Είναι στην κουλτούρα του λαού μας να σχεδιάζουμε για το παρελθόν –και οι ικανότεροι εξ ημών για το παρόν– αλλά όχι για το μέλλον. Το πρόβλημα που δημιουργείται από αυτή την προσέγγιση, η οποία έχει και τη θετική της διάσταση, είναι πως αναγκαζόμαστε να δώσουμε γρήγορες λύσεις, οι οποίες δεν εντάσσονται σε μακροχρόνιο στρατηγικό σχεδιασμό. Oι άμεσες λύσεις όμως θα ήταν πολύ πιο αποτελεσματικές εάν είχαν σταθμιστεί εντός ενός ευρύτερου πλαισίου. Για τη διαχείριση του μεταναστευτικού-προσφυγικού ζητήματος, αλλά και γενικότερα για κάθε ζήτημα που χρήζει πολιτικής διαχείρισης και σχετίζεται με την ασφάλεια της χώρας, είναι σοφό να κινούμαστε σε δύο άξονες: στην υλοποίηση βραχυπρόθεσμων πρακτικών λύσεων και στην εκπόνηση στρατηγικού σχεδιασμού για μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη εφαρμογή. Εάν θέλουμε να «εξοπλιστούμε» για την εικαζόμενη επερχόμενη αύξηση των ροών του μεταναστευτικού, προτείνω την άμεση εκκίνηση εκπόνησης των εξής θεσμικών κειμένων:
1. Εθνική πολιτική ασφαλείας (ΕΠΑ): Ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας αποτυπώνει το όραμα του πρωθυπουργού σχετικά με την κατεύθυνση της ασφάλειας στη χώρα, προτεραιοποιούνται οι απειλές με τις οποίες εκτιμάται ότι θα βρεθούμε αντιμέτωποι και αποτυπώνεται η πολιτική βούληση σχετικά με το επίπεδο των δυνατοτήτων που θα οφείλουν να έχουν οι υπηρεσίες ασφαλείας για να ανταποκριθούν στις επιταγές του θεσμικού κειμένου.
2. Εθνική στρατηγική ασφαλείας (ΕΣΑ): Οι υπουργοί Προστασίας του Πολίτη και Ναυτιλίας, βασιζόμενοι στις κατευθυντήριες γραμμές της ΕΠΑ, θα εκπονούν την ΕΣΑ, κείμενο στο οποίο θα μεταφράζουν το πολιτικό όραμα σε υλοποιήσιμη στρατηγική θέτοντας συγκεκριμένο πλαίσιο στο οποίο θα κινηθούν οι επιχειρησιακές και τακτικές επιλογές των σωμάτων ασφαλείας και των σχετικών υπηρεσιών.
3. Επιχειρησιακή στρατηγική ασφαλείας: Οι αρχηγοί της ΕΛ.ΑΣ. και του Λ.Σ., στηριζόμενοι στην ΕΠΑ, θα εκπονούν τον επιχειρησιακό σχεδιασμό των σωμάτων, στον οποίο θα συμπεριλαμβάνονται η δομή δυνάμεων (εξοπλισμοί, στελέχωση), η εκπαίδευση, τα επιχειρησιακά προφίλ και το σύνολο των θεματικών τομέων που απαιτούνται για την εκπλήρωση των απαιτήσεων που θα έχουν τεθεί από τα ανώτερα θεσμικά κείμενα. Στον επιχειρησιακό σχεδιασμό θα βασιστεί η πιο αναλυτική εκπόνηση διαδικασιών και τακτικών σε επίπεδο κλάδων και μονάδων.
Αν υποθέσουμε πως στην ΕΠΑ ήταν διατυπωμένη η σημασία της διαχείρισης της μεταναστευτικής κρίσης. Τότε στην ΕΣΑ οι υπουργοί θα είχαν προβεί στις απαραίτητες δομικές αλλαγές εντός των σωμάτων, στον επιμερισμό των αρμοδιοτήτων μεταξύ υπηρεσιών και στη διατύπωση του πλαισίου μέσα στο οποίο θα πρέπει να κινηθεί το επιχειρησιακό δόγμα, και το σημαντικότερο θα είχαν εξασφαλίσει τα απαραίτητα κονδύλια για την υποστήριξη του οράματος του πρωθυπουργού. Εν συνεχεία, οι αρχηγοί θα είχαν, μέσω του δικού τους θεσμικού κειμένου, δώσει σαφή κατεύθυνση όσον αφορά τις επιχειρησιακές δυνατότητες που απαιτείται να διαθέτουν Λ.Σ. και ΕΛ.ΑΚΤ. Αυτήν την κατεύθυνση θα τη μετέφραζαν οι αρμόδιες διευθύνσεις σε πολύ συγκεκριμένα τεχνικά χαρακτηριστικά σχετικά με τα πλωτά μέσα που είναι κατάλληλα για τη διαχείριση του μεταναστευτικού-προσφυγικού και σε συγκεκριμένες εκπαιδεύσεις που είναι απαραίτητο να διέλθουν τα στελέχη που θα κληθούν να διαχειριστούν την κρίση.
Ο υποπλοίαρχος Λ.Σ. κ. Παπαδόπουλος πέθανε το 2018 από ανακοπή. Δεν θα τολμήσω νοηματικά άλματα μεταφυσικού χαρακτήρα, αλλά, μόλις είδα τη σκηνή στο ντοκιμαντέρ «4.1 μίλια» στην οποία προσπαθεί εναγωνίως να εκτελέσει ΚΑΡΠΑ σε ανήλικο άτομο, χωρίς επιτυχία, αναρωτήθηκα για δύο πράγματα. Ποιο το ψυχολογικό του κόστος και πόσο αυτό επιτείνεται εάν κανείς δεν είχε φροντίσει να τον εκπαιδεύσει σε αντίστοιχο, επικαιροποιημένο σχολείο στη διαδικασία των πρώτων βοηθειών. Μήπως πήγε στη «μάχη» χωρίς «όπλο»; Μήπως προετοιμάζουμε τα στελέχη μας για να αποτύχουν αντί για να επιτύχουν; Το ποια σχολεία πρέπει να ολοκληρώσει με επιτυχία ένα στέλεχος, είτε είναι στην ΔΙ.ΑΣ. είτε είναι σε πλωτό του Λ.Σ.· το αν τα σκάφη που εξήγγειλε το ΚΥΣΕΑ πρέπει να είναι 10 στον αριθμό, φουσκωτά και ευέλικτα ή 16μετρα με εξελιγμένα συστήματα διοίκησης σκηνής· ακόμα και το αν τα σωσίβια πρέπει να ενεργοποιούνται με αμπούλα ή χειροκίνητα, όσο δυσνόητο και αν ακούγεται στην Ελλάδα, όλα αυτά πρέπει να είναι απόρροια του θεσμικού κειμένου που θα αποτυπώνει το όραμα του πρωθυπουργού. Ειδάλλως, οι αποφάσεις στα επιχειρησιακά κλιμάκια είναι αποσπασματικές και προσωποπαγείς.
* Ο υποπλοίαρχος Λ.Σ. Δ. Μπαλτάκος έχει διατελέσει διοικητής της Μονάδας Υποβρυχίων Αποστολών και ερευνητικός εταίρος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης.
