πάνω σειρά: Μπίρη Κ., Σπαντιδάκης Α., Δρανδάκης Γ., Αγριμάκης Μ., Δρανδάκη Γαρυφ.
2η Σειρά: Καρουζάκη Κ.Μ., Σπαντιδάκη Β., Αγριμάκης Ν., Μπίρης Γ., Καρουζάκης Γ., Σπαντιδάκη Ε.
Κάτω: Παπαδάκης Γ., Καρουζάκη Κ.Δ., Βερυκάκη Κ., Αγριμάκης Γ., Αγριμάκη Ε., Σπαντιδάκης Γ.
Οικογένειες
Αγριμάκης, Βουγιούκαλος, Γριντάκης, Γρυλλάκης, Δρανδάκης, Κατσανεβάκης, Καβρουλάκης, Κισσανδράκης, Κουντουράκης, Καβρουδάκης, Λελεδάκης, Μπίρης, Μαστροσηφάκης, Παπαδάκης, Πετράκης, Σπαντιδάκης, Σηφογιαννάκης, Φραδέλλος, Χατζηδάκης.
Πηγές: Μανόλης Φραδέλλος δημοσίευμα στην «Κρητική Εστία» 1984.
Αναστασία Γ. Δρανδάκη-Μαρινάκη «Εργασία για Δρανδάκηδες».
Λευτ. Κρυοβρυσανάκη «Ρεθεμνιώτικος Πανδέκτης» Πολύτιμες πληροφορίες από τις δασκάλες Χαρούλα Δρανδάκη και Αγάπη Λεωνιδάκη.
Για συμπληρωματικά στοιχεία, αλλά και για χορηγό έκδοσης σε βιβλίο των 100 πρώτων χωριών στο τηλέφωνο: 6934178701.
