Με το σημερινό άρθρο κάνουμε μια αναδρομή στο παρελθόν, συγκεκριμένα τις δεκαετίες του 1960 και του 1970 όταν τα Μάταλα με τις χαρακτηριστικές σπηλιές έγιναν προορισμός και τόπος διαμονής δεκάδων ανθρώπων από πολλές χώρες του εξωτερικού όχι για <<κλασικό>> τουρισμό αλλά γιατί ακολουθούσαν την κουλτούρα των Χίπις ή των Παιδιών των Λουλουδιών, του κοινωνικού κινήματος της εποχής που αμφισβητούσε και αρνιόταν να αφομοιωθεί από τους νόμους, τις συμβάσεις και τη ζωή της καταναλωτικής κοινωνίας που αφαιρούσε κάθε ομορφιά από τη ζωή σύμφωνα με την φιλοσοφία των Χίπις. Ας γυρίσουμε λοιπόν το χρόνο πίσω για να δούμε την πορεία των Ματάλων ως κέντρο του διεθνούς χιπισμού καθώς και την αντιμετώπισή τους από την πολιτεία (Χούντα εκείνη την εποχή), την Εκκλησία και τους απλούς ντόπιους.
Λίγα λόγια για τα Μάταλα
Τα Μάταλα είναι παραθαλάσσιο ψαροχώρι, σε απόσταση 70 χλμ. από το Ηράκλειο, αποτελούσε λιμάνι της Φαιστού στη μινωική περίοδο και της Γόρτυνας στη ρωμαϊκή από το 220 π.Χ. Σύμφωνα με την μυθολογία εδώ ναυάγησαν τα πλοία του Μενελάου, όταν γύριζε από την Τροία. Στην απόκρημνη ακτή του όρμου, υπάρχουν μέχρι σήμερα λαξεμένες σπηλιές που χρησίμευσαν στην προϊστορική εποχή ως κατοικίες, που μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν και ως τάφοι.
Τόπος διαμονής των Χίπις και ο τρόπος ζωής τους
Οι σπηλιές αυτές παρέμειναν άδειες για χιλιάδες χρόνια μέχρι τη δεκαετία του 1960 που τις ανακάλυψαν οι χίπις στις οποίες βρήκαν το ιδανικό τους σπίτι. Έμεναν εκεί οι περισσότεροι ομαδικά (μικρές παρέες, ζευγάρια αλλά και οικογένειες) σαν πρωτόγονοι χωρίς ανέσεις. Δεν ήθελαν να έχουν καμία επαφή με τον μίζερο, ανιαρό, καταναλωτικό τρόπο ζωής. Έμεναν ακόμη και το χειμώνα με παρδαλά, μπήτνικα ή freak ρούχα, άλλοι με προβιές και το καλοκαίρι ημίγυμνοι (ορισμένοι απ’ αυτούς ζούσαν στις σπηλιές και εντελώς γυμνοί) επιδιώκοντας να γίνουν σαν τους Πρωτόπλαστους, ή Παιδιά του Θεού (Children of God) με τη Μητέρα Φύση.
Αρχίζει ο πόλεμος εναντίον τους – Τα Μάταλα Διεθνές κέντρο Χίπις
Την αρχή για την απομάκρυνση των <<ανεπιθύμητων αλητοτουριστών>> όπως τους αποκάλεσε ο τύπος της εποχής, θα κάνει ένας νεαρός παιδαγωγός ο Μιχάλης Βάμβουκας, ο οποίος σκανδαλιζόταν από το θέαμα, ιδίως των κοριτσιών με μπικίνι. Άρχισε να στέλνει επιστολές στην εφημερίδα Πατρίς του Ηρακλείου τον Αύγουστο του 1965 για την απομάκρυνση των <<χυδαίων>> όπως τους αποκαλούσε, αναφέροντας μάλιστα και για ψυχικούς τραυματισμούς μικρών παιδιών που έτυχε <<να πάρουν μάτι>> τις κοπέλες που φορούσαν μπικίνι. Όμως η εφημερίδα για κακή του τύχη δεν συμμερίστηκε τις απόψεις του, ο Βάμβουκας δεν τα παρατάει και προσπάθησε να ξεσηκώσει τους κατοίκους των Ματάλων, αλλά ούτε κι αυτοί με τη σειρά τους δεν ξεσηκώθηκαν διότι όπως είπαν δεν ενοχλούνταν. Χωρίς να το καταλάβει ενισχύει άθελά του το χίπικο κίνημα και κάνει τα Μάταλα διάσημα σε όλο τον κόσμο διότι στα ενδιάμεσα αφού δεν βρήκε ανταπόκριση από κανέναν, κατέφυγε στον Μητροπολίτη Γορτύνης και Αρκαδίας Τιμόθεο στις Μοίρες (το 1978 έγινε Αρχιεπίσκοπος Κρήτης) και με τη ρητορική του δεινότητα τον έπεισε ότι κινδύνευε η Ορθοδοξία. Ο Μητροπολίτης εξέδωσε εγκύκλιο τον Ιούνιο του 1968 με την οποία κήρυττε ανένδοτο αγώνα εναντίον των χίπις. Η εγκύκλιος αυτή δημοσιεύθηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες, τα νέα φτάνουν στο εξωτερικό και το περιοδικό Life έστειλε δημοσιογράφο για ρεπορτάζ στα Μάταλα, για να διαπιστωθεί τι συμβαίνει. Το τεύχος του περιοδικού Life για τα Μάταλα κυκλοφόρησε τον Ιούλιο του 1968 και στο εξώφυλλο έδειχνε ένα νεαρό ζευγάρι σε μια από τις σπηλιές. Όλος ο κόσμος διαβάζει για τα Μάταλα. Οι απανταχού χίπις πληροφορούνται για τον επίγειο Παράδεισο στην Κρήτη, για τις προϊστορικές σπηλιές και την υπάρχουσα κοινότητα των ομοϊδεατών τους. Το μέχρι τότε άγνωστο ψαροχώρι, μετατρέπεται σε μία μέρα διάσημο, στρατιές παιδιών των λουλουδιών καταφθάνουν για να ζήσουν στις σπηλιές της περιοχής.
Η προπαγάνδα του Τύπου και το <<Τρίτο Φύλο>>
Το Καλοκαίρι του 1969, η ηρακλειώτικη εφημερίδα Μεσόγειος που διευθύνεται από τον Αριστοτέλη Γραμματικάκη παίρνει θέση κατά των χίπιδων στα Μάταλα. Τους χαρακτηρίζει «βρωμερούς», «ανισόρροπους» και «ανώμαλους». Σε ανυπόγραφο κεντρικό άρθρο, στις 17 Ιουλίου, η εφημερίδα διατυπώνει την άποψη, πως «οι χίπιδες έχουν σκοπό να δημιουργήσουν το τρίτο φύλο». Ο ανώνυμος δημοσιογράφος, ισχυρίζεται ότι πήγε στα Μάταλα και συνάντησε τον ηγέτη της χίπικης παροικίας, και ότι ο ηγέτης του αποκάλυψε ότι <<ο βασικός στόχος τους είναι να δημιουργήσουν το τρίτο φύλο>>
Σε άλλα άρθρα της ίδιας χρονιάς, η εφημερίδα επιτίθεται κατά των απανταχού χίπιδων, γράφει για τους «ανεγκέφαλους» που κυλιούνται σε λάσπες, θεωρεί το φεστιβάλ του Γούντστοκ «μεγάλο κατάντημα», και άλλα τέτοια γραφικά και ανυπόστατα που μπορούσαν να προκαλέσουν όμως –στους φιλόξενους Κρητικούς που αγαπούσαν τους χίπιδες- την αίσθηση ενός κινδύνου. Είναι φανερό ότι η εφημερίδα ήθελε να τρομοκρατήσει τους γονείς, υποβάλλοντάς τους την ιδέα, πως τα παιδιά τους κινδυνεύουν να γίνουν ομοφυλόφιλοι.
Ύστερα από τέτοια δημοσιεύματα, ο Εισαγγελέας Ηρακλείου Μιχάλης Τσεβάς διατάζει έρευνα στις σπηλιές των Ματάλων. Ο Διοικητής Ασφάλειας Ηρακλείου, με αστυνομική δύναμη, αρχίζει να κάνει αιφνιδιαστικές επιχειρήσεις μέρα και νύχτα. Ήθελαν να εξακριβώσουν αν μέσα στις περίφημες σπηλιές γίνονταν όργια και εάν προετοιμαζόταν εκεί, η «καταστροφή της Κρήτης», δηλαδή το επαπειλούμενο «τρίτο φύλο».
Τελικά, εργαστήρια κατασκευής τρίτου φύλου, οι αστυνομικοί δεν βρήκαν, βρήκαν όμως μερικούς που στα σακίδιά τους είχαν το χόρτο το λεγόμενο «γελαστό» ή «φευγάτο», και αυτούς τους συνέλαβαν και τους πέρασαν από δίκη.
Η ψεύτικη είδηση περί Παγκοσμίου Συνεδρίου των Χίπις
Τα πράγματα επιδεινώνονται περισσότερο τον Φεβρουάριο του 1970. Τότε συμβαίνει κάτι πολύ παράξενο. Ο δημοσιογράφος, Νίκος Αγγελής, δημοσιεύει στο περιοδικό ΕΠΙΚΑΙΡΑ, ένα πολυσέλιδο ρεπορτάζ για τους χίπις στα Μάταλα, και ρίχνει την είδηση βόμβα… «ένα μεγάλο Συνέδριο Χίπις από όλο τον κόσμο οργανώνεται στα Μάταλα. Οι χίπις θα συγκεντρωθούν εκεί την Άνοιξη, για να ξεκαθαρίσουν τα εσωτερικά τους προβλήματα…» (ΕΠΙΚΑΙΡΑ,13 Φεβρ 1970) Ο ίδιος δημοσιεύει την ίδια είδηση στην εφημερίδα ΠΑΤΡΙΣ (14 Φεβρ 1970).
Η είδηση όμως ήταν ψεύτικη. Συνέδριο δεν υπήρχε. Το δημοσίευμα ήταν προβοκάτσια, έριξε λάδι στη φωτιά, και έκανε έξαλλο τον Μητροπολίτη Τιμόθεο , που αμέσως έγραψε πύρινα άρθρα στο εκκλησιαστικό περιοδικό ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΙΣ , για το πόσο βλαβερός ήταν ο Χιπισμός καθώς και να μην πραγματοποιηθεί το συνέδριο και να περιφραχθούν οι σπηλιές και να διωχθούν από κει.
Η Χούντα αναλαμβάνει δράση
Μέχρι και τον Απρίλιο του 1970, η Χούντα δεν παίρνει θέση για το «πρόβλημα των Ματάλων». Οι απόψεις για την αντιμετώπιση του προβλήματος διίστανται. Υπάρχουν εκείνοι που προτείνουν στον Παπαδόπουλο μία επιχείρηση σκούπα και υπάρχουν άλλοι που εισηγούνται να μην κινηθούν διότι θα ρεζιλευτούν διεθνώς και θα κατηγορηθούν για φασιστική νοοτροπία. Ο Παπαδόπουλος φαίνεται ότι είχε πειστεί πως μία στρατιωτική ή αστυνομική επιχείρηση, θα τον εξέθετε στο εξωτερικό και θα τον απογύμνωνε από τον «δημοκρατικό» μανδύα που υποκριτικά φορούσε. Έτσι σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων, εισαγγελείς και άλλοι ελάχιστοι, χουντικής νοοτροπίας που απευθύνουν εκκλήσεις από την Κρήτη, δεν εισακούονται και ο Παπαδόπουλος δεν κινητοποιείται. Όμως στα τέλη του Απριλίου, η εντολή έρχεται από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού δηλαδή την Αμερική και είναι ξεκάθαρη: Κλείστε τα Μάταλα. Τότε βεβαίως και ο Παπαδόπουλος αναλαμβάνει δράση. Γιατί όμως, η Αμερική, δηλαδή ο Νίξον, έδωσε τέτοια εντολή; Η απάντηση βρίσκεται στον στίχο τραγουδιού της Joni Mitcell που βρισκόταν στα Μάταλα:
Let's have a round for these freaks and these soldiers
A round for these friends of mine
Ας πιούμε στην υγειά των φρικιών και των στρατιωτών στην υγειά αυτών των δικών μου φίλων. Δηλαδή, εκτός από τα φρικιά, ως χίπιδες ζουν στα Μάταλα και στρατιώτες. Ποιοι ήταν αυτοί; Όσοι είχαν κληθεί αλλά δεν θέλησαν να πάνε στον πόλεμο του Βιετνάμ. Οι «στρατιώτες» αυτοί, το έσκαγαν από την Αμερική, και έβρισκαν καταφύγιο στα Μάταλα. Ο λόγος λοιπόν που ο Νίξον ήθελε οπωσδήποτε να κλείσει τα Μάταλα, ήταν να τιμωρήσει αυτούς τους « λιποτάκτες στρατιώτες». Στα τέλη του Απριλίου, οι Αμερικανοί εισβάλλουν στην Καμπότζη. Οι διαμαρτυρίες που αμέσως εγείρονται στην Αμερική είναι πολλές και μάλιστα στις 4 Μαΐου του 1970, έγινε η σφαγή του Οχάιο όπου η Αστυνομία ανοίγει πυρ κατά των διαδηλωτών φοιτητών (του Πανεπιστημίου του Κεντ) και τέσσερις φοιτητές δολοφονούνται.
Η σφαγή στο Οχάιο, πυροδοτεί μια σειρά από εκδηλώσεις διαμαρτυρίας σε όλη την Αμερική και περισσότεροι νεαροί καίνε τα προσκλητήρια κατάταξης στο στρατό και αρκετοί ταξιδεύουν λιποτάκτες σε διάφορα μέρη, όπως στα Μάταλα. Τότε έξαλλος ο αμερικανός πρόεδρος αποφασίζει να κλείσει τις σπηλιές και να εκδιωχθούν οι Χίπιδες των Ματάλων. Όμως ο Νίξον δεν ήθελε να φανεί, δεν ήθελε να γίνει επέμβαση στις σπηλιές με αμερικανικές δυνάμεις. Έτσι χρησιμοποιεί τον Παπαδόπουλο, ο οποίος αρπάζεται από ένα τηλεγράφημα του Μητροπολίτη Τιμοθέου που ζητά να μην γίνει Συνέδριο Χίπιδων και να κλείσουν οι σπηλιές, και ενεργοποιεί την αστυνομία. Είναι φανερό ότι το επαπειλούμενο «συνέδριο» ήταν μια είδηση ψεύτικη που έπαιζε για δυο μήνες, μέχρι να δοθεί το σήμα και να χρησιμοποιηθεί σαν αφορμή για επέμβαση από την αστυνομία. Συνεπώς το σχέδιο είχε καταστρωθεί από καιρό και τώρα απέμενε μόνο η γρήγορη υλοποίησή του.
Η Επέμβαση της Αστυνομίας και το τέλος
Τον Μάιο του 1970 η τελική φάση του σχεδίου μπαίνει σε εφαρμογή. Οι χωροφύλακες της χούντας, εισβάλλουν στο ψαροχώρι, και συλλαμβάνουν τους περισσότερους χίπις. Στα γεγονότα πρωτοστατεί η Τζόνι Μίτσελ. οι Χίπιδες <<ταραξίες>> πατάσσονται. Οι σπηλιές αδειάζουν . Γίνονται έλεγχοι διαβατηρίων και οι αρχές συνεργάζονται με την αμερικανική πρεσβεία. Όσοι χίπιδες διαπιστώνεται ότι είναι λιποτάκτες του Πολέμου στο Βιετνάμ, παραδίδονται στους Αμερικανούς για τα περαιτέρω. Το Όνειρο έχει τελειώσει.
Γιώργος Λινοξυλάκης
Πηγές: Κρητική Επιθεώρηση Φεβρουάριος – Μάρτιος 1970
Εφημερίδες Πατρίς και Μεσόγειος Ιούνιος και Ιούλιος 1968, 1969, 1970
Β. Σκουλάτου, Ν. Δημακοπούλου, Σ. Κόνδη Ιστορία νεότερη και σύγχρονη. Έκδοση ΟΕΔΒ τεύχος Β’
