Σε επιφυλακή είναι επιστημονική κοινότητα της Κρήτης, εξαιτίας του παθογόνου βακτηρίου Xylella fastidiosa που εξοντώνει την ελιά.
Το βακτήριο μπορεί να μην έχει φτάσει ακόμη στo νησί, αλλά οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά το φαινόμενο και ήδη μια επιτροπή εργασίας που έχει συσταθεί σε όλη την Κρήτη από το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο, κάνει συγκεκριμένες προτάσεις για το πως μπορεί να αποφευχθούν τα χειρότερα.
Η επιτροπή εργασίας, προσπαθώντας να προλάβει τα χειρότερα, συνέταξε Οδικό Χάρτη Ενεργειών ανά εμπλεκόμενο Φορέα για την Περιφέρεια Κρήτης για το Xylella fastidiosa (Ξυλέλλα), ώστε στην περίπτωση που το βακτήριο εμφανιστεί να γνωρίζουμε ποιο θα είναι το επόμενο βήμα.
Η επιτροπή μέσα από συνοπτική έκθεση που συνέταξε, τονίζει ότι είναι κρίσιμης σημασίας, η άμεση και απρόσκοπτη έναρξη όλων των ενεργειών τόσο σε θεσμικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο. Παράλληλα, όπως σημειώνει, θα πρέπει να ληφθούν όλες εκείνες οι πολιτικές και διοικητικές αποφάσεις, προκειμένου να τεθούν σε τροχιά υλοποίησης οι Εξειδικευμένες Ενέργειες προκειμένου τάχιστα να ετοιμαστεί καμπάνια ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης όλων των εμπλεκόμενων για τους κινδύνους που υπάρχουν από την έλευση του συγκεκριμένου παθογόνου στην οικονομία της Κρήτης αλλά και να υποστηριχθούν για να υλοποιηθούν τα προτεινόμενα ερευνητικά σχέδια.
Σύμφωνα με τον Οδικό Χάρτη Ενεργειών, που χαρακτηρίζεται και ως «Οδικός Χάρτης Άμυνας», εάν το βακτήριο χτυπήσει το νησί μας τότε πράγματα θα είναι κάτι παραπάνω από δύσκολα, αφού η ελαιοκαλλιέργεια στην Κρήτη αποτελεί έναν από τους κρισιμότερους τομείς του αγροτοδιατροφικού τομέα που έχει σαφή επίδραση στον δευτερογενή, αφού παράγονται μεσοσταθμικά περί τους 100.000 τόνους ελαιολάδου µε μέση αξία τα 221.500.000,00 ευρώ, χωρίς τον συνυπολογισμό της προστιθέμενης αξίας από την τυποποίηση.
Μάλιστα στον Οδικό Χάρτη υπερτονίζεται η συμβολή της ελαιοκαλλιέργειας στον πολιτισμό και την κουλτούρα του νησιού µας που συνεισφέρει στην ταυτότητα του.
Συντονιστική Επιτροπή – Ομάδα Εργασίας
Η ∆Ε του ΓΕΩΤΕΕ παραρτήματος Κρήτης μετά από σχετική απόφαση συνέστησε Συντονιστική Επιτροπή – Ομάδα Εργασίας που αποτελείται από ειδικούς επιστήμονες – στελέχη µέλη του παραρτήματος που υπηρετούν σε νευραλγικές εμπλεκόμενες υπηρεσίες, προκειμένου να προσεγγίσει το θέμα ολοκληρωμένα αντικειμενικά, εξειδικευμένα και προπάντων υπεύθυνα
Η Επιτροπή – Ομάδα Εργασίας αποτελείται από ειδικούς επιστήμονες – στελέχη των:
- ∆ΑΟ Περιφέρειας Κρήτης
- ΤΕΙ Κρήτης
- ∆ΑΟΚ Περιφερειακών Ενοτήτων
- ∆/νση Αποκεντρωµένων Υπηρεσιών Κρήτης ΥΠ.Α.Α.Τ
Τμήμα ΠΚΠΦ & ΠΕ
Τμήματα Αγροτικής Ανάπτυξης (Τ.Α.Α)
- ΕΛΓΟ-Δήμητρα
Xylella fastidiosa (Ξυλέλλα)
Πρόκειται για ένα βακτήριο που αναπτύσσεται στα αγγεία του ξύλου, εμποδίζει την κυκλοφορία νερού και θρεπτικών στοιχείων προκαλώντας σοβαρές επιπλοκές στις λειτουργίες του φυτού.
Το βακτήριο μεταδίδεται και εξαπλώνεται από έντομα και προσβάλει πολλά είδη φυτών (ελιά, αμπέλι, εσπεριδοειδή, πυρηνόκαρπα, αβοκάντο, κ.α.). Στην Ελλάδα μέχρι σήμερα δεν υπάρχει αναφορά του παθογόνου.
Λόγω της σοβαρότητας του επιβλαβούς οργανισμού απαιτείται πολλή μεγάλη προσοχή και άμεση αναφορά ύποπτων φυτών στις αρμόδιες υπηρεσίες του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
Το βακτήριο μεταδίδεται µε μυζητικά έντομα που τρέφονται µε τον χυμό των αγγείων του ξύλου. Αυτά ανήκουν στα Hemiptera, κυρίως, στις οικογένειες Cicadellidae, Aphrophoridae και Cercopidae (Hemiptera: Auchenorrhyncha), που αποκαλούνται κοινώς «τζιτζικάκια». Τουλάχιστον 38 είδη της οικογένειας των Cicadellidae (υποοικογένεια Cicadellinae) και έξι είδη των οικογενειών Aphrophoridae και Cercopidae έχουν ταυτοποιηθεί ως φορείς του βακτηρίου σε περιοχές της Αμερικής όπου το παθογόνο ενδημεί. Στη γειτονική µας Ιταλία, τα είδη Philaenus spumarius L. (Aphrophoridae), Neophilaenus campestris Fallén (Aphrophoridae) και Euscelis lineolatus Brullé (Cicadellidae)έχουν ταυτοποιηθεί ως οι κυριότεροι φορείς του παθογόνου.
Ωστόσο μέχρι σήμερα στη χώρα µας δεν υπάρχει πλήρης καταγραφή των ειδών των δυνητικών φορέων του βακτηρίου, ούτε μελέτη της βιολογίας τους, γεγονός που καθιστά προβληματική την εκτίμηση του κινδύνου εξάπλωσης και την αποτελεσματική καταπολέμησή τους σε περίπτωση εμφάνισης κρουσμάτων στην Κρήτη.
Σε περίπτωση εντοπισμού του βακτηρίου
Σε περίπτωση εντοπισμού του Xylella fastidiosa στην ελληνική επικράτεια θα απαιτηθούν να γίνουν ενέργειες εκρίζωσης του παθογόνου με κατάλληλες φυτοϋγειονομικές αγωγές πριν από την αφαίρεση των φυτών. Η ενέργεια αυτή είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχή εκρίζωση του παθογόνου. Σε περίπτωση μερικού ελέγχου των «διαβιβαστών» η αφαίρεση των φυτών, μπορεί να προξενήσει ταχύτατη εξάπλωση του μολύσματος λόγω της διατάραξης του ενδιαιτήματος και της ταχύτατης μετακίνησης των εντόμων φορέων σε άλλα υγιή φυτά µε αποτέλεσμα την δημιουργία πολλαπλών νέων εστιών του παθογόνου.
Σήμερα, οι κατάλληλες φυτοϋγειονομικές αγωγές δεν έχουν προσδιοριστεί επακριβώς. Κατά κανόνα αφορούν επεμβάσεις µε εντομοκτόνα όπως και καλλιεργητικές τεχνικές (π.χ. καταστροφή ζιζανίων).
Εάν παρουσιαστεί το βακτήριο είναι πολλά τα προβλήματα:
-1ο Πρόβλημα: Η εκρίζωση ελαιοκαλλιεργειών σε περίπτωση προσβολής και ειδικά λόγω της έκτασης που προβλέπεται από την σχετική νομοθεσία (ακτίνα100µ) είναι µια διαδικασία υψηλού κόστους που θα προκαλέσει ισχυρές κοινωνικές αντιδράσεις.
-Πρόταση: Προσδιορισμός της διοικητικής διαδικασίας για την έκδοση απόφασης εκρίζωσης ελαιοκαλλιεργειών ή της καταστροφής μολυσμένης παρτίδας φυτωριακού υλικού. Διασφάλιση των πόρων για άμεση εκτέλεση των ανωτέρω ενεργειών. Διερεύνηση του τρόπου επιβολής των μέτρων εκρίζωσης στην πράξη.
-2ο Πρόβλημα: Υφίσταται θέμα υποχρεωτικής καταστροφής των ελαιόδεντρων στις περιοχές που θα διαπιστωθούν οι πρώτες προσβολές. Το γεγονός αυτό θα έχει κοινωνικοοικονομικές συνέπειες.
- Πρόταση: Διερεύνηση της δυνατότητας αποζημίωσης των παραγωγών σε περίπτωση αναγκαστικής εκρίζωσης των ελαιοδέντρων, κατ αντιστοιχία µε την αποζημίωση των εσπεριδοειδοπαραγωγών µε την tristetza.
Ερευνητικές δράσεις για την ενίσχυση της ετοιμότητας
Σύμφωνα με την ομάδα εργασίας, που συνέταξε τον Οδικό Χάρτη Ενεργειών, θα πρέπει να προγραμματιστούν ερευνητικές δράσεις για ενίσχυση της ετοιμότητας της Περιφέρεια Κρήτης, όσον αφορά στην εκρίζωση του παθογόνου Xylella fastidiosa στην περίπτωση εντοπισμού του στο νησί, αλλά και ερευνητικές δράσεις που αποσκοπούν στην προετοιμασία για βέλτιστη διαχείριση του προβλήματος που θα προκαλέσει η παρουσία του βακτηρίου, σε περίπτωση που η άμεση εκρίζωσή του δεν καταστεί εφικτή.
Μεταξύ άλλων στον Οδικό Χάρτη τονίζεται ότι, είναι ευνόητο πως ενέργειες αξιολόγησης και επιλογής καταλλήλων εντομοκτόνων δεν μπορούν να γίνουν αφού εντοπιστεί το παθογόνο, αφού και θα χαθεί πολύτιμος χρόνος. Θα πρέπει να έχουν σαφώς προηγηθεί, καθώς η αποτυχία καταπολέμησης σε πειραματικά τεμάχια (πριν τον εντοπισμό του παθογόνου στην επικράτεια) δεν θα έχει καμία επίπτωση, ενώ αντίθετα η αποτυχία καταπολέμησης σε περίπτωση εντοπισμού του παθογόνου θα είναι µια ενέργεια υψηλού κινδύνου για το μέλλον της καλλιέργειας της ελιάς.
Στη συνέχεια συνιστάται να μελετηθεί η αντίδραση γηγενών (ελληνικών) ποικιλιών ελιάς στη μόλυνση από το βακτήριο Xylella fastidiosa και να γίνει αξιολόγηση της ανεκτικότητας τους σε αυτό. Η ανεκτικότητα των τοπικών ποικιλιών ελιάς είναι άγνωστη και είναι παράμετρος κρίσιμης σημασίας για την εκτίμηση του κινδύνου από το βακτήριο στην περιοχή µας, αλλά και τη διαχείριση του σε περίπτωση εισαγωγής του.
Η αξιολόγηση της πιθανής ανεκτικότητας που παρουσιάζουν οι ελληνικές ποικιλίες στο φυτοπαθογόνο Xylella fastidiosa θα μελετηθεί σε ένα εύρος ποικιλιών που διαθέτει στη συλλογή του το ΙΕΛΥΑ.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η μελέτη και αξιολόγηση των ελληνικών ποικιλιών θα γίνει σε συνεργασία µε Ιταλικό ερευνητικό ίδρυμα και σε Ιταλικό έδαφος όπου υπάρχει ήδη το παθογόνο. Δεν θα γίνει εισαγωγή του παθογόνου στην Ελλάδα.
Εκπαιδευτική εσπερίδα για το βακτήριο
Λόγω της κρισιμότητας της κατάστασης η Περιφέρεια Κρήτης σε συνεργασία με τους: ΓΕΩΤΕΕ Π.Κ. –ΤΕΙ Κρήτης - ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ - ΥΠΑΑΤ: ΔΑΥ Κρήτης, διοργάνωσε εκπαιδευτική εσπερίδα την περασμένη Τρίτη στον Αγ. Νικόλαο Λασιθίου. Σκοπός της εσπερίδας ήταν η επιστημονικά τεκμηριωμένη - αντικειμενική ενημέρωση του κοινού, σχετικά με το παθογόνο βακτήριο και απευθύνθηκε σε όλους τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους (γεωπόνους δημόσιου & ιδιωτικού τομέα, παραγωγικούς φορείς, παραγωγούς, διακινητές φυτικού υλικού, ανθοπώλες, μεμονωμένους πολίτες κ.λ.π).
Μάλιστα, έχουν προηγηθεί ημερίδες σε Ηράκλειο και Χανιά, όπου η Περιφέρεια Κρήτης, και οι εμπλεκόμενοι επιστημονικοί φορείς απεύθυναν κάλεσμα συστράτευσης - συνεργασίας όλων, για την αποφυγή έλευσης του συγκεκριμένου παθογόνου στην Κρήτη.
ΑΘΗΝΑ ΠΕΤΡΑΚΑΚΗ
