«Η θυσία του Αρκαδίου αντηχεί μέχρι σήμερα ως μήνυμα ελπίδας και αποφασιστικότητας για κάθε λαό» είπε μεταξύ άλλων η Αντιπεριφερειάρχης Ρεθύμνου κ. Μαρία Λιονή που εκφώνησε την πανηγυρική ομιλία των εκδηλώσεων της 158ης Επετείου από το Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου.
Στην Πανηγυρική Δοξολογία που τελέστηκε στο Καθολικό της Ιεράς Μονής παρουσία της Α.Ε. της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Κατερίνας Σακελλαροπούλου, η κ. Λιονή είπε τα εξής:
«Εξοχότατη κυρία Πρόεδρε της Δημοκρατίας,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ στον καθαγιασμένο τούτο χώρο της ιστορικής μονής Αρκαδίου, αφενός για να δεηθούμε εις μνήμη των ψυχών των θυσιασθέντων αγωνιστών του ολοκαυτώματος του 1866,και αφετέρου για να ανακαλέσουμε στη μνήμη μας με συντομία τα κορυφαία ιστορικά γεγονότα που έλαβαν χώρα μέσα και έξω από τη μονή και να αντλήσουμε διαχρονικά διδάγματα από τη στάση των αγωνιστών καθώς οι ηρωικές πράξεις προσφέρονται για μίμηση και οραματισμό στους μεταγενέστερους.
Μετά από 250 χρόνια κατοχής από τους Τούρκους αλλά και επαναστάσεων ο ξεσηκωμός του 1866, οριοθετεί την επιμονή των Κρητικών να εφαρμοστούν οι φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις που η Πύλη και οι Μεγάλες δυνάμεις είχαν ψηφίσει το 1856, με το γνωστό νόμο, Χάτι-Χουμαγιούν, όπως και την επιθυμία των Κρητών για ένωση με την μητέρα Ελλάδα. Η αυταρχική διοίκηση των Τούρκων όμως με επικεφαλής τον Μουσταφά Πασά και εξαιτίας της μη τήρηση των δεσμεύσεων, δημιούργησε ένα κλίμα έντασης και έδωσε την αφορμή να ανθίσουν τα επαναστατικά συνθήματα όπως «Ένωση ή Θάνατος» που υποκατέστησαν τα παλαιότερα «Ελευθερία ή Θάνατος» και η 21η Αυγούστου του 1866, να θεωρείται ως επίσημη ημέρα του ξεσηκωμού.
Σε αυτό τον ξεσηκωμό κέντρο του αγώνα ήταν το Αρκάδι, που θα δεχτεί λίγους μήνες αργότερα το μένος της Τουρκικής επίθεσης. Μέσα σε αυτό, που ενώ πολιορκείται και αντιστέκεται σθεναρά, εκτός από τους άντρες που μάχονται έχουν καταφύγει γυναικόπαιδα από τη γύρω περιοχή, μοναχοί και ένας μικρός αριθμός ενόπλων αγωνιστών, γιατί το Αρκάδι ήταν πάντα το σπουδαιότερο και πλουσιότερο μοναστήρι της περιοχής στο οποίο οι Κρήτες ένιωθαν ασφάλεια. Η πολιορκία της μονής από 15.000 Τούρκους, Αλβανούς, Αιγύπτιους και Τουρκοκρητικούς και ισχυρό πυροβολικό υπό τον Μουσταφά Πασά κράτησε μέρες, ώσπου, όταν πλέον η κατάσταση έφτασε στο απροχώρητο, ο ηγούμενος της μονής Γαβριήλ Μαρινάκης και οι αγωνιστές που ήταν μαζί του, μεταξύ των οποίων η ηρωίδα και από τους λίγους επιζήσαντες, Χαρίκλεια Δασκαλάκη, ο Κωστής Γιαμπουδάκης, ο αγγελιοφόρος Αδαμ Παπαδάκης, ο νεαρός δάσκαλος Εμμανουήλ Σκουλάς, Γαριβαλδινός επαναστάτης, ο πεντακοσίαρχος Καπετάν Σωπασής ή Κούβος με τα παλληκάρια του και άλλοι υπερασπιστές της Μονής, πήραν μια τραγική, αλλά και ηρωική απόφαση: προτίμησαν να θυσιαστούν παρά να παραδοθούν.
Στον άνισο αγώνα πολεμοφοδίων και αριθμού μαχητών που ακολουθεί, όταν οι Τούρκοι καταλαμβάνουν και πλημμυρίζουν το χώρο της μονής, οι έγκλειστοι καταφεύγουν στην πυριτιδαποθήκη. Εκεί, ο Κωνσταντίνος Γιαμπουδάκης υλοποιεί τη συνειδητή και συλλογική απόφαση τους για ανατίναξη. Συνειδητή είναι και η πράξη του πυρπολητή παρασύροντας στον θάνατο εκατοντάδες πολιορκητές. Το Αρκάδι πέφτει, μένει όμως στην ιστορία ως ένα αιώνιο σύμβολο αγώνα και αυταπάρνησης, μία υπέρτατη θυσία για την ελευθερία. Εμψυχωμένοι οι αγωνιστές του με ανώτερα ιδανικά και προγονικές αξίες επιδεικνύουν απίστευτη καρτερία στις στερήσεις και τις κακουχίες και φωτοδοτούν τη ζωή των μεταγενέστερων με την πράξη τους που τουλάχιστον στην ελληνική ιστορία δεν είναι μοναδική (Ζάλογγος, Αραπίτσα) διευρύνοντας με άφθαστο ηρωισμό τον κύκλο του αγώνα για την πατρίδα «που δεν ήταν μόνο αγώνας της Κρήτης αλλά αγώνας της Ελλάδας, εθνικός αγώνας». Έτσι η εθελοθυσία του Αρκαδιού καταλαμβάνει μία από τις λαμπρότερες σελίδες της ιστορίας με τον απόηχο της να φτάνει ως τις μέρες μας.
Με την έκρηξη της πυριτιδαποθήκης, οι πολιορκημένοι έδωσαν τέλος στη ζωή τους, αλλά και ένα ηχηρό μήνυμα θυσίας και ελευθερίας που συγκλόνισε την Ευρώπη. Το Ολοκαύτωμα της Ιεράς Μονής Αρκαδίου αποτελεί έναν από τους πιο ηρωικούς και συγκινητικούς σταθμούς της Ελληνικής Ιστορίας.
Η παράτολμη απόφαση των εγκλείστων αμάχων να μη παραδοθούν στους εχθρούς υποσκελίζει κάθε ενέργεια της λογικής, ενώ συνάδει και με τη φύση των Κρητικών δικαιολογώντας τον παραλογισμό του εγχειρήματος τους όπως τον περιγράφει ο Ν. Καζαντζάκης στον καπετάν Μιχάλη « Μα πότε γίνηκε ένα μεγάλο πράγμα στον κόσμο με σιγουριά; Πότε η φρονιμάδα ξεσήκωνε τους ανθρώπους να παρατήσουν τα σπίτια τους και το χαζούρι τους και να πιάσουν τα βουνά, να ζητούν ελευθεριά; μα αυτό θα πει παλικαριά! Να κινάς και να μην είσαι σίγουρος. « Η υπέρτατη θυσία για την ελευθερία αποκαλύπτει και την πικρία των αγωνιστών για τη στάση των μεγάλων δυνάμεων της εποχής, από τις οποίες δε περίμεναν να τους απελευθερώσουν αλλά τουλάχιστον να σταθούν δίκαια απέναντι στον απελευθερωτικό τους αγώνα. Στις 20 Νοέμβρη του 1866, η γενική συνέλευση των Κρητών με επιστολή στην Κ.Ε. των Κρητών Αθήνας δίνει την πρώτη επίσημη πληροφόρηση για τα γεγονότα «…θα φανή άραγε ευπρόσδεκτος εις τους δυσμενείς προς την κρητικήν καρτερίαν και θα μαλακώση τας καρδίας των ισχυρών η ανθρωποθυσία αυτή των νέων χρόνων εν τω μικρώ Μεσολογγίω ημών, τη Μονή Αρκάδι; Ίδωμεν!...»
Το ολοκαύτωμα του Αρκαδίου συγκλόνισε και συγκίνησε κάθε ανθρώπινη ψυχή τόσο στην Ελλάδα, όσο και το εξωτερικό και η απήχηση του προκάλεσε ρίγη συγκίνησης αναδεικνύοντας σε όλον τον κόσμο την αποφασιστικότητα των αγωνιστών και ότι η επανάσταση για να προχωρήσει είχε ανάγκη την υποστήριξη και τη βοήθεια της Ευρώπης καθώς και τη στήριξη της κυβέρνησης του ελεύθερου κράτους το οποίο ανταποκρινόταν στις προσδοκίες του αγώνα ανάλογα με τους ιθύνοντες .Τη δεδομένη στιγμή επίσημη στήριξη δεν υπήρξε αλλά μόνο κρυφή. Έπρεπε, λοιπόν, τότε να βρεθούν οι κατάλληλες φωνές που θα τάραζαν τα νερά των Ευρωπαίων και θα έδειχναν «ποιο είναι το χρέος τους». Μια από αυτές ήταν ο Δημοκράτης-Επαναστάτης Βίκτωρ Ουγκώ, φωνή με παγκόσμια αποδοχή που του ζητήθηκε να γίνει κήρυκας των δικαίων της Κρήτης ο οποίος, τα διαλάλησε με θέρμη, στα πέρατα του κόσμου. Ενημερωμένος για την πτώση της Μονής ακολουθώντας την εντολή των επαναστατών σε επιστολή του τονίζει « εξακολούθησε αυτό που άρχισες…. Η επανάσταση ζει προσκαλεί κράζει σε βοήθεια γιατί το πηχτό σκοτάδι της τουρκικής σκλαβιάς είναι αδιαπέραστο… γιατί η ξένη κυριαρχία είναι αφόρητη». Το ίδιο και ο τύπος της εποχής μαζί με επιφανείς άνδρες καταδικάζουν την ανοχή των μεγάλων δυνάμεων απέναντι στα φρικώδη εγκλήματα των Οθωμανών που συνεχίστηκαν, πετυχαίνοντας να δημιουργηθούν φιλοκρητικά σωματεία στην Ευρώπη και την Αμερική, τα οποία προσέφεραν μεγάλη βοήθεια. Και ενώ αυτός καθαυτός ο αγώνας καταπνίγηκε, η κατακραυγή που προκάλεσε στους χριστιανικούς πληθυσμούς, τους ανθρώπους του πνεύματος και της τέχνης, στους απανταχού δημοκράτες βοήθησε ο αγώνας να μη χαθεί και οι συμβολισμοί της θυσίας να πυροδοτήσουν την εγρήγορση και επαγρύπνηση για δικαίωση του έστω 47 χρόνια μετά με την πολυπόθητη ένωση.
Και ενώ το γεγονός της εθελοθυσίας συντελέστηκε το 1866, τα μηνύματα τα οποία στέλνει ως παρακαταθήκη στις γενιές που το ανακαλούν με τις επετείους και τους εορτασμούς, αποκτούν κάθε φορά νέο περιεχόμενο, αφού θυσία σαν και αυτή δεν εξαντλείται ούτε περιορίζεται σε συγκεκριμένο τόπο ή χρόνο γιατί οι φλόγες της πυριτιδαποθήκης φέγγουν το δρόμο των απανταχού αγωνιστών οι οποίοι υπηρετούν αξίες και στοιχειώνουν στη συνείδηση τους. Καθήκον, λοιπόν, και χρέος όλων όσων αφουγκραζόμαστε τα μηνύματα της ιστορίας και δε την παραμελούμε είναι να ακολουθούμε το δρόμο των ανθρώπων του παρελθόντος που άφησαν το αποτύπωμα τους και πρόταξαν τη ζωή τους χωρίς να περιμένουν κάποια ανταπόδοση για το κοινό καλό αλλά και των φωτεινών εξαιρέσεων του παρόντος που υπηρετούν την αρετή με την ευρύτερη έννοια: αγάπη για την πατρίδα την ελευθερία, τις αξίες τον σεβασμό στον άνθρωπο. Να συνειδητοποιήσουμε ότι η εποχή της παγκοσμιοποίησης που διανύουμε δεν έχει μόνο να επιδείξει «τρομερά επιτεύγματα» αλλά περικλείει και κινδύνους και κυρίως την υποχώρηση των αξιών : έλλειψη εσωτερικής ελευθερίας, ηθική σήψη, εγωπάθεια, πολιτική διαπλοκή, ανοχή, έλλειψη αγωνιστικότητας και γέννηση υπανθρώπων. Εδώ οφείλουμε να κάνουμε την υπέρβαση, ως συνειδητή επιλογή, αν θέλουμε να περιφρουρήσουμε τις αξίες μας και την ανθρωπιά μας .
Άλλο ένα μήνυμα που προκύπτει από τη θυσία είναι η περιφρούρηση των αρχών του δικαίου και των συμφωνιών που έχουν ψηφιστεί για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Δυστυχώς, παρά τη θεωρητική πρόοδο και τη βελτίωση που έχει επιτευχθεί στις μέρες μας, υπάρχει πολλαπλή καταπάτηση τους που αφορά τόσο την καθημερινότητα των λαών, όσο και πλευρές εκείνες που σχετίζονται με την καταδυνάστευσή κάποιων λαών και την εξόντωση τους. Δίπλα τους ακριβώς οι «πολιτισμένοι γείτονες» στέκονται αδιάφοροι και απαθείς στις παραβιάσεις αυτές, ενώ υπάρχει ανάγκη για βοήθεια και συμπαράσταση. Μήπως το μήνυμα της εθελοθυσίας θα πρέπει να μας φέρει μπροστά στις ευθύνες μας;
Όσο για τον φετινό εορτασμό βλέπουμε να συμπίπτει με σοβαρά διεθνή προβλήματα που βρίσκονται σε εξέλιξη: Δύο πόλεμοι μαίνονται δίπλα μας, με θύματα κυρίων άμαχους και παιδιά, εντείνοντας τον φόβο της ανθρωπότητας για παγκόσμια αστάθεια. Μαζί με τους λαούς τους πιο ευαισθητοποιημένους στον παραλογισμό του πολέμου, οφείλουμε να επαγρυπνούμε και να ενισχύσουμε κάθε προσπάθεια για την ειρήνευση με δίκαιες συμφωνίες που θα πετύχουν τον τερματισμό τους. Τότε θα έχουμε κάνει ένα βήμα να πλησιάσουμε την «Αρετή» των ξεχωριστών ανθρώπων που τιμάμε.
Για τους λαούς, το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου ας λειτουργεί ως αιώνιο σύμβολο του θάρρους και της ανυποχώρητης στάσης απέναντι στην καταπίεση και την τυραννία. Υπενθυμίζει ότι η ελευθερία δεν είναι δεδομένη· είναι ένα αγαθό για το οποίο χρειάζεται συνεχής προσπάθεια, αφοσίωση και, σε δύσκολους καιρούς, ακόμα και θυσίες. Έτσι, η θυσία του Αρκαδίου αντηχεί μέχρι σήμερα ως μήνυμα ελπίδας και αποφασιστικότητας για κάθε λαό που παλεύει για αυτοδιάθεση, δικαιοσύνη, αξιοπρέπεια και ελευθερία.
Ευχαριστώ πολύ»!
