Οι Μέλαμπες βρίσκονται 45 χλμ. από το Ρέθυμνο και σε παράκαμψη 5 χλμ. δεξιά από τον οδικό άξονα Ρεθύμνου- Αγ. Γαλήνης. Είναι χτισμένες σε υψ. 570μ., στη βορινή πλαγιά του όρους Βουβάλα (υψ. 947 μ.) αποτελούν δημοτικό διαμέρισμα Δήμου Αγ. Βασιλείου με 605 κατοίκους (2011) ενώ το 2001 Δ.Δ. Δήμου Λάμπης με 909 κατοίκους (Μέλαμπες 853 κατοίκους και ο Αγ. Γεώργιος 56). Εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι το 2015 ήταν 870 και ψήφισαν οι 453.
Ονομασία
Για την ονομασία τους υπάρχουν διάφορες εκδοχές:
1) Σύμφωνα με τη μυθολογία κατά τη φύλαξη του Δία από τη Ρέα στο Ιδαίο Άντρο, το πόδι του λιάστηκε αρκετά και μαύρισε, έγινε μελάμπους κάτω από ένα πρίνο. Απέναντι ήταν το βουνό Βουβάλα, όπου οι κάτοικοι απ’ αυτό το γεγονός ονόμασαν τον τόπο τους «Μελάμπους» - Μέλαμπες.
2) Οι πρώτες ακτίνες του ήλιου, πέφτουν προς τη Βουβάλα και ο τόπος τους λάμπει- Μέλαμπες.
3) Οι απόγονοι της αρχαίας Λάππας (Αργυρούπολη) μετά την καταστροφή της, ήλθαν και εγκαταστάθηκαν στη Λάμπη( περιοχή Λαμπηνής), πολλοί απ’ αυτούς ήρθαν εδώ, αποτελώντας μαζί με τους παλιούς το νέο οικισμό και ονομαζόταν Ημι-λαππες- Μέλαμπες. Οι ντόπιοι κάτοικοι προέρχονται από τρεις οικισμούς: Παραδείσι, Αγ. Βασίλειος, Αγ. Στέφανος και εγκαταστάθηκαν εδώ, λόγω πειρατών.
4) Το μέρος ανήκει στην επαρχία Λάμπης και ονομαζόταν μέσα Λάμπη- Μεσόλαμπη- Μέλαμπες. Οι πρώτοι κάτοικοι φαίνεται να ήρθαν εδώ από τον 7ο μ.Χ. αι., όταν εγκατέλειψαν τη Σουλία (Αγ. Γαλήνη) για την ασφάλεια του από τους πειρατές. Αναφέρονται για πρώτη φορά το 1577 και το 1583 με 338 κατοίκους, ενώ το 1659 είχαν 90 οικογένειες. Το 1695 ήταν βακουφικό χωριό (συντηρώντας το τζαμί Ιμπραχίμ στη Φορτέτζα). Από τη βενετοκρατία οι Μέλαμπες ανήκαν στην επαρχία Αγ. Βασιλείου και στο Ν. Ρεθύμνης, μόνο το διάστημα 1867-1900 στο Νομό Σφακίων. Το 1881 ήταν έδρα αγροτικού δήμου με 1180 κατοίκους και στον οποίο ανήκαν και τα χωριά Σακτούρια, Κρύα Βρύση, Ορνέ και από το 1885 και η Αγ. Γαλήνη.
Δήμαρχοι: Περάκης Διακουμής Φωτάκης Ν. (από 1879-1889), Μαμαλάκης, Αναγνώστης, Βαβουράκης Ι., Πετρακάκης Γ., Χαλκιαδάκης Εμμ. (1903-05), Μαμαλάκης Ματθαίος (1910). Το 1920 είχαν δική τους κοινότητα με πρώτο πρόεδρο το Μιχ. Παπαδοδημητράκη και τελευταίο Βουλγαράκη Καλλέργο (1998). Το 1940 είχαν τους περισσότερους κατοίκους 1414, το 1971 τους 1009 κατοίκους και το 1991 τους 790 (Μέλαμπες 767 και Αγ. Γεώργιος 23).
Ιστορία- συμμετοχή στους αγώνες
Το 1821 ο Ντελή Μουσταφάς με 300 Τούρκους έκαψε τις Μέλαμπες και τα γύρω χωριά. Στις 13 Ιουνίου 1821 ο ηγούμενος Μελχισεδέκ Τσουδερός τους εκδικήθηκε με τους αγωνιστές του. Η συμμετοχή των Μελαμπιανών στις 9-2-1822 στη μάχη Μοναστηρακίου ήταν σημαντική, με τον αρχηγό Χάνιαλη του Τυμπακίου να ζητά εκδίκηση εναντίον τους. Το Πάσχα του 1822 όμως οι Μελαμπιανοί έλαβαν τα μέτρα τους και τον περίμεναν στο Ροθιανό Ρυάκι, με αρχηγούς το Γ. Φωτάκη, Ν. Μπαγιαρτάκη και Ν. Τρουλλινό, προξενώντας τους μεγάλες απώλειες, ενώ σκοτώθηκε ο ίδιος ο Χάνιαλης. Το 1824 οι γνωστοί Τέσσερις Μάρτυρες (Γεώργιος, Αγγελής, Μανουήλ, Νικόλαος) Μελαμπιανοί κρυπτοχριστιανοί, έχοντας δυο επίθετα Βλατάκης και Ρετζέπης, οδηγήθηκαν στο Ρέθυμνο και μετά από φρικτά βασανιστήρια, αποκεφαλίστηκαν στην πλατεία της πόλης στις 28-10-1824. Τρεις Μελαμπιανοί αγωνίστηκαν στο Αρκάδι, ενώ μια ομάδα δεν κατάφερε να χρησιμοποιήσει τα όπλα που αχρηστεύτηκαν εξ αιτίας της βροχής. Το 1866 ο παπα-Νικολής Αυγουστάκης με 140 Μελαμπιανούς χτύπησε τους Τούρκους στην Καρέ (σκοτώνοντας 60), για το λόγο αυτό ήρθαν οι Τούρκοι έκαψαν τις Μέλαμπες και σκότωσαν 37 γέρους που βρήκαν, μαζί και τον παπα- Νικολή. Στις 25-3-1867 με τις επαναστατικές ομάδες του Μ. Κόρακα, Π. Κορωναίου (μετά τη λειτουργία στο χωριό) οι κάτοικοι πήραν μέρος σε πολεμικά γεγονότα σε Ρέθυμνο και Σφακιά. Στην επανάσταση του Θερίσου το 1905 πήραν μέρος 4 αγωνιστές από τις Μέλαμπες δεχόμενοι τις ευχαριστίες του Βενιζέλου.
Επιστολή Ελ. Βενιζέλου στους Μελαμπιανούς
«Εν Θερίσω 3 Απριλίου 1905 Αγαπητοί φίλοι κύριοι Ευστρ. Φωτάκη, Τρουλλινέ και Παν. Φωτάκη έλαβα την απο 27 λήξαντος μηνός επιστολήν σας μετά την υπέρ της Ενώσεως ψηφίσματος του δήμου Μελάμπων και σας ευχαριστώ θερμώς δια τας ενεργείας σας…
Σας ασπάζομαι πρόθυμος φίλος Ελευθ. Βενιζέλος».
Στους αγώνες 1912-1944
Στους Βαλκανικούς πολέμους με ολόκληρο εθελοντικό σώμα υπό τον Ν. Τρουλλινό για την απελευθέρωση της Ηπείρου από τον ελληνικό στρατό. Το 1940 πάνω από 100 Μελαμπιανοί πήραν μέρος στον πόλεμο, με 8 απ’ αυτούς να πέφτουν υπέρ πατρίδας. Στις 28-29 Μαΐου βομβαρδίστηκαν οι Μέλαμπες με αποτέλεσμα 7 κάτοικοι (2 παιδιά) να χάσουν τη ζωή τους, κατά τη μάχη της Κρήτης. Μεγάλη ήταν η συμμετοχή των κατοίκων στην Αντίσταση, όπου τρεις Μελαμπιανοί στη συνέχεια έχασαν τη ζωή τους, ενώ ακριβά πλήρωσαν και τον εμφύλιο πόλεμο.
Αγωνιστές 1866-1897
Βεργαδής Γιάννης και Νικόλαος κατά το 1866-69.
Βλατάκης Αντώνης Πεντακοσίαρχος, που πήρε μέρος σε πολλές μάχες από το 1866-1902.
Γιανναδής Μανόλης, Καραμανωλάκης Γιώργης και Ιωάννης, αγωνίστηκαν σε πολλές μάχες.
Κουτσαυτάκης Μιχάλης. αγωνιστής του 1858 τον οποίο ύμνησε η λαϊκή μούσα
Μαμαλάκης Αναγνώστης, Γιώργης και Ματθαίος, πήραν μέρος σε πολλές μάχες, ως αρχηγοί και πληρεξούσιοι.
Μαθιουδάκης Μιχάλης, αρχηγός το 1866-1902
Μελιδονιώτης Αλέξανδρος, πολέμησε από το 1878-97, συνεργάτης του Στ. Φωτάκη, χάνοντας το χέρι του σε ενέδρα.
Μπαγιαρτάκης Νικόλαος, πληρεξούσιος 1866-96.
Νικολουδάκης Νίκος, εκατόνταρχος το 1866-69
Παπαδάκης Μιχάλης, πεντακοσίαρχος, πολέμησε στο Αρκάδι, Πρασές κ.ά.
Σημαντηράκης Νίκος, σημαιοφόρος στη μάχη Ακουμίων που σκοτώθηκε.
Σπυριδάκης Γρηγόρης, χιλίαρχος το 1878, με πλούσια δράση μέχρι το 1912.
Σπυριδάκης Μανόλης, πολέμησε σ’ όλες τις επαναστάσεις από το 1866-96
Σταματάκης Μαθιός, από τους αρχηγούς του Κόρακα, πολέμησε στη μάχη του Αποδούλου.
Τσουρδαλάκης Αλέξης, σημαιοφόρος, αγωνιστής.
Φωτάκης Ηλ. Μανόλης, πολέμησε το 1866-96 που έγινε χιλίαρχος.
Φωτάκης Μ. Μανόλης, (1838-1908) πληρεξούσιος Αγ. Βασιλείου, βουλευτής και τρεις φορές δήμαρχος Μελάμπων.
Φωτάκης Γ. Νικόλαος, οπλαρχηγός το 1866 και πρόεδρος δικαστηρίου Αρείου Πάγου, πήρε μέρος σε 7 μάχες.
Φωτάκης Παναγιώτης, ήταν πληρεξούσιος Αμαρίου το 1878.
Φωτάκης Γ. Στυλιανός, (1854-1913) γεννήθηκε στις Κουρούτες, όμως θεωρούσε τις Μέλαμπες τόπο καταγωγής του και δράσης, αφού ήταν πληρεξούσιος Αγ. Βασιλείου 1881-86 και αρχηγός στην επανάσταση του 1895. Σπούδασε στη Νομική, όμως το 1878 διέκοψε τις σπουδές του για να βοηθήσει στην επανάσταση. Τρεις φορές εκλέχτηκε πληρεξούσιος και το 1889 έγινε πρωτοδίκης στο Ν. Σφακίων. Πήρε μέρος σε πολλές μάχες, αλλά και σε συνελεύσεις και το 1896 έγινε αρχηγός Αν. Αγ. Βασιλείου, παίζοντας σημαντικό ρόλο στην αυτόνομη κρητική πολιτεία 1904-1910. Στις 12-6-1899 διορίστηκε νομάρχης Σφακίων με πρώτη πρωτεύουσα τη Γεωργιούπολη και κατά ανάληψη καθηκόντων του, οι 105 μαθητές του σχολείου έψαλαν το τροπάριο των Τεσσάρων Μαρτύρων, το 1902 έγινε νομάρχης Λασιθίου και λίγο αργότερα Χανίων, όμως το 1904 παραιτήθηκε και το 1910 έγινε νομάρχης Ρεθύμνης, το 1912 μετατέθηκε στο Ηράκλειο και Λασίθι (δηλ. Νομάρχης 5 νομών Κρήτης) πέθανε ξαφνικά το 1913 σε ηλικία 59 ετών στον Αγ. Νικόλαο.
Βουλευτές
Βούλγαρης Κ. Γεώργιος βουλευτής το 1951-56 με τον Παπάγο.
Τρουλλινός Ν. Γεώργιος το 1956-58 με τους φιλελεύθερους.
Φωτάκης Εμμανουήλ δυο φορές βουλευτής Κρητικής Βουλής και 3 δήμαρχος Μελάμπων
Βουλγαράκης Γεώργιος εκλέγεται στην Ν.Δ. Α’ Αθήνας από το 1989, υφυπουργός (1992-93) και πρόεδρος ΟΝΝΕΔ.
Τρουλλινός Νικόλαος (1882-1941) βουλευτής λαϊκού κόμματος το 1916.
Φωτάκης Ευστράτιος (1882-1952) ο πατέρας του Μανόλης ήταν βουλευτής και δήμαρχος Μελάμπων και ο παππούς του Πελεκανάκης (Βάτος) αγωνιστής του 1821. Φοίτησε στα σχολεία Μελάμπων και Αγ. Πνεύματος και το 1896 σε ηλικία 16 ετών διορίστηκε δάσκαλος Μελάμπων με 60 δρχ. Το μήνα. Το 1908 πήρε το πτυχίο Νομικής και έγινε βουλευτής κρητικής πολιτείας το 1910, αλλά και το 1926 καθώς και γερουσιαστής. Ήταν προσωπικός φίλος του Ελ. Βενιζέλου τον οποίο ευχαρίστησε από το Παρίσι με το παρακάτω γράμμα:
Στις 8-2-1936 σαράντα μέρες πριν το θάνατο του ο Βενιζέλος του έγραψε:
«Παρίσι 8-2-1936
Φίλε κ. Φωτάκη
Ευχαριστώ δια το γράμμα σας και σας συγχαίρω δια τα αποτελέσματα του Ν. Ρεθύμνης…
Περιττόν άλλωστε να είπω ότι θα είμαι εκάστοτε εις την διάθεσιν της κυβερνήσεως δι’ οιασδήποτε εκτάσεως υπηρεσίαν θα ενόμιζε να μου ζητήσει φιλικότατα υμέτερος…
Ελευθέριος Βενιζέλος».
Ο Φωτάκης το 1918 έγινε εισαγγελέας πρωτοδικών Αθήνας πρόεδρος σε επιτροπές και τηρήθηκε από το βασιλιά Αλέξανδρο με τον Αργυρό Σταυρό. Οδός στην παλιά πόλη, αλλά και στις Μέλαμπες φέρνουν το όνομα του.
Εκκλησίες-ιερείς
Κοίμηση Θεοτόκου (Αγ. Χαράλαμπος) η πρώτη ενοριακή εκκλησία που χτίστηκε το 1824 και τότε κάηκε, μαζί με το χωριό από τους Τούρκους. Επισκευάστηκε το 1833 και έγινε διμάρτυρη και το 1922 χτίστηκε το καμπαναριό της.
Αγ. Παρασκευή Βασιλική του 14ου αι. δίπλα σε ένα τεράστιο πλάτανο, που επεκτάθηκε κατά τον 16ο αι. με πλούσιες τοιχογραφίες. Σύμφωνα με την παράδοση επί ενετοκρατίας κυνηγοί από το Παραδείσι έβαλαν φωτιά στους βάτους (δίπλα στην Κάτω Βρύση) και τότε βρήκαν την εικόνα της Αγίας Παρασκευής, που είναι θαυματουργή και αποτελεί ξεχωριστό πανηγύρι για το χωριό.
Τέσσερις Μάρτυρες(28/10) ο σημερινός καθεδρικός ναός σε περίοπτη θέση προς τιμή των Τεσσάρων Μαρτύρων( Γεώργιος, Αγγελής, Μανουήλ και Νικόλαος) που έζησαν στο χωριό. Το 1958 έγιναν τα εγκαίνια του, με δαπάνες από τα κτήματα της Μ. Αγ. Ιωάννης Βούλγαρη και των κατοίκων. Η εικόνα τους έχει αγιογραφηθεί το 1844.
Αγ. Γεώργιος ο Φινοκάλης στο 7ο χλμ. προς Αγ. Γαλήνη κοντά στο Λιβυκό, ήταν μοναστήρι επί βενετοκρατίας. Βρισκόταν σε ακμή το 14ο-16ο αιώνα τότε που τοιχογραφήθηκε. Οφείλει την ονομασία του στο φυτό φινοκαλέ (που έφτιαχναν σκούπες) ή στον οικογενειακό επίθετο Φινοκάλης. Καταστράφηκε κατά το 16ο αιώνα από πειρατές και οι μοναχοί πήγαν στη Μ. Βούλγαρη. Τελευταία λειτουργούσε με μοναχές μέχρι το 1980, με προσπάθειες για την αναστήλωση της.
Ι.Μ. Αγ. Ιωάννη Προδρόμου Βούλγαρη (24/6) βρίσκεται 3,5 χλμ. ΒΑ και χτίστηκε επί Βενετοκρατίας, οφείλοντας την ονομασία της στους Βουλγαράκηδες από τις Μέλαμπες. Το 1786 πέρασε στη δικαιοδοσία της Μ. Ασωμάτων. Διατήρησε την περιουσία της μέχρι το 1956 που δόθηκε σε εφέδρους, ενώ μέρος διατέθηκε για την ανέγερση του ναού των Τεσσάρων Μαρτύρων.
Αγ. Δημήτριος κοντά στο χωριό, ανήκε στη Μ. Βούλγαρη και υπήρχε από τον 14ο αι.
Αγ. Βασίλειος ανακαινίστηκε το 1970
Τ. Σταυρός χτίστηκε από τους Μιχαήλ και Πηνελόπη Γιαννακάκη το 1991.
Αγ. Νεκτάριος του 1975
Αγ. Ιωάννης Πρόδρομος (7/1) του 1968 από τους Ιωάννη, Ελένη και Αργυρή Φραντζεσάκη (και ο Αγ. Νεκτάριος)
Αγ. Αντώνιος χτίστηκε το 1973
Πρ. Ηλίας
Μεταμόρφωση Χριστού
Αγ. Φανούριος.
Ιερείς
Παπα-Παύλος, Μιχελής Μελιδονιώτης, Ξαγοράρης, Μανόλης Γιαννακάκης, Μανόλης Χριστοφοράκης(1856), Χατζη- Φωτάκης, Αλεβύζος, Νικολής Αυγουστάκης (σκοτώθηκε το 1893 στη Μάχη στις Καρές), Μιχάλης Αυγουστάκης (1893-1925), Γιάννης Αυγουστάκης (1925-43), Χρήστος Χριστοφάκης (1943-66), Βαγγέλης Τσουρδάκης (1965-σήμερα).
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ, ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΣΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ
Οι Μέλαμπες το κεφαλοχώρι του Αγ. Βασιλείου, εκτός από τη λαμπρή ιστορία και την πλούσια αγωνιστική δράση, που είχαμε αναφέρει στο α’ αφιέρωμά μας, έχει να επιδείξει και πολλά ακόμη πολιτιστικά στοιχεία.
Αρκετές προσωπικότητες που ξεχώρισαν σε διάφορους τομείς της επιστήμης και της τέχνης και ιδιαίτερα στην εκπαίδευση.
Σχολεία –Εκπαιδευτικοί – Δημοτικό Σχολείου
Στις Μέλαμπες σχολείο λειτούργησε πριν το 1821, σύμφωνα με την παράδοση σε κρυφό Σχολειό στη Μ. Βούλγαρη και στο χωριό κατά το 1822 με δάσκαλο τον Γιώργη Φωτάκη.
Κατά το 1831 -1845 επί των ημερών αρχιερατείας του Επισκόπου Νικόδημου, ανάμεσα στα τρία σχολεία της επαρχίας τα οποία συντηρούσε η Μ. Πρέβελη, ήταν και των Μελάμπων (τα άλλα δύο ήταν Σελλίων, Μύρθιου), όπως αναφέρεται σε συμφωνητικό του 1856 με ποσό 550 γρόσια το χρόνο. Tο 1866-1869 ήταν κλειστό, ενώ από το 1870 λειτουργούσε ως αλληλοδιδακτικό (ανάθεση σε μεγάλους καλούς μαθητές της διδασκαλίας και καθοδήγησης των μικρών).
Το 1881 στους 1.712 κατοίκους του Δήμου Μελάμπων μόνο οι 65 ήταν εγγράμματοι και από αυτούς καμία γυναίκα.
Το 1887-1889 δάσκαλος ήταν ο Ηλίας Φωτάκης που έπαιρνε 270 γρόσια τον μήνα.
Το 1899 ιδρύθηκε παρθεναγωγείο Μελάμπων με δασκάλα την Αικ. Σπυριδάκη με 40 δρχ. τον μήνα, ενώ ο δάσκαλος –διευθυντής Π. Φωτάκης έπαιρνε 70 δρχ. και ο γραμματοδιδάσκαλος Ηλίας Φωτάκης 40 δρχ.
Ακολούθησαν το 1902 οι δάσκαλοι Γ. Αυγουστάκης και στο Παρθεναγωγείο η Αφροδίτη Τριανταφύλλου, αλλά και οι Αντ. Παπαδομιχελάκης, Κ. Γιαννακάκης, Ευριδίκη Αλεξανδράκη, Π. Κασσιμάτης, Ι. Σαρρής, Μαρία Βεβεδάκη, Εμμ. Χριστοφοράκης, Εμμ. Παπαδογιάννης, Αντ. Περογιαννάκης, Α. Καναβάκης, Μαρία Χριστοφοράκη.
Το σχολείο λειτούργησε τριθέσιο και το 1924 έγινε τετρατάξιο μικτό, με το σχολικό έτος 1910-1911 να έχει 131 μαθητές και μία μαθήτρια, ενώ μέχρι το 1913 είχε μόνο 4 τάξεις.
Τους περισσότερους μαθητές είχε το 1946-1947 που έφταναν τους 261 και το 1922-1923 τους 230, ενώ τους λιγότερους το 2002-2003 τους 16.
Διευθυντές: Μαραγκουδάκης, Αντ. Παπαδομιχελάκης (1908-1934 κατά διαστήματα), Α. Κανναβάς, Μαν. Αυγουστάκης (1923-1936) Σπ. Δημητρακάκης (1913-1915), Αντ. Περογιαννάκης, Αικ. Εκκεκάκη (1938-1944) παπα -Χρ. Χρηστοφάκης (1944-1951) Αγ. Παπαδογιάννης (1951-1959), Γ. Βιτωράκη, Ι. Τρουλλινός (1960-1966), Παγ. Αλεβυζάκη, Ι. Μυρτάκης (1967-1973) Μιχ. Τρουλλινός (1973-1980), Γ. Δουκάκης (1980-1988), Δημ. Παπαδομιχελάκης (1988-1999), Χρυσή Μπαγιαρτάκη (1999-2003), Ασλανίδου Μηλίτσα (διθέσιο το 2012-2013 με 20 μαθητές).
Δάσκαλοι: Εκτός από τους παραπάνω διευθυντές ανάμεσα στου αρκετούς δασκάλους ήταν οι Γ., Π., Η., Στρ. Φωτάκης, Κ. και Μ. Γιαννακάκης, Μ. Χριστοφοράκη, Ειρ. Δρουδάκη, Μ. Ζεάκη, Ασ. Δουκάκη, Αλ. Παπαδομιχελάκη, Ελένη Καράλη, Μαν. Μαθιουδάκης, Κ. Φραγκάκης, Μ. Λεβεντάκης, Θ. Δουκάκης, Μαν. Ν. Τρουλλινός, Ευχ. Καλλικαντζάρου, Χρ. Μπαγιαρτάκη, Ν. Κοτσυφάκης, Μιχ. Μπικάκης κ.ά.
Νηπιαγωγείο
Για πρώτη φορά λειτούργησε με 32 νήπια το 1966-1967 με νηπιαγωγό την Ελπινίκη Κωνσταντάκη από τον Πλάτανο, ακολούθησαν οι Δ. Ιερεμίου (1969-1972), Μ. Ξερουδάκη (1972-1974). Η λειτουργία διακόπηκε ένα διάστημα και στη συνέχεια υπηρέτησαν η Σιμ. Καντατζίδου (1977-1979), Ελ. Μυριοκεφαλιτάκη, Σωτ. Βώλου, Αγγ. Ασπρομάτη, Χαρ. Ιγνατίου, Σπ. Μυλιώτη, Μ. Μπαδιεριτάκη, Στ. Ψαρουδάκη, Αργ. Σφακιανάκη, Ειρ. Αυγουστάκη, Αρ. Τρουλλινός (1992-2015), Αν. Φουντουλάκη, Ουρ. Πατσογιάννη, Π. Παπαναστασίου, Δ. Καζιάλες, Μ. Θεοδορακάτου.
Γυμνάσιο (1966-2011)
Λειτούργησε για πρώτη φορά το 1966-1967 με 78 μαθητές με διευθυντή τον Γιάννη Χαχαριδάκη, ακολούθησαν οι: Θ. Χαριζόπουλος, Στ. Στυλιανουδάκη, Γιάννης Κουμεντάκης, παπα-Χρυσόστομος Μακρυγιαννάκης-Ειρ. Καλλέργη, Δ. Βρανάκης, Πόπη Δασκαλάκη, Κ. Πλευράκης, Χ. Κανάκης, Εμμ. Κουρμουλάκης (1980-1982), Γ. Σταυρουλάκης, Ν. Κακογιαννάκης, Χαρ. Αποστολάκης (1986-1988) και Νίκος Μαργαρίτης (1984-2011).
Την τελευταία σχολική χρονιά (2010-2011) φοίτησαν στο σχολείο 11 μαθητές και από το 2011-2012 συγχωνεύτηκε με το Γυμνάσιο Σπηλίου.
Γυμνάσιο Μελάμπων σχολικό έτος 1996-1997 (στη φώτο)
Καθηγητές: Νικ. Μαργαρίτης-διευθυντής, φιλόλογος, Λίλα Τρουλλινού-φιλόλογος, Χριστίνα Ζουρμπάκη-Αγγλ. Φιλολογία, Γλυνιά Ελένη-Φυσική Αγωγή.
Μαθητές (από κάτω αριστερά)
Δημήτριος Γιασαφάκης, Κωνσταντίνος Βλατάκης, Σεβαστιανός Τρουλλινός, Ιωσήφ Ασουμανάκης, Σπύρος Νικηφοράκης, Κωνσταντίνος Νικηφοράκης, Σπύρος Παπαδογιάννης, Γεώργιος Χαριτάκης, Ελευθέριος Νικηφοράκης, Εμμανουήλ Καράλης, Βασ. Χατζηδάκης, Μαρία Χαριτάκη, Σταυρούλα Πετρογιαννάκη, Κωνσταντίνα Φλουρέντζου, Ελευθ. Παπαδομιχελάκη, Ελπινίκη Κυριακάκη, Κάρολος Πετρακάκης, Χρήστος Μαυρογεώργης, Νικολίτσα Πρινιωτάκη, Στέλιος Λαγουδάκης, Ελένη Βουλγαράκη, Καλλιόπη Γιαννακάκη, Πόπη Γαβριλάκη, Επαμεινώνδας Μπαγιαρτάκης, Μιχ. Μιχελακάκης, Γεωργία Κυριακάκη, Έφη Ζευγαδάκη, Μιχ.Παπαδογιάννης, Φανούριος Ζευγαδάκης.
Μελαμπιανοί που διακρίθηκαν σε διάφορους τομείς
Αρκετές δεκάδες είναι οι Μελαμπιανοί που διακρίθηκαν σε αγωνιστικό τομέα, επιστημονικό και σε πολύπλευρη προσφορά.
Εκτός από τους αγωνιστές και βουλευτές που αναφέραμε στο προηγούμενο α’ αφιέρωμα, είναι μεταξύ άλλων και οι παρακάτω:
Γιατροί:
Βούλγαρης Γεώργιος (1903-1986) διευθυντής Νοσοκομείου Ρεθύμνου 1946 και βουλευτής 1951-1956.
Βούλγαρης Κώστας επιμελητής Ψυχιατρείου.
Βουλγαράκη Ελένη, διευθύντρια «Νταού Πεντέλης».
Κανδηλάκης Ηλίας, διευθυντής Νοσοκομείου Γιαννιτσών
Μαμαλάκης Μιχάλης, διευθυντής Κλινικής ΙΚΑ.
Μιχελακάκης Νίκος, επιμελητής Νοσοκομείου «Γ. Γεννηματάς».
Φωτάκης Στ. Νίκος (1930-87) καθηγητής Ιατρικής Πανεπιστήμιο Θράκης.
Χαχαριδάκης Γιάννης, νομίατρος Ρεθύμνου 1979-2013.
Χριστοφοράκης Μιχάλης (1909-1985) και αγωνιστής –συγγραφέας.
Ακόμη οι: Παπαδάκης Γιάννης, Παπαδάκης Μανόλης, Σημαντηράκης Χρήστος και Γκογκεράκης Φώτης.
Δικηγόροι-Δικαστικοί
Αυγουστάκης Γιώργης, Βλατάκης Αντώνης, Μπαγιαρτάκη Ελένη, Νικηφοράκης Βαγγέλης (ειρηνοδίκης), Τρουλλινός (Νίκος, Γιώργης), Τσουρδαλάκης Αλ. (συγγραφέας), Χριστοφοράκης Φιλήμων, Φωτάκης (Νίκος, Στέλιος, Ευστράτιος) Φωτάκης Π. Στυλιανός (εισαγγελέας το 1935).
Εκπαιδευτικοί
Αυγουστάκης Χ. Μανόλης, γυμνασιάρχης-συγγραφέας.
Δουκάκης Θεοχάρης, αναπλ. Προϊστάμενος Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης.
Ζεάκης Ανδρέας με πολύπλευρη κληρονομιά.
Καράλης Αντώνης γυμνασιάρχης.
Μαργαρίτης Νίκος, πτυχιούχος Ακαδημίας, φιλόλογος, γυμνασιάρχης Μελάμπων και μουσικός.
Νοδαράκης Γιάννης, λυκειάρχης.
Παπαδογιάννης Αγησίλαος, επιθεωρητής Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης 1964-1967.
Παπαδομιχελάκης Δήμος, σχολικός σύμβουλος 2000-2009, με μεταπτυχιακές σπουδές και διδακτορικό στη Γαλλία, πρόεδρος Α.Ο. Μελάμπων.
Τρουλλινός Μιχάλης, γυμνασιάρχης.
Τρουλλινός Βασίλης, διευθυντής Χημείου Θεσσαλονίκης.
Τρουλλινός Γιάννης, επιθεωρητής 1968-1975.
Τρουλλινος Εμμανουήλ, χημικός –γυμνασιάρχης.
Τσουρδαλάκης Αντώνης, καθηγητής –αντιδήμαρχος Αγ. Βασιλείου.
Φασατάκης Νίκος, σχολικός σύμβουλος για 8 χρόνια, με πλούσιο συγγραφικό έργο ιστορικό, λαογραφικό και με έπαινο Ακαδημίας Αθηνών. Μεγάλη και πολύπλευρη η προσφορά του στην εκπαίδευση και στον πολιτισμό, έχοντας πολύτιμη συνεργάτη τη σύζυγό του δασκάλα Αγγέλα Δουκάκη.
Φωτάκης Μ. Γιάννης, προϊστάμενος Πρωτοβάθμιας 1986-2000 και πρόεδρος Διδ. Συλλόγου.
Χαχαριδάκης Σ. Γιάννης, πρόεδρος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με πλούσιο συγγραφικό έργο.
Άλλοι επιστήμονες
Αυγουστάκης Ιωάννης, επιθεωρητής Αγροτικής Τράπεζας.
Αυγουστάκης Κώστας, διευθυντής Χημείου Πειραιά.
Ζεάκης Νίκος, διευθυντής υπουργείου.
Παπαδάκης Αντώνης, ανώτατο στέλεχος υπουργείου Εθνικής Οικονομίας.
Τυράκη Ελένη, προϊσταμένη Ελεγκτικού Συνεδρίου Ρεθύμνου.
Τρουλλινού Ελένη, διευθύντρια Αντιπεριφέρειας Ρεθύμνου.
Τρουλλινός Θεόφιλος, πρώην διευθυντής τελωνείου Θεσσαλονίκης.
Φραγκάκη Εύη και Μαρία, δημοσιογράφοι- παρουσιάστριες.
Ακόμη οι: Φωτάκης Ν. Στέλιος, Μαμαλάκης Μιχάλης, Φραντζεσκάκης Γ. κ.ά.
Ανώτατοι αξιωματικοί
Μπαγιαρτάκης Αντώνης, στρατηγός ε.α. ΕΛΑΣ.
Μπαγιαρτάκης Νίκος, αντιστράτηγος.
Μπαγιαρτάκης Ευστράτιος, στρατηγός ε.α. ΕΛΑΣ.
Τσουρδαλάκης Μανόλης, αντιστράτηγος.
Χαχαριδάκης Εμμανουήλ, στρατηγός ε.α. ΕΛΑΣ.
Πολιτισμός
Από το 1976 στο χωριό δραστηριοποιείται ο Πολιτιστικός Σύλλογος «Σαντάλι» (ονομασία από μια κορυφή της Βουβάλας), με πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις υψηλού επιπέδου.
Ανάλογοι Σύλλογοι Ξενιτεμένων είναι από το 1997 στο Ρέθυμνο με 60 οικογένειες, στο Ηράκλειο από το 1966 με 150 και στην Αθήνα «Οι Τέσσερις Μάρτυρες» με 350 οικογένειες. Συνολικά σε όλη την Ελλάδα ζουν 600 Μελαμπιανές οικογένειες και στο εξωτερικό 40.
Στις Μέλαμπες παραμένουν ζωντανές οι παραδόσεις με τους πολλούς οργανοπαίκτες και τραγουδιστές με γνωστή τη «Μελαμπιανή Καντάδα», στο Ρέθυμνο και σε άλλα μέρη.
Ο Σύλλογος επίσης έχει κυκλοφορήσει cd με παλιά μουσική των Μελάμπων.
Λειτουργούν ακόμη «Στέκι Συλλόγου Γυναικών», Κατηχητικό Σχολείο, σ’ ένα πανέμορφο «Πολιτιστικό Κέντρο», όπου γίνονται όλες οι εκδηλώσεις του χωριού.
Μουσικοί-Εικαστικοί-Οργανοπαίχτες
Γιαννακάκη Έλενα λαϊκή τραγουδίστρια μ’ αρκετούς δίσκους.
Αυγουστάκη Πανσέμνη ηγουμένη Ι. Μ. Κουμπέ και αγιογράφος.
Βεργαδής Μαθιός αγιογράφος και ζωγράφος.
Παπαδημητράκης Νίκος ζωγράφος, που τους πίνακές του πήραν οι Γερμανοί.
Παπαδομιχελάκης Παναγιώτης αγιογράφος.
Τρουλλινός Τ. Νίκος ο πρώτος τεχνίτης φυσητού γυαλιού.
Τρουλλινού Ράνια ζωγράφος με εκθέσεις και στη Γαλλία.
Ψιλάκης Στέφανος, διακοσμητής και ζωγράφος.
Ψυλάκης Βαγγέλης, γλύπτης, έργα του τα Ηρώα Μελάμπων, Σακτουρίων κ.ά.
Χαριτάκης Νίκος, τεχνίτης φυσητού γυαλιού.
Αρκετοί Μελαμπιανοί ασχολούνταν ακόμη με την κρητική μουσική, αλλά και με βιολί, μπουζούκι και τραγούδι, όπως οι: Αυγουστάκης Ζαχαρίας, Δουκάκης Νίκος, Μαργαρίτης (Κώστας, Μανόλης, Μιχάλης), Σπυριδάκης Βαγγέλης, Λυραντζάκης Αντώνης, Τυροκομάκης Ηλίας, Χατζηδάκης Βαγγέλης, Τσουρδαλάκης (Σήφης, Γιάννης), Καράλης (Νίκος, Αντώνης, Μπαγιαρτάκης Γιώργης, Περογιαννάκης Γιώργης, Βεργαδής Βασίλης, Τρουλλινός Γ., Χαχαριδάκης Ι., Σπυριδάκης Μιχάλης, Μαργαρίτης Νίκος, Σημαντηράκης Μανόλης, Αυγουστάκης Κώστας.
Αθλητισμός
Το 1962 ιδρύθηκε ο ποδοσφαιρικός Α.Ο. Μελάμπων με πρόεδρο τον Ν. Ψυλλάκη (1962-1967), ακολούθησαν οι: Ανδρ. Δουκάκης, Γ. Περογιαννάκης, Μαν. Μαργαρίτης, Ηλ. Χαριτάκης, Β. Καλογεράκης, Ν. και Δ. Παπαδομιχελάκης, Ανδρ. Παπαχαραλάμπους, Μιχ. Χριστοφάκης, Φασατάκης Μαν., Τσουρδαλάκης Ι.
Το 1999 εγκαινίασε το δικό του γήπεδο, που διαθέτει από το 2013 συνθετικό τάπητα.
Από το 1963 –σήμερα παίρνει μέρος στα τοπικά πρωταθλήματα (εκτός 1976-1981) έχοντας κατακτήσει τρόπαια Β’ Τοπικού (1971) και Γ’ (1988). Έχει πάρει μέρος στην α’ κατηγορία (1966-1969 και 1972,1990-1992).
Από τις Μέλαμπες ήταν ο Δημόκριτος Περάκης πρόεδρος της ΕΑΡ (1970-1992) με μεγάλη προσφορά στον χώρο του αθλητισμού
Στη φώτο το 2003-2004 οι:
Ορθιοι: Ν. Κυριακάκης, Γ. Φασατάκης, Ο Μ. Τρουλλινός, Ευθ. Γιαννακάκης, Μ. Φασατάκης (πρόεδρος), Κ. Καράλης, Λ. Τρουλλινός, Κ. Γιαννακάκης, Κ. Τζανακάκης, Μιχ. Βασιλάκης (προπονητής).
Καθήμενοι: Παρ. Χριστοφάκης, Μ. Φουντεδάκης, Μιχ. Γιαννακάκης, Ι. Παπαδομιχελάκης, Καράλης.
Οικογένειες- Επίθετα
Αυγουστάκης, Βαβουράκης, Βεργαδής, Βούλγαρης, Βουλγαράκης,, Βλατάκης, Βασιλάκης, Γιαννακάκης, Γερμανάκης, Δουκάκης, Ζεάκης, Κυριακάκης, Καράλης, Κοτζανάκης, Λυραντζάκης, Μαργαρίτης, Μπαγιαρτάκης, Μυρτάκης, Μαμαλάκης, Μελιδονιώτης, Μιχελακάκης, Νικάκης, Ξενικάκης, Παπαδομιχελάκης, Παπαδάκης, Πετρακάκης, Πετρουλάκης, Περάκης, Περογιαννάκης, Σπυριδάκης, Σημαντηράκης, Τσιράκης, Τσουρδαλάκης, Τυροκομάκης, Τρουλλινός, Φασατάκης, Φραντζεσκάκης, Φραγκάκης, Φωτάκης, Χαριτάκης, Χατζηδάκης, Χαλκιαδάκης, Χριστοφάκης, Χριστοφοράκης, Ψιλάκης, Ψυλλάκης.
Πηγές: Ν. Φασατάκης «Μέλαμπες»
Λ. Κρυοβρυσανάκης «Ρεθεμνιώτικος Πανδέκτης και Ποδόσφαιρο».
Πολύτιμες πληροφορίες από Ν. Μαργαρίτη, Δ. Παπαδομιχελάκη, παπά Βαγγέλη Τσουρδαλάκη.
Για συμπληρωτικά στοιχεία στο τηλέφωνο 6934178701.
