Τα πρώτα αποτελέσματα της έρευνας που αφορά τις οικονομικές επιπτώσεις από την πανδημία στην Κρήτη, δείχνουν για το 2020 μια τεράστια κάμψη κυρίως στις τουριστικές επιχειρήσεις που φτάνει μέχρι και το 75%. Ωστόσο, παρά το γεγονός ότι τα πράγματα φαίνεται ν’ αλλάζουν προς το καλύτερο για το 2021, οι επιχειρηματίες επισημαίνουν ότι είναι σημαντικά επιπρόσθετα μέτρα στήριξης προκειμένου να καταφέρουν να επανέλθουν στην κανονικότητα μετά από δύο χρόνια.
Για τις οικονομικές συνέπειες της πανδημίας στην Κρήτη μίλησε ο Αντιπρύτανης και καθηγητής χρηματοοικονομικής του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου Χρήστος Φλώρος, με αφορμή και το συνέδριο που διοργάνωσε η Περιφέρεια Κρήτης, σχετικά με τις κοινωνικές συνέπειες της πανδημίας το νησί. Ο κ. Φλώρος, που ήταν ένας εκ των κύριων ομιλητών του συνεδρίου μίλησε με τον Σταύρο Ρακιντζή στον 9,80 fm για τα πρώτα οικονομικά στοιχεία που αποτυπώνονται από την έρευνα που αφορά στις οικονομικές επιπτώσεις από την πανδημία στην Κρήτη, η οποία και συνεχίζεται.
Ο Αντιπρύτανης του ΕΛΜΕΠΑ, αναφερόμενος καταρχάς στο συνέδριο, επεσήμανε: «Πρόκειται για ένα επιτυχημένο συνέδριο που συμμετείχαν πολλοί αξιόλογοι επιστήμονες, καθηγητές, ερευνητές, επαγγελματίες. Το συνέδριο ήταν γύρω από τρεις άξονες οι οποίοι αφορούν τις επιπτώσεις της πανδημίας, την υγεία, την κοινωνία, και την οικονομία».
Ο κ. Φλώρος ήταν ο συντονιστής του τραπεζιού της οικονομίας, όπου, τόσο ο ίδιος όσο και άλλοι αξιόλογοι οικονομολόγοι συμμετείχαν με εισηγήσεις και ανέπτυξαν θέματα που αφορούσαν τις επιχειρήσεις, τον τουρισμό στην ελληνική οικονομία και την τοπική οικονομία.
Αναφερόμενος στην δική του εισήγηση είπε: «Όσον αφορά τη δική μου εισήγηση που είχε να κάνει με τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας στην Κρήτη με έμφαση στο σύνολο των επιχειρήσεων της Κρήτης, διαπιστώσαμε αυτήν την οικονομική ύφεση που όλοι ακούμε. Αυτό φαίνεται και στο σύνολο των επιχειρήσεων της ελληνικής οικονομίας όπου ο κύκλος εργασιών σε σχέση με το 2019 και μεταβολή με το 2020 στο σύνολο είναι γύρω στο 13,5%». Αφού διευκρίνισε ότι στην παρούσα φάση υπάρχουν στοιχεία για το 2020 είπε: «Επιχειρήσεις που είχαν αναστείλει τη λειτουργία τους λόγω του covid το Μάρτη του 2020 είχαν ακόμα περισσότερη μείωση στον κύκλο εργασιών που έφτανε το 36%, ενώ επιχειρήσεις οι οποίες δεν ανέστειλαν τη λειτουργία τους είχαν μείωση γύρω στο 11%.»
Μέχρι και 75% απώλειες στις τουριστικές επιχειρήσεις το 2020
Αναφερόμενος στα πρώτα οικονομικά στοιχεία της έρευνας που χρηματοδοτείται από την Περιφέρεια Κρήτης, αφού είπε ότι η έρευνα συνεχίζεται, σημείωσε: «Μέχρι το τέλος του έτους θα έχουμε πλήρη οικονομικά στοιχεία για το 2020 και προφανώς θα έχουμε αποτυπώσει καλύτερα το αποτέλεσμα. Παρόλα αυτά έχουμε κάποια πρώτα οικονομικά στοιχεία. Βλέπουμε για παράδειγμα ότι οι καθαρές πωλήσεις που αναφέρονται στον τουρισμό, έχουν μία πτώση της τάξης και του 70% στο σύνολο του νησιού. Όσον αφορά τα καθαρά κέρδη των επιχειρήσεων φτάνουν ακόμα και το 75% σε μείωση. Μάλιστα η μεγαλύτερη μείωση εμφανίζεται στο Ρέθυμνο, στα Χανιά και στο Λασίθι».
Αφού διευηρίνησε, ότι αναφέρεται στο 2020 σε σχέση με το 2019 πρόσθεσε: «Βλέπουμε επίσης και την άμεση ρευστότητα να μειώνεται στο 40% με μεγαλύτερη μείωση στο εμπόριο, πράγμα που φαίνεται περισσότερο στα Χανιά και στο Ρέθυμνο. Γενικότερα τα πρώτα επίσημα οικονομικά στοιχεία δείχνουν αυτή την οικονομική ύφεση».
Η γνώμη των επιχειρηματιών μέσω του ερωτηματολογίου
Όσον αφορά στην εξέλιξη της έρευνας ο ίδιος είπε: «Εμείς ως Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο προχωράμε και προσπαθούμε να ερευνήσουμε αυτή τη λειτουργία των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια της πανδημίας μ’ ένα ερωτηματολόγιο προς το σύνολο των επιχειρήσεων της Κρήτης. Αναφερόμαστε και στους τέσσερις νομούς και καλύπτουμε όλους τους τομείς δραστηριότητας διατροφή, τουρισμό, μεταφορές, υγεία, εκπαίδευση, κατασκευές. Μάλιστα αναφερόμαστε και σε όλες τις επιχειρήσεις, είτε αυτές είναι μεγάλες, είτε μεσαίες, είτε μικρές. Έχουμε κάνει ένα σημαντικό ερωτηματολόγιο για να πάρουμε και τη γνώμη των επιχειρήσεων. Όχι μόνο με τα οικονομικά στοιχεία που ανακοινώνουν, θέλουμε να δούμε και περαιτέρω πώς λειτούργησαν. Να δούμε τη μεταβολή αυτή προ κορωνοϊου και μετά. Το ερωτηματολόγιο δίνει σημαντικά στοιχεία που αξίζει να αναφερθούν. Καταρχήν οι λειτουργίες της επιχείρησης δέχτηκαν σημαντικές επιπτώσεις λόγω του covid. Βλέπουμε ότι αυτές αφορούν σε δυσκολία προμήθειας αγαθών, ακύρωση παραγγελιών και αδυναμία απασχόλησης προσωπικού. Όσον αφορά στη λειτουργία των επιχειρήσεων ήταν σε χαμηλό επίπεδο και μόλις κατάφερναν να τις συντηρήσουν».
Καλύτερα τα πράγματα για το 2021 αλλά με προβλήματα που πρέπει να λυθούν
«Μιλώντας πάντα για επιχειρήσεις της Κρήτης όσον αφορά τον κύκλο εργασιών και βλέποντας αυτή τη μεταβολή του 2019 με το 2020 και το 2020 με το 2021, διαπιστώνουμε κατά μέσο όρο, μία μείωση που στο 1ο και 2ο εξάμηνο του 2020 φτάνει και το 40%. Στο 2021 βλέπουμε ότι αυτή η μείωση φτάνει στο 20%. Αυτό σημαίνει ότι τα μέτρα στήριξης και ενίσχυσης των επιχειρήσεων αρχίζουν να πιάνουν τόπο. Όμως συνεχίζουν να έχουν πολλά οικονομικά προβλήματα λόγω της πανδημίας. Για παράδειγμα οι επιχειρηματίες αναφέρουν ότι σημαντικά προβλήματα, είναι η έλλειψη ρευστότητας, η αύξηση του κόστους αγαθών και εμπορευμάτων, η αδυναμία καταβολής ενοικίων, η αδυναμία κάλυψης υποχρεώσεων σε προμηθευτές και πιστωτές και η κάλυψη των λειτουργικών εξόδων. Προφανώς η εξάπλωση του covid επηρέασε και τις επενδυτικές αποφάσεις των επιχειρήσεων της Κρήτης. Πλέον δεν σχεδιάζουν επενδύσεις, γιατί δεν έχουν εύκολη πρόσβαση σε νέα χρηματοδοτικά προϊόντα, λόγω έλλειψης προϋποθέσεων για χρηματοδότηση, χαμηλού ύψους ίδιων κεφαλαίων και δεν έχουν ευκολία και στο δανεισμό».
Σημαντικός ο ρόλος των τραπεζών
«Ο ρόλος των τραπεζών είναι πολύ σημαντικός και ένα από τα μέτρα που θα προτείνουμε, είναι να υπάρξει μία ευκολία για το δανεισμό των επιχειρήσεων, ώστε να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους στη μετά covid εποχή. Το ζήτημα αυτό, πρέπει να συζητηθεί σοβαρά, γιατί οι τράπεζες έχουν κεφάλαια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα που πρέπει να έρθουν στις επιχειρήσεις ως ενίσχυση. Φαίνεται ξεκάθαρα ότι δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν σε οφειλές όπως ασφαλιστικά ταμεία, φορολογικές οφειλές και λειτουργικές δαπάνες κατά τη διάρκεια της πανδημίας και αυτό πρέπει να το αξιολογήσουμε σοβαρά. Επίσης το ερωτηματολόγιο επιβεβαιώνει ότι υπήρχε μεταβολή τιμών από τους προμηθευτές, με σημαντική αύξηση από την έναρξη της πανδημίας στη χώρα μας».
Η ανάγκη πρόσθετων μέτρων στήριξης
Για τα μέτρα στήριξης ο κ. Φλώρος υπογράμμισε: «Οι επιχειρηματίες θεωρούν ότι τα μέτρα στήριξης ήταν σημαντικά, όμως απαιτούν επιπρόσθετα μέτρα. Αξιοποίησαν τα μέτρα στήριξης από τα αρμόδια υπουργεία, όπως για παράδειγμα την επιστρεπτέα προκαταβολή, τη μείωση του ενοικίου και την αποζημίωση ειδικού σκοπού, όμως θεωρούν ότι θα πρέπει να ληφθούν και άλλα επιπλέον μέτρα. Έχουν αντιληφθεί ότι η εποχή και το κλίμα αλλάζει. Μιλάμε για τη μετά covid εποχή, όπου υπάρχει μία ψηφιακή μετάβαση και έχουν δεχθεί ότι πλέον οι υπηρεσίες θα είναι ψηφιακές. Παρόλα αυτά δεν σκοπεύουν να μειώσουν τον αριθμό των εργαζομένων, θέλουν να παραμείνουν οι εργαζόμενοι στην επιχείρησή τους, ενώ θεωρούν ότι εντός δύο ετών η επιχείρησή τους θα μπορεί να επιστρέψει στο κανονικό επίπεδο λειτουργίας φτάνει να υπάρξουν τα επιπλέον μέτρα στήριξης».
Μιλώντας για το Ρέθυμνο σημείωσε ότι η μείωση αφορά και τον τουρισμό και το εμπόριο, ενώ βλέπουμε και μία μεγάλη μείωση στην ρευστότητα. «Αυτό όμως είναι γενικό, τα οικονομικά στοιχεία αναφέρονται στο σύνολο των επιχειρήσεων, απλά βλέπουμε κάποιους κλάδους να έχουν μεγαλύτερη πτώση και κάποιες περιοχές επίσης. Η έρευνα που κάνουμε είναι για να προτείνουμε λύσεις. Καταγράφουμε το πρόβλημα με επίσημα στοιχεία και μετά πρέπει να προτείνουμε λύσεις. Οι επιχειρήσεις ζητάνε βοήθεια από τα προγράμματα ΕΣΠΑ και από το Ταμείο Ανάκαμψης. Είναι δύο σημαντικά εργαλεία που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε προς όφελος των επιχειρήσεων της Κρήτης».
Ο εμβολιασμός επηρεάζει θετικά την ανάκαμψη
«Σημαντικό εύρημα είναι ότι οι επιχειρηματίες θεωρούν ότι ο εμβολιασμός των πολιτών επηρεάζει θετικά την ανάκαμψη των επιχειρήσεων τους. Βλέπουμε δηλαδή ότι ζητάνε τον εμβολιασμό προκειμένου να βοηθήσουν ακόμα περισσότερο τη λειτουργία τους. Επίσης θεωρούν ότι ως αποτέλεσμα της πανδημίας θα υπάρξουν ευκαιρίες αν υπάρχουν διαθέσιμα κεφάλαια. Οι επιχειρήσεις επιθυμούν να αναπτυχθούν ακόμα περισσότερο μέσω επενδύσεων, σε σχέση και με την ψηφιακή οικονομία και με τις ψηφιακές υπηρεσίες».
Οι επιχειρήσεις άντεξαν στην πανδημία αλλά θέλουν βοήθεια
«Το συμπέρασμα αν θέλετε, είναι ότι οι ελληνικές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις της Κρήτης άντεξαν. Άντεξαν την εποχή της πανδημίας και κυρίως το 2020 που τώρα εξετάσουμε. Έδειξαν υπομονή, όμως τώρα ζητάνε ενίσχυση για τα επόμενα δύο έτη μ’ ένα πακέτο που ν’ αναφέρεται σε φορολογικά μέτρα αλλά και πρόσβαση στο δανεισμό. Να ξέρετε, ότι η κρίση φέρνει ευκαιρίες και βλέπουμε και νέες επιχειρήσεις οι οποίες ιδρύονται. Αυτό, η βιβλιογραφία το καταγράφει και σε άλλες κρίσεις. Στην Κρήτη οι νέες επιχειρήσεις έχουν να κάνουν κυρίως με τη γεωργία, είτε για να εκμεταλλευτούν τα νέα μέτρα στήριξης, είτε γιατί βλέπουν ευκαιρίες. Εδώ θα πρέπει να δούμε το νέο σύγχρονο μοντέλο παραγωγής που θα βασίζεται στην ψηφιακή οικονομία και την επιστημονική έρευνα. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αξιοποιήσουμε σύγχρονες τεχνολογίες και καινοτομίες που θα παίξουν σημαντικό ρόλο».
Στο ερώτημα για το πότε θα μπορέσουμε να επιστρέψουμε στην κανονικότητα ο κύριος Φλώρος είπε: «Με δεδομένα οικονομικά, φαίνεται ότι εντός δύο ετών θα μπορούμε να λέμε ότι οι επιχειρήσεις θα λειτουργήσουν κανονικά. Μιλάμε για σταδιακή ανάκαμψη, όμως είναι ξεκάθαρο ότι μας ενδιαφέρει η επόμενη μέρα. Μας ενδιαφέρει επίσης να θυμηθούμε ότι έχουν αυξηθεί οι καταθέσεις στην περίοδο της πανδημίας κι έτσι πιστεύουμε όλοι, ότι θα αυξηθεί η κατανάλωση και θα υπάρξουν και επενδύσεις. Πράγμα που σημαίνει σταδιακή ανάκαμψη της οικονομίας».
Τέλος ο κ. Φλώρος ανέφερε «όπως ειπώθηκε στο συνέδριο ότι η οικονομική ύφεση της πανδημίας είναι η μεγαλύτερη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».
