Αρκετά είναι τα δημοσιεύματα το τελευταίο διάστημα που μιλούν για την ανέγερση του νέου Αστυνομικού Μεγάρου στο Ρέθυμνο σε χώρο που έχει παραχωρήσει ο Δήμος Ρεθύμνου εντός του αύλειου χώρου της Σχολής Αστυφυλάκων. Ένα εύλογο ερώτημα που μπορεί να γεννηθεί είναι, πού βρέθηκε μια τόσο μεγάλη έκταση στην ιδιοκτησία του Δήμου και μάλιστα σε ένα τόσο κεντρικό σημείο της πόλης του Ρεθύμνου;
Για να μπορέσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα, αλλά και σε πολλά άλλα, θα πρέπει να ανατρέξουμε στο παρελθόν της πόλης του Ρεθύμνου. Το 1894 το Ρέθυμνο, στα πρότυπα και άλλων πόλεων της Ελλάδας αλλά και της Ευρώπης, ήθελε να δημιουργήσει έναν Δημοτικό Κήπο. Η πόλη, τότε, ασφυκτιούσε στα στενά όρια της παλιάς πόλης και ελάχιστες κατοικίες βρίσκονταν έξω από τα τείχη της. Ο χώρος για τη δημιουργία του Δημοτικού Κήπου βρέθηκε, όταν ο Σεΐχης Χασάν Μπαμπά, ιδρυτής του Τεκέ των Μπεκτασίδων, πούλησε έναντι συμβολικού τιμήματος στον Δήμο Ρεθύμνου, επί Δημαρχίας του Τουρκοκρητικού Σαλή Δροσουλάκη, οικόπεδο έκτασης 18.600 τ.μ. με διαστάσεις 179 Χ 143 Χ 162 Χ 108 μ. Ο Κήπος κατασκευάστηκε, έχοντας πολλά δέντρα, ξύλινη περίφραξη με συρματόπλεγμα και βρύσες. Στην επανάσταση του 1896-1897, ο κήπος καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά.
Με την έλευση των Ρώσων στο Ρέθυμνο, ως εγγυήτρια δύναμη στην νεοσύστατη Κρητική Πολιτεία, αυτοί άρχισαν να αναζητούν χώρο για την ανέγερση δημοτικού Νοσοκομείου. Ο χώρος που επελέγη ήταν αυτός του μισοκατεστραμμένου δημοτικού Κήπου. Η κατασκευή του Νοσοκομείου άρχισε αμέσως και ολοκληρώθηκε το 1899. Τα εγκαίνιά του έγιναν στις 6 Μαΐου 1899, από τον Πρίγκιπα Γεώργιο, Ύπατο Αρμοστή της Κρήτης. Ήταν το πιο σύγχρονο νοσηλευτικό ίδρυμα του νησιού, με δυναμικότητα 30 κλίνες. Με έγγραφο του Τσάρου Νικολάου του Β’, προς τον Δήμαρχο Ρεθύμνης Γιουσούφ Αληγιαζιτζιδάκη, το Νοσοκομείο δωρίζεται στους κατοίκους του Ρεθύμνου. Είναι σκόπιμο να αναφέρουμε ότι το κτήριο του Ρώσικου Νοσοκομείου, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται, σώζεται και με τις απαραίτητες μετατροπές που έχουν γίνει χρησιμοποιείται ως κοιτώνας των Δοκίμων Αστυφυλάκων.
Λίγους μήνες μετά τα εγκαίνια του Νοσοκομείου, ο νεοσύστατος Γυμναστικός Σύλλογος Ρεθύμνου, με την άδεια του Ύπατου Αρμοστή, Πρίγκιπα Γεωργίου, δημιούργησε ένα πρότυπο, για την εποχή, ανοικτό Γυμναστήριο, βόρεια του Νοσοκομείου, εκεί που σήμερα βρίσκεται το γήπεδο της σχολής Αστυνομίας. Το Γυμναστήριο είχε ξεχωριστή περίφραξη, υπόστεγο με διάφορα όργανα γυμναστικής, αποδυτήρια, μπάνια με ζεστό νερό και παλαίστρα με άμμο, ενώ μια πλούσια φύτευση το περιτριγύριζε.
Τόσο το Νοσοκομείο, όσο και το Γυμναστήριο παράκμασαν τα επόμενα χρόνια εξαιτίας της φτώχειας, της ανέχειας και των διαρκών εθνικών πολέμων.
Μετά την γερμανική κατοχή και την απελευθέρωση, το νεοσύστατο Υπουργείο Ανοικοδόμησης αναζητούσε στο Ρέθυμνο έκταση για να κατασκευάσει κατοικίες για τους Ρεθεμνιώτες που τα σπίτια τους είχαν καταστραφεί από τους γερμανικούς βομβαρδισμούς. Οι «τετρακατοικίες των βομβόπληκτων» όπως είναι σήμερα γνωστές κατασκευάστηκαν στο 109 τεμάχιο του κτηματολογικού πίνακα των Ανταλλαξίμων του Νομού Ρεθύμνης, στο 82 οικοδομικό τετράγωνο του πολεοδομικού σχεδίου του Ρεθύμνου του 1930. Η δημοτική έκταση, επιφάνειας 3.675 τ.μ. που ανήκε στον χώρο του παλιού Νοσοκομείου, απαλλοτριώθηκε από το ελληνικό δημόσιο, επί δημαρχίας Στυλιανού Ψυχουντάκη, αφού ο Δήμος είχε «μεγίστας οικονομικάς ανάγκας». Οι τετρακατοικίες άρχισαν να χτίζονται το 1947 και ολοκληρώθηκαν, σταδιακά, το 1950. Αποτελούνται από οκτώ συγκροτήματα, καθένα από τα οποία έχει τέσσερις κατοικίες.
Τον Φεβρουάριο του 1951, μετά από έντονες πολιτικές παρασκηνιακές διαβουλεύσεις, η Σχολή Οπλιτών Χωροφυλακής Κρήτης, μετεγκαστάθηκε από τα Χανιά στο Ρέθυμνο. Ο Δήμος Ρεθύμνου παραχώρησε το γήπεδο του τέως Δημοτικού Νοσοκομείου με τα κτήριά του, εκτάσεως 5.500 τ.μ., (εκεί είχε κατασκευαστεί και η σχολή Οικοδομών), το γήπεδο του τέως δημοτικού Γυμναστηρίου με τα κτίσματά του, εκτάσεως 3.100 τ.μ. και το δημοτικό γήπεδο, εκτάσεως 2.935 τ.μ. Η έκταση που παραχωρήθηκε αρχικά ήταν 11.535 τ.μ., αλλά με τις συγχωνεύσεις των δρόμων που υπήρχαν ανάμεσα στις παραχωρηθείσες εκτάσεις, η συνολική έκταση του χώρου έφτασε, τελικά, στα 14.000 τ.μ., περίπου.
Στο παραχωρητήριο που συντάχθηκε αναφέρεται ότι η η μεταβίβαση των δημοτικών χώρων έγινε χωρίς αντάλλαγμα για την πόλη του Ρεθύμνου, υπό τον όρο ότι σε περίπτωση που διακοπεί η λειτουργία της Σχολής στο Ρέθυμνο, είτε με την κατάργησή της, είτε με τη μετακίνησή της σε άλλη πόλη, είτε με την αναστολή λειτουργίας της για μια τριετία, τότε, αυτοδίκαια, και χωρίς καμιά διαδικασία, κηρύσσεται άκυρο το συμβόλαιο μεταβίβασης. Έπεται η ανάκληση της δωρεάς και επανέρχονται τα μεταβιβαζόμενα ακίνητα στον Δήμο Ρεθύμνου με πλήρη κυριότητα. Τις όποιες εγκαταστάσεις έχει δημιουργήσει το Δημόσιο, μπορεί να τις αφαιρέσει ή να τις μεταβιβάσει στον Δήμο «αντί ευλόγου και δικαίας αποζημιώσεως».
Τέλος, το 1981 εγκαινιάστηκε στον αύλειο χώρο της Σχολής ο ναός της Αγίας Ειρήνης, προστάτιδας της Αστυνομίας.
Αυτή, συνοπτικά, είναι η ιστορία της έκτασης των 18.600 τ.μ. που πριν από 140 χρόνια, περίπου, είχε αγοράσει ο Δήμος από τον Χασάν Μπαμπά για τη δημιουργία του πρώτου δημοτικού Κήπου στο Ρέθυμνο.
ΠΗΓΕΣ
Αντωνίου Γεώργιος-Δερεδάκης Νικόλαος. (2013). Αστυνομική Σχολή Ρεθύμνου: Από την Κρητική Πολιτεία και την Ένωση στο σήμερα. 5ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου.
Δερεδάκης Νίκος. (2013). Τα Νοσοκομεία του Ρεθύμνου. Ιατρικός Σύλλογος Ρεθύμνου.
Δερεδάκης Νίκος. (2016). Οι Τετρακατοικίες των Βομβόπληκτων. 5ο Δημοτικό Σχολείο Ρεθύμνου.
