Μια βραδιά με μια υπέροχη φωνή και με μοναδικά δείγματα της μουσικής μας παράδοσης στη μουσική σκηνή «Σταθμαρχείο»
Την Παρασκευή 20 Μαΐου στη μουσική σκηνή «Σταθμαρχείον» στην οδό Λένορμαν στην Αθήνα είχαμε την τύχη να θαυμάσουμε και να απολαύσουμε τον ερμηνευτή και δεινό τραγουδιστή, τον μοναδικό Θωμά Βενάκη. Στον ενδιαφέροντα αυτό πολυχώρο που υποστηρίζει πολλές και ποικίλες καλλιτεχνικές δραστηριότητες ένα πολυπληθές κοινό βρέθηκε εκεί για μια πραγματικά υπέροχη εμπειρία, για ένα δίωρο περίπου αφιερωμένο στην Κρητική μουσική και τα τραγούδια, τα οποία με τον δικό του εντελώς ξεχωριστό τρόπο ερμηνεύει κα παρουσιάζει ο Θωμάς. Σπάνια δίδεται αυτή η ευκαιρία να ακούσομε τον κρητικό τραγουδιστή και να έρθουμε σε επαφή με ότι πιο αληθινό και αυθεντικό έχει να δείξει αυτός ο χώρος. Σπάνια μπορούμε να πλησιάσουμε τέτοια εκφραστική δύναμη που να αφορά την μουσική και το τραγούδι στην Κρήτη, είτε από ντόπιους καλλιτέχνες είτε από άλλους που παρουσιάζουν μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα στον τομέα αυτό. Γιατί η δύναμη και το εύρος της φωνής του Θωμά μπορούν να καλύπτουν και να υποστηρίζουν τέλεια και αρμονικά όλα τα επίπεδα του ποικιλόμορφου και απίστευτα πλούσιου και τόσο γοητευτικού συνόλου του κρητικού τραγουδιού. Δεν υπάρχουν συχνά οι ευκαιρίες να ακούσεις τον Θωμά και όταν αυτή δίδεται είναι ένα δώρο και πραγματικά είναι επιθυμία πολλών, που αγαπούν την παράδοσή μας και τη μουσική του νησιού μας να γίνονται τέτοιες παρουσιάσεις και τόσες ώστε να αποκτούν ακόμα και την παιδευτική διάσταση που τόσο χρειάζεται αυτός ο τόπος. Το υποψιασμένο κοινό στη μουσική σκηνή «Σταθμαρχείον», υποδειγματικοί θεατές σε ένα δρώμενο, εκτός τη μουσική και το τραγούδι του Θωμά βίωσε, με ευλαβικό θα έλεγα τρόπο, τα βασικά και θεμελιώδη στοιχεία του κρητικού πολιτισμού. Αυτό πιστώνεται και στην πολύ μελετημένη και σοφά οργανωμένη σκηνική παρουσία του τραγουδιστή.
Είναι γνωστό σε όλους που παρακολουθούν την εξέλιξη του Θωμά ότι σε χώρους κλειστούς και όχι ιδιαίτερα μεγάλους δεν χρειάζεται μικροφωνικές εγκαταστάσεις για να επιβάλλεται η φωνητική παρουσία του. Τόσο επιβλητική και καθοριστική γίνεται. Είχα την τύχη να ακούσω τον Θωμά στην πανηγυρική λειτουργία μοναστηριού καθώς ζήτησε, άγνωστος στους ψάλτες και στο εκκλησίασμα, την άδεια να συμμετέχει στην λειτουργία με ένα τροπάριο. Αυτό που συνέβη εκεί μου φέρνει το ποίημα του Άγγελου Σικελιανού «Στου Όσιου Λουκά το μοναστήρι». Ένα από τα ωραιότερα ελληνικά ποιήματα το οποίο αποτυπώνει με τον εναργέστερο τρόπο ένα σύμπλεγμα συναισθημάτων που προκαλεί η εμφάνιση του στρατιώτη που τον θεωρούσαν πια νεκρό την βραδιά του επιταφίου στην πόρτα της εκκλησίας, την έκπληξη και την χαρά της μάνας και τον θαυμασμό και την απορία του κόσμου. Αντίστοιχα λειτούργησε και το άκουσμα της θεϊκής φωνής του Θωμά στον εκπληκτικό χώρο του Φωτοδότη στον Δανακό της Νάξου. Εκεί που μια και μοναδική φορά είχαν την τύχη να τον ακούσουν και να απορήσουν και να γοητευτούν από την αρχαγγελική του φωνή. Κάτι αντίστοιχο έγινε και στην Αθήνα την Παρασκευή στις 20 του Μάη. Ήταν, όπως είπε ο ίδιος ο Θωμάς, η πρώτη φορά που έδινε την προσωπική του συναυλία. Εύλογα γεννιέται η απορία γιατί να στερείται το κοινό, γιατί να μην υπάρχει η δυνατότητα να έρχεται το κοινό με τέτοια ποιότητα και τέτοια μουσική σοφία. Τονίζω ακόμα πως με τα σοφά του λόγια και τα εισαγωγικά για κάθε τραγούδι στοιχεία και με την όλη σκηνική παρουσία απέδειξε ο Θωμάς πως, αν και η πρώτη φορά, διαθέτει και την ικανότητα αυτή. Είτε με στοιχεία από την προσωπική του διαδρομή, είτε με διευκρινίσεις που αφορούσαν το στίγμα του τραγουδιού, είτε με αναφορές στο μεγαλειώδες σώμα που είναι η Κρήτη, κατάφερνε να εισχωρήσει στην ψυχή και το νου των παρευρισκομένων. Μια στιγμή, εκεί πριν το κλείσιμο της βραδιάς μοίρασε στο κοινό φασκομηλιές από το χωριό του, το Ζουρίδι, που ευωδίασε όλος ο χώρος και ακόμα από το ψωμί που ο ίδιος φτιάχνει για να πάρει ο καθένας ένα αντίδωρο, μετατρέποντας την εκδήλωση αυτή σε μια μυσταγωγία.
Όλα τα τραγούδια που ερμήνευσε ο Θωμάς αποτελούν μνημεία του λόγου και της μουσικής και η δυναμική τους ξεπερνά τη τοπική τους διάσταση και αποκτούν μια οικουμενικότητα. Από τα κρητικά ριζίτικα και τα μικρασιάτικα, από τον Θείο Ερωτόκριτο και τα άλλα που έρχονται από την εποχή της Ενετοκρατίας. Όλα αυτά αποτέλεσαν ένα υπέροχο μείγμα, ένα σημαντικό δείγμα πολιτισμού και παράδοσης. Στην παρουσίαση αυτή τον Θωμά συνόδευσαν με υποδειγματικό τρόπο ο Μανώλης Καρπάθιος με το κανονάκι του και ο Περικλής Παπαπετρόπουλος με το πολίτικο λαούτο. Μας πληροφόρησε επίσης ο Θωμάς τα μελλοντικά του σχέδια και τις βαθύτερες επιθυμίες του σε σχέση με το πλούσιο υλικό που κατέχει και διαχειρίζεται. Είναι ήδη γνωστό η έκδοση της πρώτης του ψηφιακής συλλογής με τίτλο «Ρουμπίνι και ζαφείρι μου» με μικρασιάτικα τραγούδια. Με την έκδοση αυτή προσέφερε στο κοινό την πρώτη ενότητα από το πολύτιμο υλικό που έχει στο πλούσιο αρχείο του. Ενημέρωσε το κοινό, κατά τη διάρκεια της συναυλίας, για τις επόμενες δράσεις του και τους στόχους του. Ενδεικτικά πρέπει να αναφέρω πως θα περιμένουμε τις συλλογές του που θα αφορούν τα κρητικά ριζίτικα και αυτή που θα δίνει τη δική του εκδοχή για το ποίημα που σφραγίζει τον κρητικό πολιτισμό, τον Ερωτόκριτο. Τα περιμένουμε και τον ευγνωμονούμε για όλα αυτά. Πρέπει επίσης να αναφέρω πως η πολιτεία, ο Δήμος του Ρεθύμνου, η Περιφέρεια Κρήτης, φορείς και εξουσίες που πραγματικά ενδιαφέρονται για την προκοπή αυτού του τόπου και που ενδιαφέρονται να υποστηρίξουν ότι πιο αληθινό και αυθεντικό, θα μπορούσαν να ασχοληθούν σοβαρά με την περίπτωση του Θωμά Βενάκη. Στο πρόσωπό του και στη φωνή του υπάρχει ο τόπος μας, υπάρχει η μνήμη και η λεβεντιά μιας αγιασμένης γης και αυτά όλα έχουμε χρέος να τα φυλάξουμε και να τα προφυλάξουμε. Αυτό κάνει ο Θωμάς και του εύχομαι να έχει την δύναμη, μέσα σ’ αυτές τις δύσκολες στιγμές που περνούμε σα χώρα, να προχωρήσει και να φέρνει σε πέρας τους παραγωγικούς τους στόχους και να μας εκπλήσσει ευχάριστα και να προσφέρει τα αγαθά του πολιτισμού του και να είναι βέβαιος ότι δεν θα τα αφήσουμε να πέσουν κάτω, όπως ζήτησε στα εισαγωγικά του λόγια στην υπέροχα μοναδική του συναυλία στην Αθήνα. Τέλος ένα είναι σίγουρο, πως αυτό που διαθέτει ο Θωμάς, το χάρισμα της φωνής και το πλούσιο υλικό που σχετίζεται με τις καταβολές του, αποτελεί μια γέφυρα με ένα πολύτιμο παρελθόν που επιβιώνει και θα επιβιώσει με αγώνα πεισματικό και θα αγγίζει το συναίσθημα και θα εκπαιδεύει στη φάση αυτή τους λίγους και τους εκλεκτούς. Θα υπενθυμίζει ποιο είναι το χρέος και ποια η εκτίμηση και πως δεν είναι αποδεκτό να στερείται το ευρύ κοινό καλλιτέχνες σαν τον Θωμά και να μην δίδονται οι εμβληματικοί χώροι για την παρουσίαση καλλιτεχνών σαν τον Θωμά, που το κύριο που τους χαρακτηρίζει είναι η κρυστάλλινη καθαρή δεξιοτεχνία, η ευγένεια της ενέργειας και η νοσταλγία της αυθεντικότητας.
Αιμίλιος Γάσπαρης
