Το σοβαρό ζήτημα της ανάγκης χάραξης συγκεκριμένων πολιτικών ανάπτυξης των ορεινών περιοχών της χώρας έθεσε για ακόμα μια φορά ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Σωκράτης Κεφαλογιάννης. Κατά την διάρκεια παρέμβασης του στο 10ο Συνέδριο του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (Ε.Μ.Π.) και του Μετσόβιου Κέντρου Διεπιστημονικής Έρευνας (ΜΕ.Κ.Δ.Ε.) του Ε.Μ.Π. που έγινε από 22 έως 24 Σεπτεμβρίου στο Μέτσοβο.
Ως πρόεδρος της Επιτροπής Ορεινών Περιοχών της ΚΕΔΕ, ο Σωκράτης Κεφαλογιάννης έκανε λόγο για ανάγκη συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών για τις δύσκολες περιοχές των ορεινών όγκων προτείνοντας συγκεκριμένα: «Να νομοθετήσουμε για τα βουνά μας»!
Το συνέδριο είχε θέμα «Έρευνα και δράσεις για την αναγέννηση των ορεινών και απομονωμένων περιοχών» και τέθηκε για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο η ανάγκη διαμόρφωσης ενός σύγχρονου, φιλόδοξου αλλά και ρεαλιστικού οράματος για την ολοκληρωμένη ανάπτυξή των ορεινών περιοχών. Η εκ νέου προβολή των δυνατοτήτων για την αναγέννηση των ορεινών και απομονωμένων περιοχών, μέσω της παρουσίασης τόσο σχετικών ερευνητικών αποτελεσμάτων, όσο και δράσεων που μπορεί να λειτουργήσουν ως υπόδειγμα μια αναγεννητικής πορείας, αποτέλεσαν στόχο του συνεδρίου και παράλληλα, συζητήθηκε επί της ουσίας η ωρίμανση των βασικών προϋποθέσεων, ώστε οι ιδέες να μπορούν να μετατραπούν σε πράξεις. Για παράδειγμα, μια χρόνια έλλειψη της χώρας μας, μιας χώρας κατ’ εξοχήν ορεινής, είναι η ύπαρξη ισχυρών θεσμών που να μπορούν να αντιπροσωπεύουν την ορεινή και απομονωμένη Ελλάδα, που θα κάνουν τη φωνή της να ακουστεί δυνατά.
«ΟΡΕΙΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ» ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ
Στην παρέμβαση του ο Δήμαρχος Ανωγείων κ. Σωκράτης Κεφαλογιάννης είπε τα εξής:
«Οι ορεινές περιοχές, συνιστούν χώρους δημιουργικής συνύπαρξης του ανθρώπου με τη φύση, τη μοναδικότητα και την αυθεντικότητα, που διατρέχουν την Ελληνική ιστορία, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στις θεμελιώδεις πολιτισμικές και κοινωνικές δραστηριότητες της ορεινής περιοχής στην οποία εντάσσονται και σφυρηλατούν ατόφιους και υπερήφανους χαρακτήρες που διαχρονικά επεδίωκαν την αυτάρκεια και αυτοδιάθεση τους στα όρια του δυνατού.
Το 10ο Συνέδριο του ΕΜΠ και του ΜΕΚΔΕ-ΕΜΠ έρχεται να συμβάλλει με τον προβληματισμό όλων μας στην ανάδειξη νέων δυνατοτήτων και δράσεων που μπορούν να συνδράμουν στην αναγεννητική προσπάθεια των ορεινών και απομονωμένων περιοχών της χώρας.
Τα κύρια χαρακτηριστικά των ορεινών περιοχών της Ελλάδας, αφορούν τόσο μειονεκτήματα τα οποία αποτελούν απόρροια των ιδιαιτεροτήτων του ελληνικού φυσικού περιβάλλοντος, καθώς και κοινωνικών, πολιτικών, πολιτισμικών & οικονομικών συνθηκών και συγκυριών που επιτελέστηκαν στην πορεία του χρόνου, όσο και πλεονεκτήματα, που αποτελούν αφορμή για την ήπια αξιοποίηση των πόρων τους μέσα από ολοκληρωμένες και συνολικές παρεμβάσεις.
Σε επίπεδο σχεδιασμού, είναι δεδομένη η ανάγκη εντοπισμού και χάραξης Εθνικής Πολιτικής για τις Ορεινές Περιοχές της Ελλάδας στα πρότυπα άλλων χωρικών πολιτικών ( βλ. αγροτική, νησιωτική, αστική).
Όντως έχουμε καθυστερήσει πολύ στην διαμόρφωση και εφαρμογή θεσμοθετημένων σχεδίων για την ορεινή Ελλάδα.
Ασφαλώς, με πρωτοβουλίες τοπικών κοινωνιών, ενέργειες της Τοπικής Αυτοδιοίκησης με την υποστήριξη και άλλων φορέων έχουν ληφθεί περιστασιακά και αποσπασματικά κάποια μέτρα ανάσχεσης της υπανάπτυξης και της δημογραφικής αιμορραγίας ορισμένων ορεινών περιοχών.
Πολλές χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν θεσμοθετήσει σοβαρά και αποτελεσματικά μέτρα για τις ορεινές περιοχές τους. Οι περισσότερες από αυτές είναι πολυάνθρωποι και παραγωγικοί τόποι, τόποι προορισμού για εκατομμύρια κατοίκους των μεγάλων αστικών κέντρων και αποζητούν στα βουνά, στη φύση και στον αέρα τους λίγες μέρες καταλαγής και αναζωογόνησης. Οι κάτοικοι αυτών των ορεινών περιοχών ευημερούν. Σίγουρα η μιμητική υιοθέτηση εξωγενών μοντέλων και προτάσεων πολιτικής που δεν ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και δυνατότητές τους, περισσότερο εντείνουν παρά επιλύουν τα καίρια προβλήματά τους.
Βέβαια η σημερινή πραγματικότητα ιδίως για την χώρα μας είναι διαφορετική από αυτήν προ τριακονταετίας.
- Η έκρηξη της ψηφιακής τεχνολογίας προσφέρει νέες δυνατότητες διαβίωσης στις ορεινές περιοχές.
- Η συνειδητοποίηση από την παγκόσμια κοινότητα των μεγάλων περιβαλλοντικών, ανθρώπινων και υλικών προβλημάτων από την κλιματική αλλαγή ευνοεί κι ωθεί κυβερνήσεις για την λήψη σοβαρών μέτρων.
- Η παγκόσμια υγειονομική κρίση από την Πανδημία του Κορωνοϊού απόδειξε πως η καταφυγή μέρος του πληθυσμού σε ορεινές και απομονωμένες περιοχές παρείχε μεγαλύτερη ασφάλεια.
- Το φαινόμενο μετοίκηση ενός μικρού αριθμού κατοίκων από τις μεγάλες πόλεις σε ορεινές πατροπαράδοτες πατρίδες τους μπορεί αύριο με την αλλαγή της ποιότητας διαβίωσης να γίνει μια θελκτική δυνατότητα για πολλούς περισσότερους.
Κι ακόμη σήμερα έχουμε εκφρασμένη την κυβερνητική βούληση με την δημόσια παρουσίαση πρότασης ενός «Σχεδίου για μικρούς Ορεινούς Δήμους και Ορεινές περιοχές». Μια ευκαιρία για έναν ανοιχτό διάλογο που θα εμπλουτίσει αυτό το σχεδιασμό και θα διαμορφώσει ένα ρεαλιστικό οραματικό σύγχρονο και αποτελεσματικό Νόμο.
Τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα ορισμένες ορεινές και απομονωμένες περιοχές είναι ασφαλώς πολλά: Προσβασιμότητα, υποδομές, κατοίκηση, εργασία, απασχόληση, υπηρεσίες εξυπηρέτησης πολιτών και άλλα… Όλα τα προβλήματα με διαφορετική μορφή και μέγεθος παρουσιάζονται σε πολλούς ορεινούς Δήμους.
Βέβαια για τα υπό συζήτηση θέματα του συνεδρίου μας δεν θα πρέπει να μας διαφεύγει το γεγονός ότι είναι θέματα σύνθετα που δεν μπορούν να λυθούν με οριζόντια μέτρα, γιατί τόσο οι περιοχές έχουν τις ιδιαιτερότητες τους όσο και οι έννοιες έχουν διαφορετικό περιεχόμενο. Θα πρέπει να κάνουμε δύο τρείς επισημάνσεις:
1ον είναι επιβεβλημένη η κατηγοριοποίηση των ορεινών περιοχών, με βάση τις ιδιαιτερότητες κάθε μιας. Για την οριοθέτησή τους, πέρα από το υψόμετρο και τις κλίσεις μπορεί να χρησιμοποιηθούν: η χωρική εξάρτηση από το ίδιο κέντρο, η κοινή καταγωγή υπό την έννοια της ιστορίας και του πολιτισμού, οι ορογραμμές ως όριο, η κοινή διοικητική υπαγωγή ή εξάρτηση, οι περιβαλλοντικοί πόροι, οι οικονομικές εξαρτήσεις και σχέσεις κλπ
2ον Η ανάπτυξη των ορεινών περιοχών μόνο με βάση τον τουρισμό είναι ανεπαρκής ως κατεύθυνση.
3ον η διαφορά μεταξύ «ορεινής περιοχής» και «ορεινού Δήμου»!
Μια δημόσια πολιτική για τις ορεινές περιοχές μπορεί να περιλαμβάνει χρηματοδοτικά κίνητρα για ιδιωτικές και δημόσιες επενδύσεις, ειδικές ρυθμίσεις για τη βελτίωση της παροχής των δημόσιου χαρακτήρα υπηρεσιών κλπ, οι οποίες χωροθετούνται ή παρέχονται στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή. Διαφορετικά η δημόσια πολιτική για τους ορεινούς Δήμους αφορά στην ενίσχυση της διοικητικής και επιχειρησιακής τους ικανότητας, λόγω της έντασης των προβλημάτων που προέρχονται από την ορεινότητα, και αφορούν στον ορεινό Δήμο ως Οργανισμό.
Κατά την γνώμη μας, η διαφοροποίηση των ρυθμίσεων, των διοικητικών μέτρων, των προγραμμάτων, των έργων και των δράσεων των τομεακών δημόσιων πολιτικών στους μικρούς ορεινούς Δήμους και γενικότερα στις ορεινές περιοχές, λόγω της «ορεινότητάς» τους, απαιτεί μια οριζόντια προσέγγιση.
Τα χαρακτηριστικά των ορεινών περιοχών δεν χρειάζονται απλώς την εξειδίκευση του αναπτυξιακού μοντέλου των αστικών περιοχών σε μικρότερη κλίμακα, αλλά απαιτούν ένα διαφορετικό μοντέλο ανάπτυξης με γνώμονα την εδαφική αλληλεγγύη και την εδαφική δικαιοσύνη.
Να νομοθετήσουμε για τα βουνά μας.
Αντικείμενο αυτού του νόμου θα πρέπει να είναι ο καθορισμός του πλαισίου για το σχεδιασμό και παρακολούθηση της εφαρμογής ολοκληρωμένης στρατηγικής και δημόσιων πολιτικών που απευθύνονται στις ιδιαίτερες συνθήκες που χαρακτηρίζουν τις ορεινές περιοχές της χώρας, τη διασφάλιση πόρων για τη χρηματοδότησή τους και τη διοικητική ενδυνάμωση των φορέων που δραστηριοποιούνται σε αυτές.
Πεδίο εφαρμογής θα είναι οι μικροί ορεινοί Δήμοι του άρθρου 2β του ν. 3852/2010 με μόνιμο πληθυσμό κάτω των 10.000 κατοίκων αλλά και οι κοινότητες των Δήμων που χαρακτηρίζονται ως ορεινές στο Μητρώο Δήμων, Κοινοτήτων και Οικισμών της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής.
Το Εθνικό Επιχειρησιακό Σχέδιο θα πρέπει να συνδυάζει όλες τις δημόσιες τομεακές και περιφερειακές πολιτικές και να τις προσαρμόζει κατάλληλα στις ιδιαιτερότητες των ορεινών περιοχών και την Εθνική Στρατηγική, δύναται δε να περιλαμβάνει ειδικό Άξονα για ενισχύσεις επιχειρηματικότητας.
Ενδεικτικοί τομείς – άξονες του Επιχειρησιακού Σχεδίου
- Ανάπτυξη της ορεινής οικονομίας
- Προώθηση της επιχειρηματικότητας
- Πράσινη ανάπτυξη – Ενεργειακή αυτονομία
- Ψηφιακή μετάβαση
- Προσβασιμότητα
- Πολιτική προστασία
- Κοινωνική πολιτική
- Διαχείριση Απορριμμάτων (συλλογή, ανακύκλωση, μεταφορά, διάθεση, αξιοποίηση).
- Αξιοποίηση ΑΠΕ για αυτοπαραγωγή
- Δίκτυα Μεταφοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας – Υπογείωση των εσωτερικών δικτύων και άλλων δικτύων που περνούν από δασικές εκτάσεις
- Τηλεπικοινωνιακά και Ευρυζωνικά δίκτυα
- Αναβάθμιση επαρχιακών οδικών δικτύων
- Διασφάλιση μέσων μαζικής μεταφοράς
- Δίκτυο Δημόσιας Υγείας και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
- Διασφάλιση της παροχής υπηρεσιών από τις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες προς τους επαγγελματίες των ορεινών περιοχών και ιδίως τους αγρότες και τους κτηνοτρόφους.
Παράλληλα Προτείνεται να προβλεφθεί η διάθεση δημόσιων πόρων για τη χρηματοδότηση τοπικών σχεδίων, στις οριοθετημένες περιοχές του Εθνικού Στρατηγικού Σχεδίου. Η χρηματοδότηση μπορεί να περιλαμβάνει δύο σκέλη:
- Δημόσιες υποδομές και
- Ιδιωτικές επενδύσεις (κρατικές ενισχύσεις)
Απαραίτητο για την παρακολούθηση του αναπτυξιακού σχεδίου είναι η σύσταση Συμβουλίου Ορεινών Περιοχών με την συμμετοχή κρίσιμων υπουργείων όπως επικρατείας, Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης, Εσωτερικών, Περιβάλλοντος Εργασίας, Πολιτισμού με την συμμετοχή της ΚΕΔΕ και της ΕΝΠΕ ενώ θα πρέπει να καλούνται εκπρόσωποι από Κτηνοτροφικές οργανώσεις, Αγροτικούς συνεταιρισμούς, Επιχειρήσεις ορεινής αναψυχής, Περιβαλλοντικές οργανώσεις, Πανεπιστήμια κ.α.
Χρήσιμα επίσης εργαλεία θα ήταν :
Η σύσταση Δικτύου Ορεινών περιοχών της χώρας, στο οποίο να μετέχουν τουλάχιστον οι Ορεινοί Δήμοι των ηπειρωτικών Περιφερειών της χώρας και της Κρήτης, θεσμικοί φορείς των επιχειρήσεων, αγροτικών συνεταιρισμών και φορέων της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και η δημιουργία στην ΕΕΤΑΑ ΑΕ Παρατηρητήριου ορεινών περιοχών
Τέλος απαιτείται άμεσα η θεσμοθέτηση εργαλείων για την βελτίωση της διοικητικής ικανότητας των μικρών ορεινών δήμων και ρυθμίσεις για την βελτίωση της ποιότητας ζωής στις ορεινές περιοχές όπως :
- Ειδικό πρόγραμμα χρηματοδότησης υποδομών αγροτικής οικονομίας (Δεξαμενές, Οδοποιία, Εξηλεκτρισμός σταυλικών εγκαταστάσεων)
- Ειδικό Πρόγραμμα Κοινωνικού Τουρισμού για τους Ορεινούς Δήμους.
- Δημιουργία σώματος γεωπόνων ορεινής οικονομίας
- Πρόγραμμα τεχνικής υποστήριξης συνεταιρισμών
- αύξηση και ανακατανομή των Κ.Α.Π. και Σημαντική αύξηση της ΣΑΤΑ για τους ορεινούς δήμους.
- Ειδικό Πρόγραμμα μείωσης ενεργειακού κόστους
- Σύσταση και στελέχωση Κέντρων Κοινότητας σε όλους τους Ορεινούς Δήμους.
- Δημιουργία Προγράμματος για νέους επιστήμονες ανάλογο του 55-67 της ΔΥπΑ, για 2+1 έτη με ειδικότητες κοινωνικούς λειτουργούς, ψυχολόγους, νοσηλευτές, φιλολόγους, μαθηματικούς, γεωπόνους οι οποίοι θα στελεχώσουν τις κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων (Κέντρα Κοινότητας, κοινωνικά φροντιστήρια, ΚΕΠ κ.α.)
- Κινητά Συνεργεία Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
- Ειδικό Πρόγραμμα τηλε-ιατρικής και τηλε-φροντίδας στους Ορεινούς Δήμους.
- Προτεραιότητα στελέχωσης με αναπληρωτές εκπαιδευτικούς βάσει της εντοπιότητας
- Ψηφιοποίηση όλων των υπηρεσιών και διαδικασιών σε κεντρική βάση διαχείρισης και διοικητική τηλε-υποστήριξη των Ορεινών Δήμων
- Ανάπτυξη γρήγορων ευρυζωνικών δικτύων για την αναβάθμιση των υπηρεσιών Υγείας και Παιδείας.
Και πολλά άλλα αγαπητοί σύνεδροι
Η κοινωνία των πολιτών στις ορεινές περιοχές, οι ορεινοί δήμοι, η επιστημονική κοινότητα, οι σχετικοί θεσμοί του Κοινοβουλίου, θα πρέπει να βρουν τον δρόμο της κοινής προσπάθειας και της συνεργασίας. Η διαμόρφωση στοχευμένης πολιτικής για τις ορεινές περιοχές πρέπει να αποτελεί κοινό στρατηγικό στόχο. Στο πλαίσιο του 10ου συνεδρίου, θα επιχειρηθεί να καθοριστούν τα απαραίτητα βήματα προς τη χάραξη αυτής της πολιτικής, χωρίς την οποία η αναγέννηση των ορεινών περιοχών θα συναντά διαρκώς εμπόδια, ορατά και, κυρίως, αόρατα.»
