ΑΠΟΨΕΙΣ 03.07.2019 14:30

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (1776-1831) Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ρέθεμνος Newsroom

ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (1776-1831)

Ο ΠΡΩΤΟΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Ανδρέας Κάλβος : «Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία»

ΓΡΑΦΕΙ Η ΖΑΧΑΡΕΝΙΑ Ι. ΠΙΤΕΡΗ-ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗ

Α' ΜΕΡΟΣ

Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 9

Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 8

8^ο Δημοτικό σχολείο Νάουσας, ιστολόγιο http://anoixtosxoleio.weebly.com/epsilonnu972tauetataualpha-gamma900-beta900mu941rhoomicronsigmaf.html#.WKG2j2-LTIU, CreativeCommons, 2011-2017 Σουδίας Ιωάννης

Υπάρχουν άνθρωποι που στο πέρασμα τους από αυτή τη ζωή μόνο θαυμαστά έργα και σπουδαίες ιστορικές μνήμες αφήνουν. Μνήμες που δεν μπορεί να τις σβήσει ο χρόνος, ούτε να τις «φιμώσουν» οι παραχαράκτες της ιστορίας. Μνήμες και ιερές παρακαταθήκες που παραμένουν εκεί αέναες, ζωντανές για να ανάβουν τις λαμπάδες της ψυχής των επόμενων γενεών, σε όποια ατραπό της ζωής τους ευαισθητοποιηθούν και τους συναντήσουν.

Μια τέτοια μεγάλη προσωπικότητα – ίσως ο σπουδαιότερος διπλωμάτης-πολιτικός της σύγχρονης Ελλάδας- είναι ο Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας.

Κάθε έστω και μικρή προσέγγιση στα έργα και τις ημέρες του μόνο σεβασμό και δέος μπορεί να αφήσει στον εκάστοτε ερευνητή της ζωής του, αλλά και ένα βαθύ χρέος ανάμικτο με συναισθήματα ευγνωμοσύνης για αυτή την ευγενική μορφή που στάθηκε επάξια στις επάλξεις της Ευρωπαϊκής πολιτικής σκηνής σαν διπλωμάτης και ενεργός Ευρωπαίος πολίτης, κατορθώνονταςμε τη μεθοδικότητα, την υπομονή, την επιμονή, την υπέρμετρη αγάπη για την πατρίδα μας, με πίστη ακλόνητη στο όραμα της ελεύθερης Ελλάδας, να ευαισθητοποιήσει τους Ευρωπαϊκούς λαούς απέναντι στο Ελληνικό ζήτημα και να συμβάλλεικι εκείνος τα μέγισταστην απελευθέρωση του έθνους μας από τον Οθωμανικό ζυγό.

«Όλες του οι επιθυμίες, όλα του τα όνειρα, το τικ-τακ της καρδιάς του, κωδικοποιούνταν σε μια πολυπόθητη φράση: «Απελευθέρωση της Ελλάδας». Αυτός ήταν ο κεντρικός άξονας που ρύθμιζε όλες του τις αποφάσεις, το σύνορο που οριοθετούσε τα τολμηρά του όνειρα, ο φωτεινός του ήλιος που χρωμάτιζε κάθε πτυχή της ιδιωτικής και δημόσιας ζωής του. Έκανε τον κύκλο της ζωής του από τα Επτάνησα στη Ρωσική ιεραρχία, στην πρεσβεία της Βιέννης το 1811, το 1812 στο Βουκουρέστι -σύμβουλος του αρχιστράτηγου της Ρωσικής στρατιάς του Δούναβη-, στην Ελβετία διπλωματικός εκπρόσωπος της Ρωσίας όπου διευθέτησε το Ελβετικό ζήτημα από το 1812 έως το 1815, και έδειξε σε πανευρωπαϊκό επίπεδο τις πολιτικές και διπλωματικές του ικανότητες…»¹

«Ο Καποδίστριας αναμφισβήτητα αποτελεί φαινόμενο ανθρώπου, που οι προσωπικές φιλοδοξίες και επιδιώξεις του ήταν πάντοτε άμεσα συναρτημένες με το εθνικό συμφέρον, με την προκοπή της Ελλάδος. Αν το οποιοδήποτε αξίωμα που του πρόσφεραν εξυπηρετούσε κατά ένα τρόπο και τον κύριο σκοπό της ζωής του, το αποδεχόταν. Στην εναντία περίπτωση δεν δίσταζε να το αρνηθεί.»²

Τα λόγια ίσως δεν μπορούν να περιγράψουν το μεγαλείο της ψυχής του. Η ιστορία έστω και τόσα χρόνια μετά τον δικαιώνει για τις επιλογές, τη διορατικότητα, τους προσωπικούς αγώνες, τη συνεχή προσπάθεια και τις στερήσεις του, και σκύβει ευλαβικά το κεφάλι σ’ εκείνον που κλήθηκε να διοικήσει πρώτος αυτόν τον τόπο και να θυσιαστεί γι αυτόν.

«Πρόκειται να μιλήσουμε για έναν διαπρεπή διπλωμάτη και πολιτικό, ο οποίος δεν ήτανε μόνο γνωστός στην Ελλάδα, αλλά με διεθνή εμβέλεια – παγκόσμια εμβέλεια- και ο οποίος όταν ήλθε στην Ελλάδα φρόντισε να δώσει την αξιοπρέπεια και το κύρος που χρειαζότανε σ’ έναν χώρο που ήτανε μόνον ερείπια μέσα από την επανάσταση»³ θα μας πεί η κ. Μαρία Μαντούβαλου –Αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών- στο υπέροχο αφιέρωμα-ντοκιμαντέρτης Ενωμένης Ρωμηοσύνης- ΑΧΕΛΩΟΣ TV 2015, που θα άξιζε να το παρακολουθήσουν όλοι οι Έλληνες.

Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 77-78

Στα κείμενα που θα ακολουθήσουν θα προσπαθήσουμε να παρουσιάσουμε στοιχεία από τη ζωή του,ιστορικά ντοκουμέντα και αναφορές στο πολύπλευρο έργο του, μαρτυρίες, επιστολές, υπομνήματα και αφιερώματα.

Σε μια εποχή που υπάρχει πλήρης απαξίωση σε όλους του τομείς του βίου μας, και που η χώρα μας παραπαίει μέσα στον κυκεώνα της οικονομικής, ηθικής, κοινωνικής, υπαρξιακής κρίσης, αξίζει να στραφούμε στο παρελθόν και να διδαχθούμεαπό το ήθος και τις αρχές του Ιωάννη Καποδίστρια. Κάθε πτυχή της ζωής του είναι ένας ύμνος για την ελευθερία, σεβασμός στη θρησκεία μας, την παιδεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι επίσης μια θεόπνευστη δημιουργική προσπάθεια, μία θαρραλέα αντιμετώπιση των τρικυμιών του βίου, για εκείνο το κοινό καλό που αξίζει επιτέλους να ξαναγεννηθεί από τις παρακαταθήκες του Βυζαντίου στις καρδιές των Ελλήνων, και να τους οδηγήσει ξανά στις ατραπούς της πνευματικής ζωής και της ηθικής αξιοπρέπειας. Είθε η αγιασμένη ζωή του να γίνει φάρος φωτεινός και πρότυπο για όλα τα Ελληνόπουλα και όλους εκείνους που επιθυμούν να αφιερωθούν στη νέα αναγέννηση της πατρίδας μας, πέρα από συμφέροντα και ιδιοτέλειες, ποταπές διαμάχες, μικροψυχίες και διχασμούς. Ο Ιωάννης Καποδίστριας μας καθοδηγεί και μας συμβουλεύει, μας μιλάειδιαμέσου των επιστολώντου και τις τόσες παρακαταθήκες που μας άφησε, πολύτιμη κληρονομιά και ιερό χρέος τιμής. Ας είναι το παρόν αφιέρωμα ένα μικρό κεράκι στην αιώνια μνήμη του.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ…

«η Συνέλευσις (Γ΄ Εθνική Συνέλευση των Ελλήνων στην Τροιζήνα, Μάρτιος 1827) ανηγόρευσε Κυβερνήτην επί κεφαλής της Ελληνικής Πολιτείας ένα και μόνον, τον κόμητα Ι. Καποδίστριαν, άνδρα πολιτικόν κατά τε την πράξιν και θεωρίαν, εις του οποίου τα προτερήματα εμπορεί δικαίως να καυχηθή η Ελλάς και από τον οποίον εμπορεί να ελπίση θαρρούντως (με θάρρος) την σωτηρίαν και ευδαιμονίαν (ευτυχία) της».⁴(Διακήρυξη του προέδρου της Γ΄ Εθνικής Συνελεύσεως Γ. Σισίνη προς τον ελληνικό λαό, 4 Απριλίου 1827).

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CE%84_%CE%95%CE%B8%CE%BD%CE%BF%CF%83%CF%85%CE%BD%CE%AD%CE%BB%CE%B5%CF%85%CF%83%CE%B7_%CE%A4%CF%81%CE%BF%CE%B9%CE%B6%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82

ΛΙΓΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ…

«Την ιδέα να κληθεί ο Καποδίστριας ως κυβερνήτης της Ελλάδος την είχε διατυπώσει πρώτος ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος στην από 27-10-1821 επιστολή του προς τον Δημήτριο Υψηλάντη.Ο Υψηλάντης επίσης υπέγραψε πρόσκληση του Καποδίστρια το 1822 και ο Πετρόμπεης το 1824.»⁵

Ο Καποδίστριας ήταν ανέκαθεν ο ενδεδειγμένος πολιτικός ηγέτης στη συνείδηση του αγωνιζόμενου έθνους. Το 1824 ο εθνικός ευεργέτης Βαρβάκης συνέστησε στους αρχηγούς του αγώνα την άνοδο του Καποδίστρια στην προεδρία της Κυβερνήσεως. Μόνο ο Κολοκοτρώνης και οι μικρότεροι οπλαρχηγοί συνηγόρησαν σε αυτήν την πρόταση.⁶

Παρακάτω παραθέτουμε μία επιστολή που του έστειλε ο αγωνιστής του γένους Πετρόμπεης Μαυρομιλάλης (τότε πρόεδρος του Εκτελεστικού).

«Προς Τον Εξοχότατον κ. Ιωάννην Α. Καποδίστριαν

Ναυπλίω, 1 Ιανουαρίου 1824

Εξοχότατε!

Η φιλτάτη σου Ελλάς εναβρύνετο( περηφανεύεται) διά τας αρετάς του γνησιοτάτου τέκνου της, του ενδόξου και περικλεούς (ξακουστού) Καποδίστρια, όστις απέδειξεν εις τον πεφωτισμένον κόσμον το βάθος της Ελληνικής αγχινοίας (νοημοσύνης), και ενέπνευσεν εις όλας τας καρδίας σεβασμόν προς τους απογόνους των παλαιών Αθηναίων και Σπαρτιατών…

Εξοχότατε Κόμη! Ήτον προωρισμένον βέβαια να γεννηθείς εις τον κόσμον διά την αθανασίαν. Η φύσις και η τύχη συνώμοσαν (συνέπραξαν) για να σε καταστήσουν ευεργέτη της πατρίδος σου εις την οποίαν απέδωκας την παλαιάν της εύκλειαν (καλή φήμη) και τα ιερά δίκαια, όσα ο Θεός εχάρισεν εις τον άνθρωπον…

Τα ελαττώματα της εξωλεστάτης (ηθικώς διεφθαρμένης) τυραννίας βασιλεύουν εις τας παρούσας γενεάς, η δε αμάθεια και πλεονεξία επαπειλούν την αρτισύστατον (αυτήν που πρόσφατα δημιουργήθηκε) ανεξαρτησίαν του Έθνους σου. Έχομεν αξίους πολεμικούς αλλ’ υστερούμεθα εναρέτων ανδρώνκαι αναλόγως αξίων με τας περιστάσεις μαςδιότι η επιστήμη της πολιτικής είναι δυσκολώτατον μάθημα. … Έχομεν όπλα, έχομεν χρήματα, έχομεν αρκετούς πόρους και τρόπους, δια να νικήσωμεν τον βάρβαρον και ν’ ασφαλίσωμεν τα Ελληνικά δίκαια. Αλλ’ η αμάθεια και πλεονεξία επέφερε γενικήν αδράνειαν, ανυπέρβλητον αχρηματίαν. Εις έτι (ακόμη και τώρα) δεν εφάνη άνθρωπος μεγαλοφυής εις την Ελλάδα. Όλοι αισθάνονται τα δεινά, όλοι ταλανίζουν την πατρίδα, ουδείς ο επιφέρων την θεραπείαν.

Ο νόμος δεν ισχύει, η διοίκησις νηπιάζει, ο ισχυρότερος θριαμβεύει, τα ιδιαίτερα συμφέροντα καταλύουν τα γενικά, και ο καθείς νομίζει τον εαυτόν του κέντρον της φύσεως.Οι λαοί απηύδησαν(έχασαν την υπομονή τους), και κεχηνότες (χάσκοντας) περιμένουν να ίδουν άνθρωπον άξιον να αναλάβη τας ηνίας της Κυβερνήσεως, και εάν ο τοιούτος άνθρωπος είναι ενάρετος, εσώθη η Ελλάς. Οι καλοί πατριώται έχουν ήδη προσηλωμένην όλην την προσοχήν των εις το έκλαμπρον υποκείμενον Σου, και άπαντες Σε περιμένουν να συντελέσης εις την κοινήν σωτηρίαν. Μόνος η Εξοχότης Σου δύνασαι να επιφέρης την ευκταίαν (επιθυμητή) μεταβολήν, να εμπνεύσης τον πατριωτισμόν, να ενισχύσης τον νόμον, και να στερεώσης την ανεξαρτησίαν του Έθνους Σου.

Εξοχότατε! Η πατρίς Σου, η φιλτάτη Σου Ελλάς αποφάσισε να θυσιαστή ενδόξως. Η Υπέρτατη Δύναμις την εβοήθησε και ανεδείχθη τροπαιούχος, και κατεκλόνισε τον κολοσσόν της Τουρκικής τυραννίας. Αλλά θα χαθή φυσικώς τέλος πάντων, αν οι αγαθοί πατριώται οι μόνοι σωτήρες της, δεν δράμουν εις βοήθειαν της.

Η Εξοχότης Σου έχεις βέβαια φυσική ροπήν να θυσιάσης και την ζωήν Σου διά την σωτηρίαν της. Οι καλοί πατριώτες Σου Σε επιθυμούν.

Ας ίδη λοιπόν πραγματικώς η πανάποτμος (τελείως δυστυχής) Ελλάς την εκπλήρωσιν του ιερωτάτου τούτου χρέους σου, ήτις σε περιμένει μ’ ανοικτάς τας αγκάλας.

Ο Πρόεδρος:

Π. Μαυρομιχάλης,

Σωτήριος Χαραλάμπης,

Ανδρέας Μεταξάς.

Δι’ απουσίαν

του Γραμματέώς:

Ν. Σπηλιάδης.»⁷

Ο Ι. Καποδίστριας συγκαταλέγεται στους εθνομάρτυρες της πατρίδας μας. Δολοφονήθηκε «λίαν πρωί» την Κυριακή 27 Σεπτεμβρίου του 1831 -την ώρα που πήγαινε να εκκλησιαστεί- στα σκαλιά Αγίου Σπυρίδωνα στην πόλη του Ναυπλίου. Δολοφονήθηκε πριν προλάβει να πραγματώσει όλα τα οράματα του για την Ελλάδα μας.

«Αν είχε ολοκληρώσει το έργο του. Αν τον είχαν αφήσει; Η Ελλάδα θα ήταν η παγκόσμια οικουμένη» Μαρία Μαντούβαλου, –Αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.⁸

Β' ΜΕΡΟΣ

ΠΟΙΟΣ ΗΤΑΝ Ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

Γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 10 Φεβρουαρίου 1776. Καταγόταν από την οικογένεια του Αντωνίου – Μαρία Καποδίστρια και της Αδαμαντίνας το γένος Γονέμη. Η οικογένειά του ήταν γραμμένη στη χρυσή βίβλο (LibroDoro) των ευγενών της Κέρκυρας. [Ε1«Η δυνατότητα αυτής της καταγωγής του, του πρόσφερε απλόχερα την ευκαιρία να σπουδάσει, να μάθει ξένες γλώσσες και να μπορεί να σταθεί στα σαλόνια των ισχυρών της Ευρώπης, που σχεδίαζαν το μέλλον των ανίσχυρων λαών. Για τον Καποδίστρια όμως όλες οι δυνατότητες που προέκυψαν απ’ την καταγωγή του, δεν ήταν τίποτα άλλο από απλά μέσα, δυνατότητες, ικανότητες και ταλέντα, προκειμένου να επιτελέσει το όραμα του για την Πατρίδα και Πατρίδα μας».¹]

Τελειώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές του φοίτησε από το 1794 στην ιατρική σχολή του Παταβίου (Πάντοβα). Ταυτόχρονα παρακολούθησε μαθήματα πολιτικών και οικονομικών επιστημών καθώς και φιλοσοφίας.[Ε2] Μετά το πέρας των πανεπιστημιακών σπουδών του επέστρεψε (1797) στην γενέτειρα του και άσκησε για ένα διάστημα το επάγγελμα του χειρουργού. ²[Ε2.Στην Ιταλία έπνεε τότε σφοδρός ο άνεμος των διακηρύξεων των υλιστικών θεωριών… Η θεμελιωμένη όμως πάνω στις πνευματικές αξίες προσωπικότητα του έμεινε ανεπηρέαστη… Σ’ ένα μόνο σημείο άφησε τον εαυτό του συνειδητά ελεύθερο να επηρεαστεί από τις νέες ιδέες. Σε ότι αφορούσε την κοινωνική δικαιοσύνη, την ισοπολιτεία και ισονομία μεταξύ των ανθρώπων όλων των κοινωνικών τάξεων.^{3 ]}

Με τη συνθήκη της Κωνσταντινουπόλεως της 21^ης Μαίου 1800 οι Ιόνιοι νήσοι κατέστησαν αυτόνομο και ελεύθερο κράτος υπό την επωνυμία «Επτάνησος Πολιτεία». Η Τουρκία ως επικυρίαρχος της Επτανήσου πολιτείας διόρισε αυτοκρατορικούς επιτρόπους τον Ζακίνθιο Νικ. Σιγούρον και τον Αντώνιο Μαρία Καποδίστρια, ο τελευταίος όμως όρισε ως αντικαταστάτη του τον υιό του Ιωάννη, ο οποίος μετέχει πλέον ενεργά στην πολιτική ζωή της Ιονίου Πολιτείας και αρχίζει την πολιτική και διπλωματική του σταδιοδρομία.⁴

Το 1802 διορίστηκε στην Κεφαλληνία ως αυτοκρατορικός επίτροπος και επέδειξε τις διπλωματικές του αρετές με τις οποίες ειρήνευσε τη σπαρασσόμενη από εμφυλίους έριδες νήσο.Το 1803 προσελήφθη στην υπηρεσία της Γερουσίας ως γραμματέας της επικρατείας. Του ανατέθηκαν τα καθήκοντα της εποπτείας της λειτουργίας των δημόσιων σχολείων και επέδειξε ικανότητες οργανωτικές και διοικητικές αναμφισβήτητες.⁵[Ε3 Επιθυμούσε βαθύτατα να βοηθήσει το λαό της Επτανήσου να βγει από την εθνική και ηθική κατάπτωση, να υπερνικήσει το σκοτάδι της αμορφωσιάς, που τον είχε καταδικάσει η πολυχρόνια ενετική κατάκτηση και οι άλλοι κυρίαρχοι. Ήθελε να τον οδηγήσει σωστά, για να ξαναβρεί το δρόμο του προς την υψηλή ελληνική κληρονομιά του… Όταν το 1815 συνέταξε το σπουδαίο υπόμνημα του για τη γενική κατάσταση των Ιονίων νήσων (προς την αγγλική κυβέρνηση), ανατρέχοντας στο Σύνταγμα του 1803, το εύρισκε ως το μόνο που είχε δώσει δυνατότητες στο λαό να προοδεύσει στον τομέα της διοικητικής αυτονομίας και στον εκπαιδευτικό, που τον θεωρούσε θεμελιακό για την εθνική αυτοσυνείδηση ενός κράτους.⁶]

Το 1807 ο Καποδίστριας επέδειξε και γνώσεις στρατιωτικές ως ειδικός απεσταλμένος στη Λευκάδα οχυρώνοντας την εναντίον των απειλών του Αλή πασά. [Ε4 Εκεί στη Λευκάδα ο Καποδίστριας γνώρισε για πρώτη φορά την επαναστατημένη Ελλάδα. Μια Ελλάδα αποφασισμένη να κάνει γνωστή στον κόσμο την εθνική της ύπαρξη, την αμετάκλητη απόφαση της να γίνει ανεξάρτητο ελεύθερο κράτος. Εκεί στη Λευκάδα ο Καποδίστριας συνειδητοποίησε τον ύψιστο εθνικό σκοπό, που ονειρευόταν σαν έργο της ζωής του: την Ελλάδα. Εκεί στη Λευκάδα έριξε τον κύβο για τη μορφή των μελλοντικών του αγώνων. Των μέχρι θανάτου αγώνων.⁷]

Από το 1809-1811 υπηρέτησε στην Πετρούπολη ως υπάλληλος του ρωσικού υπουργείου των Εξωτερικών.Στην Πετρούπολη εισήλθε αμέσως στη ρωσική διπλωματική υπηρεσία, διορισμένος σαν σύμβουλος του κράτους. ⁸Από το Σεπτέμβριο του 1811 διορίστηκε και ανέλαβε υπηρεσία στη Ρωσική πρεσβεία στη Βιέννη. Το βήμα αυτό άνοιγε το δρόμο του προς ταχεία άνοδο στη διπλωματία. Υπηρετώντας στο διπλωματικό γραφείο του αρχηγού του στρατού του Δουνάβεως στο Βουκουρέστι, είχε την ευκαιρία να μελετήσει από κοντά το χαρακτήρα της Οθωμανικής διπλωματίας πράγμα το οποίο του απέφερε μεγάλο κέρδος και τον παρασκεύασε για τον μεγάλο σκοπό της ζωής του, την απελευθέρωση της υπόδουλης πατρίδας.⁹«Στις αρχές του 1814 ο Τσάρος ανέθεσε στον Ιωάννη Καποδίστρια μια νέα δύσκολη αποστολή: την επίτευξη της ουδετερότητας και τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της Ελβετίας, ώστε να μείνει αλώβητη από το γαλλικό δεσποτισμό. Έτσι κατόρθωσε να συνδέσει την Ελβετική ομοσπονδία με τον Συνασπισμό των Μεγάλων Δυνάμεων. Ουσιαστικά ο Ιωάννης Καποδίστριας ίδρυσε και οργάνωσε την σύγχρονη Ελβετία. Το διοικητικό σύστημα που εισήγαγε τότε, εξακολουθεί και σήμερα να αποτελεί τη βάση του Ελβετικού πολιτεύματος.»¹⁰[Ε5 Ο Ευρωπαίος οραματιστής του 19ου αιώνα : Αξίζει να σημειώσουμε επιγραμματικά, ότι ο Καποδίστριας ανέπτυξε αξιόλογη ευρωπαϊκή πολιτική η οποία συνίσταται: στην ύφεση και τον σταδιακό αφοπλισμό, την κατάργηση του δουλεμπορίου, την εξάλειψη της πειρατείας, την εδραίωση στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα ουδέτερων πολιτειακών ομοσπονδιών, την κατάλυση των κλειστών ιμπεριαλιστικών συνασπισμών, τη δημόσια καταδίκη της αρχής των επεμβάσεων σε ξένες πολιτικές υποθέσεις, την καθιέρωση ενός υπερεθνικού οργανισμού με τη συμμετοχή όλων των κρατών χωρίς διακρίσεις, την υιοθέτηση του θεσμού της διαιτησίας ως μέσου επίλυσης των διεθνών διαφορών, την θέσπιση των συνταγματικών θεσμών και την προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την βαθμιαία ανεξαρτητοποίηση των αποικιών.¹¹]

Σταθμό στη διπλωματική εξέλιξη του Καποδίστρια και στον μεγάλο του πατριωτικό αγώνα για την υπόδουλη πατρίδα αποτελεί το συνέδριο της Βιέννης το 1814 όπου στη δραματική μονομαχία με τον (αυστριακό καγκελάριο) Μέττερνιχ αγωνίστηκε σθεναρά για το μέλλον των Ιονίων νήσων. Στο περίφημο υπόμνημα του φαίνεται καθαρά ότι συμπίπτουν στις θέσεις του οι έννοιες ελευθερία και παιδεία και πρωτεύοντα θέση λαμβάνει ο πόθος και η πίστη του να μορφωθούν οι Έλληνες για να καταστούν άξιοι της ελευθερίαςκαι να ιδρυθεί ανεξάρτητη Ελλάδα. Αλλά ενώ το συνέδριο της Βιέννης δεν ήταν προορισμένο να δώσει καμία προώθηση στα μεγάλα Ελληνικά προβλήματα, η ευφυΐα και η μεγάλη αγάπη του Καποδίστρια για την πατρίδα τον οδήγησαν στη σύσταση της περίφημης Φιλόμουσου Εταιρείας της Βιέννης, μέσω της οποία προβλήθηκε κατά τον ωραιότερο τρόπο η υπόδουλη Ελλάδα ενώπιον των πολυπληθών συνέδρων, των αρχηγών κρατών, των μεγιστάνων του πλούτου. Οι επίσημοι αυτοκρατορικοί, πριγκηπικοί και διπλωματικοί κύκλοι γράφονταν συνδρομητές και την ενίσχυαν οικονομικώς και δεν ήταν δυνατόν να μην αντιλαμβάνονται ότι όπισθεν του πρώτου σκοπού της αφυπνίσεως των Ελλήνων με την ανάπτυξη των γραμμάτων, υπήρχε διαφανής δεύτερος σκοπός της απελευθερώσεως της χώρας από τον ζυγό. Η περίοδος αυτή είναι ομολογουμένως η ωραιότερη για την ελληνική νεότητα, που επιθυμούσε να διευρύνει τις σπουδές της στα ευρωπαϊκά κέντρα… Τους προστατευόμενους του ο Καποδίστριας τους αποκαλούσε θετούς υιούς του και δεν επέτρεπε στον εαυτό του καμία περιττή δαπάνη, χάριν εκείνων.¹²Το 1815 μετέχει στη διάσκεψη των Παρισίων (ως συνοδός του Τσάρου Αλέξανδρου) όπου στις 5 Νοεμβρίου υπογράφηκε η συνθήκη για τα Ιόνια Νησιά ως «ελεύθερο και ανεξάρτητο» κράτος «υπό την προστασία της Μεγάλης Βρετανίας. ¹³Το Νοέμβριο του 1815 διορίζεται από τον Τσάρο Αλέξανδρο ως υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας.[Ε5 Από το 1811, όταν διορίστηκε στη ρωσική πρεσβεία της Βιέννης, και κυρίως μετά τον επιτυχή διακανονισμό των προβλημάτων της Ελβετίας, από το συνέδριο της Βιέννης του 1815 και του Laibach, όταν υπέβαλε την παραίτηση του στον τσάρο Αλέξανδρο και εγκατέλειψε την Πετρούπολη, ο Καποδίστριας ήταν ενεργά και αποφασιστικά παρόν σε όλες τις κρίσιμες ώρες της Ευρώπης, που συγκλονιζόταν από πλήθος ηλεκτρισμένα προβλήματα, από υποβόσκουσες ή «εν ενεργεία» επαναστάσεις, από εθνικές διεκδικήσεις και κοινωνικές ανακατατάξεις. Ήταν μία από τις λίγες δεσπόζουσες, έντονες προσωπικότητες στον ευρωπαϊκό διπλωματικό χώρο, που οι δημοκρατικές και φιλελεύθερες –για την εποχή εκείνη της αυστηρής απολυταρχίας και του δεσποτισμού- ιδέες του προκαλούσαν τη βίαιη αντίδραση των συντηρητικών και τον προβληματισμό των λίγων εκείνων, που σκέπτονταν αυτά που σήμερα καλούμε ανθρώπινα δικαιώματα.¹⁴]

«Το Συνέδριο της Βιέννης», πίνακας του Isabey (1819)

Τον Αύγουστο του 1821 παραιτείται από τη θέση του υπουργού εξωτερικών της Ρωσίας και τον Αύγουστο του 1822 εγκαταλείπει την Πετρούπολη αποφασισμένος να εργαστεί υπέρ των αγωνιζόμενων πατριωτών του με απώτερο σκοπό την έξαρση στη Δύση φιλελληνικού πνεύματος και κατ’ ακολουθία του εξαναγκασμού των ευρωπαϊκών κοινοβουλίων για να υιοθετήσουν πολιτικές συμπαράστασης προς τους επαναστατημένους Έλληνες.¹⁵Εγκαταστάθηκε στην Ελβετία αλλά δεν απομονώθηκε γιατί σύντομα το ερημητήριο του στη Γενεύη μεταβλήθηκε σε κέντρο αφανούς αλλά γόνιμου δραστηριότητας που απέβλεπε στην πραγματοποίηση των μεγάλων πόθων μιας ευγενούς ψυχής, πώς να ελευθερωθεί η Ελλάδα, να διαδοθεί η παιδεία και να βασιστεί ο βίος στη θρησκεία του Χριστού.¹⁶[Ε6 Από τότε που έφυγε από την Πετρούπολη ( 19 Αυγούστου 1822), και περνώντας από την Φρανκφούρτη, Παρίσι, περιοχές του Ρήνου, Στρασβούργο, Ζυρίχη, Βέρνη, Λωζάννη, Γενεύη, μέχρι την εκλογή του ως πρώτου κυβερνήτη της πατρίδας, μόχθησε ακαταπόνητα για τον Ελληνικό αγώνα. Διαφώτισε την κοινή Ευρωπαϊκή γνώμη πάνω στα δίκαια του αγωνιζόμενου έθνους. Κέρδισε για την υπεράσπιση τους, και δραστηριοποίησε μεγάλες προσωπικότητες της πολιτικής και της διπλωματίας. Έγινε με τις δραστηριότητες του, ο αδιαμφισβήτητος παρασκηνιακός και μυστικός ηγέτης και συντονιστής της φιλελληνικής κίνησης στις δυτικοευρωπαϊκές χώρες, με εμφανή καθοδηγητή και ηγέτη της τον μεγάλο φιλέλληνα και επιστήθιο φίλο του τον Εϋνάρδο. Είχε τεράστια φήμη ως διπλωμάτης και πολιτικός. Αλλά μετά την παραίτηση του από την Τσαρική υπηρεσία και την πεποίθηση πως ο Καποδίστριας ήταν το θύμα της κυνικά ανθελληνικής πολιτικής και των μηχανορραφιών του Μέττερνιχ, αυτή η φήμη πολλαπλασιάστηκε. Και ο Καποδίστριας ταυτίστηκε από πολλούς Δυτικοευρωπαίους με την αγωνιζόμενη για την ελευθερία της Ελλάδα. Έτσι οι φιλο-Καποδιστριακές παντού φιλίες και επιρροές έγιναν Φιλελληνικές.¹⁷]

Ο ΤΕΛΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ

Το 1823 και μετά την καταστροφή του Δράμαλη η Ελληνική επανάσταση θριάμβευσε και όπλισε ηθικά τον φιλελληνισμό της Ευρώπης. Ταυτόχρονα τα διαπραχθέντα από τους Τούρκους ανοσιουργήματα στη Χίο εξήγειραν την κοινή γνώμη εναντίον τους, και εναντίον της υπέρ αυτών πολιτικής των μεγάλων Δυνάμεων. Όλα αυτά τα γεγονότα έδωσαν αφορμή στον Τσάρο Αλέξανδρο να ανακινήσει το Ελληνικό ζήτημα και να προτείνει στις Δυνάμεις (με το περίφημο Ρωσικό υπόμνημα των τελευταίων ημερών του 1823) σχέδιο περιορισμένης αυτονομίας ή αυτονομίας διοικητικής πασών των από Μακεδονίας και Ηπείρου μέχρι Πελοποννήσου και της Κρήτης και των νήσων του Αιγαίου, και να προσκαλέσει τις Δυνάμεις σε επανειλημμένες διασκέψεις στην Πετρούπολη κατά τα έτη 1824 και 1825. Οι διασκέψεις αυτές δεν τελεσφόρησαν με αποτέλεσμα ο τσάρος να αποφασίσει να κηρύξει τον πόλεμο στην Τουρκία σχέδιο που δεν εκτελέστηκε τότε λόγω του πρόωρου θανάτου του κατά τα τέλη του 1825.¹⁹.

Μετά το θάνατο του αυτοκράτορα Αλέξανδρου το Δεκέμβριο του 1825 το ελληνικό ζήτημα έλαβε νέα τροπή. Στις 4 Απριλίου του 1826 υπογράφεται πρωτόκολλο μεταξύ Ρώσων υπουργών και του Άγγλου Ουέλλιγκτον το οποίο αποτέλεσε ουσιαστικά την πρώτη πράξη υπέρ των αγωνιζόμενων Ελλήνων. Το άρθρο 1 έθετε ως προϋπόθεση την ίδρυση ελληνικού κράτους και καθόριζε τη θέση του. Οι Έλληνες είχαν αυτοδιοίκηση και θα κατέβαλλαν ετήσιο φόρο στο σουλτάνο. Στις 6 Ιούλιου του 1827 συνήλθαν στο Λονδίνο οι αντιπρόσωποι της Γαλλίας, της Αγγλίας και της Ρωσίας και υπέγραψαν τη συνθήκη διά της οποίας καθορίζονταν η ανεξαρτησία της Ελλάδος βάσει της αρχής των εθνοτήτων… .²⁰

Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου (8 Οκτωβρίου 1827) υπήρξε μια έμμεση συνέπεια της συνθήκης του Λονδίνου. Η ιδιότυπη αυτή ναυμαχία (που είχε ως αποτέλεσμα την καταστροφή του αιγυπτιακού στόλου) προκάλεσε τις διαμαρτυρίες της τουρκικής κυβέρνησης με αποτέλεσμα να φύγουν οι πρέσβεις των τριών δυνάμεων από την Κωνσταντινούπολη και να εκραγεί (τον Απρίλιο 1828) ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος.²¹ Το Μάρτιο του 1829 υπογράφτηκε το πρωτόκολλο του Λονδίνου που καθόριζε ποιες θα ήταν οι υποχρεώσεις απέναντι της Τουρκίας και τα σύνορα του υποτελούς ελληνικού κράτους που επρόκειτο να ιδρυθεί. Το πρωτόκολλο αυτό χάραξε τα ελληνικά σύνορα στη γραμμή Παγασητικού – Αμβρακικού κόλπου και περιέβαλε στο ελληνικό κράτος την Πελοπόννησο, Στερεά, Κυκλάδες και Εύβοια.

Με την ειρήνη της Αδριανούπολης που έκλεισε το Ρωσοτουρκικό πόλεμο (Σεπτέμβριος 1829) η Τουρκία υποχρεώθηκε να δεχτεί την ίδρυση υποτελούς ελληνικού κράτους με τα σύνορα που καθόριζε το πρωτόκολλο του Λονδίνου του Μαρτίου 1829.²²

Αναμφισβήτητα το 10^ο άρθρο της συνθήκης της Αδριανούπολης δεν θα ήταν η τελευταία διεθνής πράξη της λύσεως του ελληνικού ζητήματος. Ήταν κατά τη μεταγενέστερη έκφραση του Γλάδστωνος (Άγγλος πολιτικός του 19^ου αιώνα) «το διεθνές συμβόλαιον της υπάρξεως της Ελλάδος ως κράτους ανεξάρτητου». Οι συζητήσεις για τη λύση του ελληνικού ζητήματος κατέληξαν στην υπογραφή του πρωτοκόλλου της Ελληνικής Ανεξαρτησίας στο Λονδίνο (22 Ιανουαρίου/3 Φεβρουαρίου 1830). Στο πρώτο άρθρο αναγνωριζόταν η Ελλάδα ως κράτος ανεξάρτητο και στο δεύτερο άρθρο ορίζονταν τα όρια του από τη γραμμή των εκβολών του Αχελώου μέχρι των εκβολών του Σπερχειού, μέσα δε στα όρια συμπεριλαμβάνονταν η Εύβοια, η Σκύρος και οι Κυκλάδες. Όλα αυτά είναι έργα της ακλονήτου και αδαμάστου θελήσεως του Καποδίστρια, ο οποίος πέτυχε σοβαρότατη διπλωματική νίκη στο ζήτημα της οροθεσίας. Το 10 άρθρο της συνθήκης της Αδριανουπόλεως 1829 και το πρωτόκολλο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας του Λονδίνου 1830 είναι κατά ένα μέγιστο ποσοστό έργο του Κυβερνήτη, της διπλωματικής του ικανότητος και του επιδέξιου διπλωματικού και πολεμικού χειρισμού του ελληνικού ζητήματος.²³

Γ' ΜΕΡΟΣ

Είναι ιερή η στιγμή που κάποιος αποφασίζει να αφιερώσει τη ζωή του στο κοινό καλό. Είναι δύσβατος ο δρόμος της αγάπης και της θυσίας για το συνάνθρωπο. Είναι άξιοι θαυμασμού όλοι εκείνοι που κατάφεραν να συνδυάσουν την αρετή και την ευσέβεια με τη μαχητικότητα, τη φιλοπατρία, τον αλτρουισμό, την αλληλεγγύη, έννοιες που τόσο πολύ έχουν «κακοποιηθεί» στις μέρες μας. Είναι ηθικό χρέος μας να μελετάμε τη ζωή και τα έργα εκείνων που εργάστηκαν με ευσυνειδησία και υπέρμετρες στερήσεις για την πατρίδα και την αναγέννηση του γένους μας, για την ελευθερία και τη ζωντανή πίστη μας, για τις αξίες και την τιμή. Είναι καθήκον να τους θυμόμαστε και να τους τιμάμε και να τους «ξαναγεννάμε» στη συνείδηση των επερχόμενων γενεών για να διδάσκονται από αυτούς τον ανθρωπισμό και την αξιοπρέπεια, το σεβασμό στις ιερές παρακαταθήκες του έθνους μας, την ευλογημένη πορεία προς το ιδεώδες και τις αρετές.

«Δεν ζει ο άνθρωπος, ζει το έργο του»² θα μας πει ο πρώτος Κυβερνήτης των Ελλήνων Ιωάννης Καποδίστριας. Σε αυτό το έργο και στο όραμα της ελευθερίας της υποδουλωμένης -και για 4 αιώνες σβησμένης από το χάρτη- πατρίδας μας, αφιέρωσε όλη τη ζωή και την περιουσία του. Η Ευρώπη τον τιμά για τη μεγάλη και επιτυχημένη δράση του στο πολιτικό γίγνεσθαι της εποχής του, και η Ελλάδα οφείλει να του αποδίδει φόρο τιμής μέσα από τα βιβλία της σχολικής ιστορίας, για να γνωρίζουν τα Ελληνόπουλα τα πρότυπα που μας χάρισε η φυλή μας, και να διδάσκονται τις υπεραξίες της ζωής μέσα από την προσφορά τους. Οι μνήμες πάντα θα ζωντανεύουν, γιατί οι θεμέλιοι λίθοι είναι αυτοί που κρατούν το οικοδόμημα. Και το νέο Ελληνικό κράτος στηρίζεται στα «έργα και τις ημέρες» του Ιωάννη Καποδίστρια. Λίγο πριν τα διαιωνίζοντα «συμφέροντα» και οι «συμπαιγνίες» του στερήσουν το δικαίωμα να ολοκληρώσει τα οράματα του για την πατρίδα. Λίγο πριν ταξιδέψει για την αιωνιότητα εκεί στην είσοδο του πολυαγαπημένου του Αγίου Σπυρίδωνα στο Ναύπλιο όρθρου βαθέως εκείνη την Κυριακή στις 27 Σεπτεμβρίου του 1831.

ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΤΑ ΗΝΙΑ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ…

Γνωρίζω ότι η κάθοδός μου εις την Eλλάδα σημαίνει άνοδον εις τον Γολγοθά.

Όμως μετά χαράς αποδέχομαι τον ουρανόθεν επικαταβαίνοντα μοι Σταυρόν.

ΙΩΑΝΝΗΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ 1776-1831

O Ιωάννης Καποδίστριας πληροφορείται το κάλεσμα του ελληνικού λαού προς αυτόν, μετά την Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας. Ο βασανισμένος ελληνικός λαός καλεί έναν άνθρωπο, και ίσως είναι η μοναδική φορά που ένας λαός καλεί κάποιον και εκείνος δεν έρχεται αυτόκλητος, για να αναστήσει την Ελλάδα μέσα από τις στάχτες τετρακοσίων χρόνων Τουρκοκρατίας.³[Ε2 «Εψηφίσθη επταετής Κυβερνήτης πλοίου, καταβυθιζομένου ήδη υπό αγρίων κυμμάτων. Προσεκλήθη εις ερείπια και ο εκλεκτός του Γέννους δεν είχε που την κεφαλήν κλείνει. Προσεκλήθη όπως αποσβέσει τα μιαρά πάθη, και ενθρονίσει εν μέσω των απογόνων αυτού την αγάπην και την ομόνοιαν. Προσεκλήθη εις ταλαιπωρίαν και θάνατον ο άμεμπτος Ανήρ, και δέχεται η αγάπη το Ποτήριον…».⁴ ]

Ο Ιωάννης Καποδίστριας εκλαμβάνει το Θείο κάλεσμα ως μια αποστολή έως εσχάτων για να θεμελιωθεί εκείνο που επί 400 χρόνια προσπαθούσαν να εξαλείψουν ντόπιοι και ξένοι εχθροί. Τη Ρωμιοσύνη. Η απάντηση του Κυβερνήτη μας δείχνει ότι επιλέγει από εκείνη την ημέρα ενσυνείδητα το δρόμο της θυσίας. Γιατί όταν ο Καποδίστριας μιλούσε για σταυρό, ως άνθρωπος με βαθιά πίστη και ευαγγελικές γνώσεις, είχε πλήρη επίγνωση ότι Σταυρός σημαίνει σταύρωση, σημαίνει θυσία… Με αυτή τη θέληση και το όραμα να αναστηθεί αυτό το πολύπαθο Έθνος, ο Ιωάννης Καποδίστριας αναλαμβάνει το δυσκολότερο εγχείρημα της εποχής του και ίσως και πολλών μετέπειτα γενεών. Να θεμελιωθεί το πρώτο ανεξάρτητο ελληνικό κράτος μετά την πτώση της Βασιλεύουσας και το όραμά του δεν σταματά μόνο στη δημιουργία μιας Ελλάδας μέχρι την Πελοπόννησο ή λίγο παραπάνω εδαφικά. Δεν αναπαύεται σε αυτό γιατί γνωρίζει ότι η αποστολή του έχει βαθύτερο σκοπό από την απλή αναδιοργάνωση ενός σχεδόν ανύπαρκτου κράτους. Ο Ιωάννης Καποδίστριας οραματίζεται την ανάσταση της Ρωμιοσύνης... Γι αυτό αναλαμβάνει να διακονήσει αυτό το μικρό Έθνος, γιατί το παράδειγμα της αναστημένης Ελλάδας, γνώριζε ότι ο Θεός το χρησιμοποιεί ως οδηγό για όλη την ανθρωπότητα. Ο ερημίτης αυτός πολιτικός άνδρας δέχεται την αποστολή ως «οφειλήν εις ιεράν υπόθεσιν»… Και πάνω σε αυτή τη βαθύτατη πίστη και πεποίθηση ξεκινά το ακατόρθωτο αλλά εφικτό για τον Θεό. Να θεμελιωθεί το Έθνος σε δύο βάσεις Ορθοδοξία και Ελληνισμό.⁵[Ε3 Ελεγε στους Έλληνες: Χωρίς πίστη δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα. Τι να κάνετε τα δάνεια, τι να κάνετε το κράτος. Το θεμέλιο σας θα είναι η πίστη στο Θεό. Αυτό θα διδάξετε στα παιδιά, αυτό θα υπάρχει στα σχολικά βιβλία.⁶ ]

Στην Ελλάδα ο πρώτος Κυβερνήτης έφθασε τον Ιανουάριο του 1828. Προηγουμένως θεώρησε χρέος του να επισκεφθεί ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και άλλες μεγαλουπόλεις και να έλθει σε επαφή με υπεύθυνα πρόσωπα προς διευκόλυνση του έργου του και ανακούφιση της χώρας του. Στο Μόναχο κατόρθωσε να εισαγάγει στο εκεί οικοτροφείο ορφανά παιδιά από την Ελλάδα και να συγκεντρώσει 300 χιλιάδες φράγκα για το κενό ταμείο της χώρας του. Από την Αγκώνα απέστειλε για τον λιμώττοντα πληθυσμό φορτίο γεώμηλων. Στη Μάλτα πέτυχε την απελευθέρωση 120 Ελλήνων κρατουμένων για παραβάσεις ναυτικού δικαίου.⁷

Ο Ι. Καποδίστριας έφθασε στην Αίγινα στις 11/23 Ιανουαρίου 1828. Η επίσημη έπαρση της ελληνικής σημαίας στην προκυμαία της Αίγινας και «αι πυροβολικαί αντιχαιρετήσεις» όλων των πλοίων, ελληνικών και ξένων, ήταν μια μεγάλη στιγμή για την Αίγινα, για τη χώρα. Ο Κυβερνήτης έφθασε στη «μητροπολιτική εκκλησία της Παναγίας» όπου θα ψαλλόταν η επίσημη δοξολογία. Η Αντικυβερνητική επιτροπή τον οδήγησε ν’ ανέβει στον «στολισμένον θρονίσκον» που είχαν ετοιμάσει. Ο Καποδίστριας αρνήθηκε «έμεινεν εις το έδαφος, όρθιος και ασκεπής». Από την πρώτη στιγμή θα βρισκόταν αντιμέτωπος με τα τεράστια προβλήματα, τα εκρηκτικά και ακανθώδη, που αποτελούσαν τότε την ελληνική πραγματικότητα. Από τα πρώτα του βήματα άρχισε η δύσκολη πορεία προς τον Γολγοθά του.⁸

Ο Γεώργιος Τερτσέτης [Ε4 Γεώργιος Τερτσέτης. Δικαστικός και νομικός. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και στάλθηκε στην Πελοπόννησο για την οργάνωση του Αγώνα. Την περίοδο του Καποδίστρια πολέμησε στη δυτική Ρούμελη και από το 1832 καθηγητής γαλλικών και ιστορίας στο προκαταρκτικό σχολείο και αργότερα καθηγητής στρατιωτικής ιστορίας στη στρατιωτική σχολή του Ναυπλίου. Κατά την Αντιβασιλεία του Όθωνα έγινε δικαστής και πήρε μέρος στη δίκη του Κολοκοτρώνη* στο Ναύπλιο (1833). Επειδή αρνήθηκε με γενναιότητα, μαζί με το συνάδελφό του Α. Πολυζωίδη, να προσυπογράψει την καταδίκη του «Γέρου» σε θάνατο διώχτηκε, παραπέμφθηκε σε δίκη, αλλά αθωώθηκε (1834). Ο Τερτσέτης είναι γνωστός κυρίως για τα απομνημονεύματα που συνέγραψε καθ’ υπαγόρευση, ιδιαίτερα εκείνα του Κολοκοτρώνη, αλλά και του Νικηταρά και άλλων αγωνιστών.⁹ ]

στα Απομνημονεύματα του Κολοκοτρώνη συμπεριλαμβάνει αφηγήσεις για τον Ι. Καποδίστρια. [Ε5

ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΕΡΤΣΕΤΗ – ΑΠΟΛΟΓΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ

ΑΙΓΙΝΑ 1828.

Ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης (υιός του Πετρόμπεη) επισκέπτεται τον Κυβερνήτη. Φόρεσε τη λαμπρότερη ενδυμασία του, βουτηγμένη στο μάλαμα^. γελούσαν τα φορέματα του, γελούσε η καρδιά του, γιατί ο νέος είχε κλίση προς τον Κυβερνήτη ο οποίος τον υποδέχθηκε όπως ο πατέρας τον υιό. «Δεν σ’ επαινώ διά τα φορέματά σου…» του είπε ο Κυβερνήτης, και συνέχισε «Είναι καιροί που πρέπει να φορούμε όλοι ζώνη δερματένια, και να τρώμε ακρίδες και μέλι άγριο^. Είδα πολλά εις τη ζωή μου, αλλά σαν το θέαμα όταν έφθασα εδώ εις την Αίγινα, δεν είδα τι παρόμοιο ποτέ, και άλλος να μην το ιδεί^. … «Ζήτω ο Κυβερνήτης, ο σωτήρας μας, ο ελευθερωτής μας», εφώναζαν γυναίκες αναμαλλιάρες, άνδρες με λαβωματιές πολέμου, ορφανά γδυτά, κατεβασμένα από τις σπηλιές^. δεν ήτον το συναπάντημα μου φωνή χαράς, αλλά θρήνος^. η γη εβρέχετο από δάκρυα^. εβρέχετο η μερτιά και η δάφνη του στολισμένου δρόμου από το γιαλό εις την Εκκλησία^. ανατρίχιαζα, μου έτρεμαν τα γόνατα, η φωνή του λαού έσχιζε την καρδιά μου^. μαυροφορεμένες, γέροντες, μου εζητούσαν να αναστήσω τους αποθαμένους τους, μανάδες μου έδειχναν εις το βυζί τα παιδιά τους, και μου έλεγαν να τα ζήσω, και ότι δεν τους απέμειναν παρά εκείνα και εγώ, και με δίκαιο μου εζητούσαν όλα αυτά, διότι εγώ ήλθα και εσείς με προσκαλέσατε να οικοδομήσω, να θεμελιώσω κυβέρνησιν, και κυβέρνησις καθώς πρέπει, ζει, ευτυχεί τους ζωντανούς ανασταίνει τους αποθαμένους διατί διορθώνει τη ζημία του θανάτου και της αδικίας^.»… [Ε6 «Λέγει δε και ο Τρικούπης «Ουδέποτε άνθρωποι εδέχθησαν ευνοικώτερον των λυτρωτήν των. Και ο στρατιωτικός και ο πολιτικός και ο ιδιώτης της Ελλάδος, εχάρησαν όλοι την αυτήν χαράν διότι όλοι ησθάνοντο την αυτήν χαράν».^10α ] «…δεν ζει ο άνθρωπος, ζει το έργο του, καρποφορεί, αν ο διοικητής είναι δίκαιος, αν το κράτος έχει συνείδηση, ευσπλαχνία, μέτρα σοφίας».

«Δύναμαι να κάμω εγώ όλα αυτά, και να δικαιολογήσω την παντοχή (εννοεί προσδοκίες) του κόσμου; δύναμαι να πράξω μηδέν, χωρίς τη σταθερά ομοφροσύνη των πρώτων του τόπου; Δεν είναι κίνδυνος, ότι τα αγαθοεργήματα τους εις τον αγώνα έχυσαν πλησμονήν ορέξεων, απαιτήσεων εις τα στήθη τους; Πλησμονήν αφιλίωτη με το γενικό καλό, με το κύρος της εξουσίας και με την ευτυχία του λαού^. αν ευρεθώμεν εις αντιλογίαν, αντίμαχοι εις το φρόνημα ποιος θα μονομερήσει; Εγώ ή εκείνοι; [Ε7 Δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία ότι η αδελφοκτόνος αιτία είναι η «καρέκλα» και μέσα από αυτήν, η ικανοποίηση της ματαιοδοξίας του καθενός στο όνομα της σωτηρίας των υπολοίπων.^10β]

Υιέ του Μαυρομιχάλη, δια να με τιμήσεις ήλθες ευμορφοστολισμένος, το εννοώ και σε αγαπώ, όθεν και σου ανοίγω την καρδία μου. Ήλθεν εις την πατρίδα σας ένας ομογενής περισσότερος, δεν ήφερα ξένους οπλοφόρους, συνοδεία μου έχω μόνο την πειθώ, το φίλεργο, και τίμια γηρατεία^. όχι εσύ που είσαι νέος, αλλά οι πλέον, πλέον γέροντες δεν έχετε γνώση λευκαμένη από παλαιότητα καιρού».

«Ως ψάρι εις το δίχτυ σπαράζει εις πολλούς κινδύνους ακόμη η Ελληνική ελευθερία».

«Μου εδώσατε τους χαλινούς του κράτους^. τίνος κράτους; Μετρούμε εις τα δάκτυλα την επικράτειά μας, τ’ Ανάπλι, την Αίγινα, Πόρο, Ύδρα, Κόρινθο, Μέγαρα, Σαλαμίνα. Ο Ιμβραϊμης κρατεί τα κάστρα και το μεσόγειο της Πελοποννήσου, ο Κιουτάγιας τη Ρούμελη, πολλά νησιά βασανίζονται από αυτεξούσιον στρατιώτην και από πειρατείαν, τα δύο μεγάλα καράβια σας, είναι αραμμένα ξαρμάτωτα εις τον Πόρο, η Αθήνα έφαγε πέρισυ τους ανδρειοτέρους των Ελλήνων».

«Πού το θησαυροφυλάκιον του έθνους; Ακούω επουλήσατε και τη δεκατιά του φετεινού έτους, πριν ακόμα σπαρθεί το γέννημα^. ο τόπος είναι χέρσος, σπάνιοι οι κάτοικοι, σκόρπιοι εις τα βουνά και εις τα σπήλαια το δημόσιο είναι πλακωμένο από δύο εκατομμύρια λίρες στερλίνες χρέος, άλλα τόσα ζητείτε οι στρατιωτικοί, η γη είναι υποθηκευμένη εις τους Άγγλους δανειστάς^. ανάγκη να την ελευθερώσουμε με την ίδια απόφαση, ως θα την ελευθερώσομε και από τα άρματα του Κιουτάγια και του Αιγυπτίου».

«Δεν λυπούμαι, δεν απελπίζομαι^. προτιμώ αυτό το σκήπτρο του πόνου και των δακρύων, παρά άλλο^. ο Θεός μου το ‘δωσε, το παίρνω, θέλει να με δοκιμάσει^. είμαι από τη φυλή σας^. εις ένα μνήμα μαζί με σας θα θαφτώ^.ό,τι έχω, ζωή, περιουσία, φιλίες εις την Ευρώπη, κεφάλαια γνώσεων, αποκτημένα από τόσα θεάματα και ακροάματα συμβάντων του κόσμου της ημέρας μου, τα αφιερώνω εις την κοινήν πατρίδα, ας υψώσω το μεγαλείον της, ώστε όποιος θελήσει, δυσκόλως να το ταπεινώσει, στερεωμένο εις ρίζες αρετής είναι ακαταμάχητο.» …

«Εκάμετε έργα πολεμικά αθάνατα. Βασιλείς και έθνη σας επαίνεσαν, αλλά πίστευσέ μου, διά πολυετίαν ακόμη η ζώνη του προδρόμου πρέπει να είναι ο στολισμός μας, όχι χρυσοϋφαντη χλαμύδα».

«Ως οι παλαιοί ήρωες ή βασιλείς της Ελλάδος πρέπει να φυτεύομε δένδρα, να ανοίγουμε δρόμους, να παλεύουμε με τα θηρία του δάσους, να δέσομε την κοινωνία μας με νόμους συμφώνους με το έθνος μας^. ούτε οπίσω, ούτε εμπρός του καιρού μας» «μη μου ζητείτε ζωγραφίες πολύτιμες εις οικοδόμημα ακόμη ατελείωτο. Μέτρο και άστρο, εις δεινά ελληνικά θεραπεία ελληνική. Με το στόμα μας, όχι ως οι χειρούργοι της Ευρώπης κόφτοντας, αλλά με το στόμα μας να βυζαίνουμε το έμπυο της Πατρίδος μας, διά να τη γιάνομε».

«Αν δεν μας αποστραφεί ο μεγαλοδύναμος και αξιωθούμε την ευλογία του, τα ακροθαλάσσιά μας θα στολισθούν από εύμορφες πολιτείες, η σημαία η Ελληνική θα δοξάζεται εις τα πελάγη, ήμερα δένδρα θα ανθίζουν εις τα άγρια βουνά, και οι ερημιές θα πληθύνουν από κατοίκους»…

«Ένα μόνο φοβούμαι πολύ και με δέρνει υποψία, τρέμω την απειρία σας. Αν η νέα κυβέρνησις τύχει να συγκρουσθεί με συμφέροντα ξένων δυνάμεων-επειδή κάθε τόπος έχει χωριστά το μυστήριο της ζωής του, το νόμο της ευτυχίας του- αν πλανεθεί ο ελληνισμός σας και σηκωθεί σκοτάδι μεταξύ μας, ώστε εσείς να μη διαβάζετε εις την καρδία μου, θολωθούν και με οι οφθαλμοί, ποίος ηξεύρει;… που θα πάμε, τι θα γενούμε;»

«Ετινάξετε το καβούκι των αλλοφύλων, αλλ’ οι πλεκτάνες της διπλωματίας έχουν κλωστές πλανήτριες, φαρμακερές, κλωστές θανάτου, άφαντες, και εσείς δεν τες εννοείτε».

«Κατεβαίνω πολεμιστής εις το στάδιον, θα πολεμήσω ως κυβέρνησις, δεν λαθεύομαι, τον έρωτα των προνομίων που είναι φυτευμένος εις ψυχές πολλών, τα ονειροπολήματα των λογιωτάτων ξένων πρακτικής ζωής, το φιλύποπτο, κυριαρχικό και ανήμερο (άγριο) αλλοεθνών ανδρών. Η νίκη θα είναι δική μας, αν βασιλεύει την καρδίαν μας, θεός ζηλότυπος, μόνο το αίσθημα το Ελληνικό^.ο φιλήκοος (αυτός που ακούει τους ξένους) των ξένων είναι προδότης».

«Είθε οι νέοι της Ελλάδος να είναι βοηθοί μου και πρώτος εσύ. Μη φορείς πολυτελή φορέματα αταίριαστα με την ένδεια των πολλών και κεφάλαιο θαμένο, αχρησίμευτο^. ή αφορμή, η απόκτησις του, κακών ορέξεων και πράξεων^. μη θέλεις άλλο στολίδι και καύχημα ειμή ότι είσαι από οικογένεια δοξασμένη, που τόσο έχυσε αίμα ανδρειωμένο διά την αναγέννηση και την ελευθερία της Πατρίδος».¹⁰]

Μετά την επίσημη υποδοχή του στην Αίγινα ο Καποδίστριας άρχισε να λαμβάνει εκθέσεις για την επικρατούσα στην Ελλάδα καταστάσεως και αντιλήφθηκε ότι βρισκόταν μπροστά σε ένα ανύπαρκτο κράτος. Ο αγώνας κατά των Τούρκων εξακολουθούσε αλλά ουσιαστικά ψυχορραγούσε. Στη Στερεά Ελλάδα ανατολική και δυτική κυριαρχούσαν οι δυνάμεις του Κιουταχή. Στην Πελοπόννησο κυριαρχούσε ο Ιμπραήμ πασάς παρά την ήττα του στο Ναβαρίνο και η επανάσταση κυριαρχούσε μόνο στα Πελοποννησιακά φρούρια. Τα πάθη και τα μίση ήταν άσπονδα και η διχόνοια σπάρασσε τη χώρα. Οι ραδιουργίες, ο φατριασμός, η απειλή εμφυλίου πολέμου ήταν σύνηθες φαινόμενο. Δεν υπήρχε καμία οικονομική ανάπτυξη ενώ η ληστεία και η πειρατεία λυμαίνονταν τα πάντα. Όλοι οι τομείς της δημόσιας δραστηριότητας είχαν ατονήσει, το δικαίωμα του ισχυρότερου ήταν το μόνο υπάρχον στη χώρα πραγματικό. Δημόσιο ταμείο δεν υπήρχε. Η δικαιοσύνη ήταν κενό όνομα και δικαστήρια δεν υπήρχαν. Οι ένοπλες επαναστατικές δυνάμεις βρισκόταν σε διάλυση και χωρίς εφόδια και το ναυτικό είχε αποδιοργανωθεί. Ο φόβος του ισχυρότερου κυριαρχούσε παντού και παρέλυε κάθε δραστηριότητα. Χάος, σύγχυση, απειλή εμφυλίου πολέμου, αποδιοργάνωση των πάντων και επιβουλές έσωθεν και έξωθεν κατά της επαναστάσεως ήταν τα γνωρίσματα που χαρακτήριζαν την κατάσταση στην Ελλάδα και η ανυπαρξία κράτους, τάξεως, πειθαρχίας.^11-13

Στις 24 Ιανουαρίου 1828 στέλνει επιστολή στον αδελφό του το Βιάρο λέγοντας του ότι από την Ελλάδα λείπουν οι νομικοί. Στο δεκαήμερο που πέρασε από την άφιξη του στην Αίγινα προσπαθεί να επιλύσει νομικά ζητήματα συζητώντας με τους τρεις ναυάρχους των προστάτιδων δυνάμεων. Όμως είναι απαραίτητο να γίνουν νόμοι και να συσταθούν δικαστήρια και για να γίνει αυτό πρέπει να υπάρχουν οι ειδικοί που δεν είναι άλλοι από αυτούς που κατέχουν τη νομική επιστήμη. Ένας από αυτούς ήταν και ο αδελφός του ο Βιάρος από τον οποίο ζητά ο Κυβερνήτης να αφήσει το βόλεμα του στην Κέρκυρα και να έλθει στο χαμό, να δουλεύει νυχθημερόν και να μη σκεφτεί καν ότι μπορεί στοιχειωδώς να απολαμβάνει τουλάχιστον αξιοπρεπή αμοιβή. Την ίδια μέρα κατέθεσε διάταγμα για τη δημιουργία δικαστηρίων και προσωρινές διαταγές, για το πώς να απονέμεται η δικαιοσύνη μέχρι να συσταθούν τα δικαστήρια….¹²

[Ε8 ]

Τα έργα που πραγματοποίησε στην Ελλάδα είναι αδιανόητα ακόμη και σε πλήρως οργανωμένα Ευρωπαϊκά κράτη όχι στη χώρα που ήταν σωριασμένη με ερείπια και χαλάσματα, με συνεχιζόμενο πόλεμο, με εξαντλημένους αγωνιστές και πενόμενες τις οικογένειες τους, με χωριά ερημωμένα, αγρούς κατεστραμμένους, με λίγη ελεύθερη καμένη γη και γεμάτη ορφανά, χήρες και γέρους, πεινασμένα μωρά και τραυματίες, με υποθηκευμένη την εθνική γη στους δανειστές και με αναρχία, ανασφάλεια, αγνώριστη από το πένθος της συμφοράς και τις εσωτερικές διαμάχες πολιτικών και στρατιωτικών.¹⁴

Κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του στην Αίγινα η Χώρα απέκτησε Κυβερνητική Εξουσία, την οποία μέχρι τότε δεν είχε γνωρίσει με την σταθερή και ενιαία άσκηση της Εκτελεστικής, της Δικαστικής και της Νομοθετικής Εξουσίας. Η Δ' Εθνοσυνέλευση που έγινε στο Άργος επικύρωσε τον Ιούλιο του 1829 τις Πράξεις της Κυβερνήσεώς του. Τότε η «Γερουσία», άρχισε να παράγει το πρώτο ουσιαστικό Νομοθετικό έργο στη Χώρα. Οργανώθηκαν η Διοικητική δομή και η Άμυνα της. Χαράχθηκαν τα γενικά πλαίσια της Εξωτερικής Πολιτικής της. Τέθηκαν οι βάσεις της Δικαιοσύνης, με τη λειτουργία του Πρωτοκλήτου Δικαστηρίου και του Ειρηνοδικείου στην Αίγινα, όπως και του Εμπορίου, με τη δημιουργία του πρώτου ασφαλιστικού οργανισμού στην Ερμούπολη της Σύρου. Οι 25.000 άτακτοι στρατιώτες οργανώθηκαν σε Τακτικό Στρατό και ταξινομήθηκαν σε 3 Χιλιαρχίες. Το 1829 ιδρύθηκε ο «Λόχος των Ευελπίδων», πρόδρομος της ομώνυμης Σχολής, η οποία το 1834 μεταφέρθηκε και λειτούργησε στο Ναύπλιο.¹⁵[Ε9Η ίδρυση τον Δεκέμβριο του 1828, του Λόχου Ευελπίδων (της μετέπειτα Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων) στο Ναύπλιο, αποτέλεσε τη βάση της δημιουργίας ενός μελλοντικού τακτικού στρατού. Έδωσε ο ίδιος την ονομασία «Ευέλπιδες» θεωρώντας τους νέους μαθητές της σχολής, ως ελπίδα του Έθνους.¹⁶]

Με το Ζ' Ψήφισμα της 2ας Φεβρουαρίου 1828 δημιουργήθηκε η Εθνική-Χρηματιστική Τράπεζα. Στο ιδρυθέν στην Αίγινα Εθνικό Νομισματοκοπείο κόπηκε το πρώτο Ελληνικό νόμισμα, «ο Φοίνιξ», το οποίο αντικατέστησε το τουρκικό γρόσι.¹⁷

[Ε10 ]

Την εποχή του Καποδίστρια λειτούργησε το Εθνικό Τυπογραφείο. Ψηφίστηκαν Νόμοι αυστηροί για την πάταξη της Αρχαιοκαπηλίας. Θεσμοθετήθηκαν τα Διαβατήρια και τα Διαμονητήρια. Καταπολεμήθηκαν αποτελεσματικά οι πραγματικές μάστιγες της εποχής, η ληστεία και η πειρατεία. Για την καταπολέμηση της πείνας και της φτώχειας, ο Καποδίστριας οργάνωσε συσσίτια, χορήγησε καλλιεργητικά δάνεια στις Κοινότητες για την καλλιέργεια της ελιάς και της σταφίδας, ενώ εκπαιδεύτηκαν αγρότες στην καλλιέργεια της πατάτας, του σιταριού και για την εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Στην Κοινωνική Μέριμνα εντάσσεται η λειτουργία των τότε ιδρυθέντων Νοσοκομείων, Υγειονομείων και Λοιμοκαθαρτηρίων. Το θέμα της Παιδείας, είχε άμεση προτεραιότητα στις επιλογές του Κυβερνήτη, με την διαμόρφωση των τριών βαθμίδων και την λειτουργία του «Αλληλοδιδακτικού», του «Προκαταρκτικού»(ή «Προτύπου») και του «Κεντρικού» Σχολείου.¹⁹[Ε11 «Ακολουθώντας την παράδοση του αγίου Κοσμά του Αιτωλού, θεωρούσε και αυτός την παιδεία αχώριστη από την εκκλησιαστική ζωή και απέκρουε την μονομερή ανάπτυξη του πνεύματος χωρίς τη χριστιανική διάπλαση της καρδίας. «Τα άθεα γράμματα» ήταν και για τον Καποδίστρια –όπως και για τους λαϊκούς διδάχους του ΙΘ’ αιώνος – Φλαμιάτο και Παπουλάκο, αναίρεση της ελληνορθόδοξου παραδόσεως και, συνεπώς, δεν είχαν θέση στη ζωή του ελληνικού έθνους».²⁰ ]

Για την μόρφωση του Κλήρου, λειτούργησε στον Πόρο η Εκκλησιαστική Σχολή. Ο Καποδίστριας έκτισε στην Αίγινα το περίφημο Ορφανοτροφείο για τα 500 ορφανά του πολέμου, πολλά από τα οποία είχε εξαγοράσει ο ίδιος με προσωπικά του χρήματα - όπως και φίλων του- από τα σκλαβοπάζαρα της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, όπου είχαν μεταφερθεί αιχμάλωτα από τον Ιμπραήμ! Στις 8 Οκτωβρίου 1828 εκεί θεμελίωσε Εκκλησία αφιερωμένη στον «Σωτήρα της Ελλάδος Θεόν». Στον χώρο του Ορφανοτροφείου λειτούργησαν: η πρώτη Τεχνική-Επαγγελματική-Σχολή της Χώρας, Σχολή Παλαιογραφίας για την συντήρηση των εκεί μεταφερθέντων προς φύλαξη χειρογράφων του Αγ. Όρους, Σχολή Μουσικής (η οποία αποτέλεσε και τον πρόδρομο του Εθνικού Ωδείου), όπως και Σχολική Βιβλιοθήκη, η οποία σχημάτισε τον πυρήνα της μετέπειτα Εθνικής.²¹[Ε12 «Η παρηγοριά του Ιωάννη Καποδίστρια είναι η δημιουργία, γι’ αυτό η ψυχή του ευφραίνεται, καθώς λαμβάνει πληροφορίες προόδου των παιδιών απ’ το ορφανοτροφείο, τα σχολειά, τη στρατιωτική σχολή, την πρώτη εκκλησιαστική σχολή που ετοιμάζει, την καλλιέργεια της γης, που άρχισε με άροτρα που έφτασαν απ’ τη Γαλλία. Απολαμβάνει όμως και την «αξιόλογον και ωραίαν γην» που όρισε, προκειμένου να δημιουργηθεί η πρώτη στην Ελλάδα γεωπονική σχολή, που δεν ήταν άλλη απ’ την αγροκτηνοτροφική σχολή της Τίρυνθας.»²² ]

Ιεράρχησε τις ανάγκες δίνοντας προτεραιότητα στην πολεμική προσπάθεια, ενώ παράλληλα επέβαλε σε όλους τους τομείς αυστηρή οικονομία, λογιστική τάξη και περισυλλογή, δίνοντας ο ίδιος το παράδειγμα με το να μη δεχθεί καμία κρατική επιχορήγηση. «Δεν μπορώ να κοιμάμαι», έλεγε, «όταν ξέρω ότι υπάρχουν Ελληνόπουλα που πεινούν». Παράλληλα, με μεγάλη διπλωματική δεξιοτεχνία αύξησε τα σύνορα του νεοϊδρυθέντος κράτους για να καταστεί βιώσιμο. Τον Μάρτιο του 1830 έγινε η αναγόρευση της Ελλάδος ως Επικράτειας ανεξάρτητης. Πρόθεσή του είναι να μοιράσει σε όλους την «εθνική γη». Όμως οι πλούσιοι και δυνατοί ζητούν τεράστιες εκτάσεις και χρήματα και να μην πληρώνουν φόρους. Αρνούνται κάθε διαπραγμάτευση μαζί του. Ο λαός τον αγαπούσε με πάθος και αφοσίωση, η άρχουσα τάξη όμως τον μισούσε, επίσης με πάθος. Επικεφαλής της αντιπολίτευσης οι μεγαλοκαραβοκύρηδες της Ύδρας και οι κοτζαμπάσηδες της Μάνης που επιθυμούσαν τη συνέχιση της επιρροής που ασκούσαν και τον έλεγχο επί των επαρχιών που είχαν στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας.²³[Ε13 Τον Ιούλιο του 1831 κάλεσε κάποιους γερουσιαστές για να τους παρακινήσει να φέρουν εις τέλος μερικά νομοσχέδια. «Οκνεύετε εις το νομοσχέδιον περί διανομής γης… δεν θέλετε την διανομήν… διότι δεν αγαπάτε την ισότητα… Ενεργείτε… όσο είμαι ζωντανός. Ημπορεί να ελθήτε μίαν ημέραν και να με βρήτε κρύο κουφάρι. Θα έλθει άλλος με τον οποίον δεν θα έχετε την ευκολίαν να εξηγείσθε καθώς με εμένα. Εις αυτόν θέλω να σας παραδώσω ως ελεύθερα και λογικά όντα, τουτέστιν ιδιοκτήτας. Ωφεληθήτε από τον καιρόν…».²⁴ ]

Στην προσπάθεια για την συγκρότηση του Κράτους και το νοικοκύρεμα του τόπου, (όπως ο Καποδίστριας γνώριζε πολύ καλά να κάνει), επόμενο ήταν να δημιουργηθούν αντιδράσεις. Αρκετοί δεν ήθελαν να συστοιχηθούν με την Ελληνορθόδοξη προοπτική του, να αντιληφθούν την διορατική και μακροπρόθεσμη Πολιτική του και κάποια συμφέροντα, οικονομικά και πολιτικά, εγχώρια και ξένα, άρχισαν να θίγονται.²⁵

Σε αυτό το σημείο ακριβώς κρύβονται οι αιτίες του πρόωρου και άδικου θανάτου του. Οι καπεταναίοι της Ύδρας και οι προεστοί ζητούσαν αποζημιώσεις για τα χρήματα που έδωσαν για τον αγώνα. Οι στρατιωτικοί ζητούσαν μισθούς. Αλλά πως μπορούσε να συμβεί αυτό στο ήδη καταχρεωμένο κράτος που πάλευε να θρέψει τον πεινασμένο Ελληνικό λαό. Επιπλέον οι κοτζαμπάσηδες και οι δημογέροντες βρέθηκαν κάποια στιγμή χωρίς τα προνόμια της είσπραξης των φόρων που τους απόφεραν μεγάλα κέρδη. Όλοι αυτοί ήθελαν επίσης το μερίδιο τους στην εξουσία. Ο Καποδίστριας αγωνίστηκε σε πολλές επάλξεις εξαντλώντας τις διοικητικές και διπλωματικές του ικανότητες για να ξαναγεννήσει την κατεστραμμένη και ουσιαστικά ανύπαρκτη χώρα έχοντας απέναντι του και όλους αυτούς που ζητούσαν τη μερίδα του λέοντος στην εξουσία για να διατηρήσουν τα ξεχωριστά προνόμια που είχαν από την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Το Φεβρουάριο του 1829 μεταφέρει την έδρα της κυβέρνησης του στο Ναύπλιο.

Μια από τις πρώτες φροντίδες του Καποδίστρια ήταν η Πολεοδομική Ανασυγκρότηση της Χώρας. Ειδικότερα για την πόλη του Ναυπλίου λήφθηκαν άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση πολλών προβλημάτων της πόλης με τους σωρούς των ερειπίων, που εγκυμονούσαν άμεσους κινδύνους για τη Δημόσια Υγεία και την επιβίωση των κατοίκων. Παρά τις οικονομικές δυσχέρειες ανοικοδομήθηκαν μέσα σε τρία χρόνια πολλά Δημόσια Κτίρια ιδιαίτερα στην Αίγινα στο Ναύπλιο και στο Άργος. Στα βορειοανατολικά της πόλης στη δυτική πλευρά της Πλατείας Συντριβανίου κτίσθηκε το 1829 το Κυβερνείο του Καποδίστρια. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ως Κυβερνήτης και σπουδαίος Ιατρός της Χειρουργικής, έλαβε ιδιαίτερα μέτρα στο Ναύπλιο γιά την Υγεία των κατοίκων, με την αναδιοργάνωση του Εθνικού Νοσοκομείου το 1828 γιά τους Πολίτες, το οποίο λειτουργούσε από το 1823. Εκτός από το Εθνικό Νοσοκομείο, ο Καποδίστριας ίδρυσε και το Στρατιωτικό Νοσοκομείο στην Ακροναυπλία. ²⁶

Το κυβερνητικό έργο του είναι ανεκτίμητο και ανεπανάληπτο. Μέσα σε 3 έτη -και παρά τις τόσες αντίξοες συνθήκες- κατάφερε να οργανώσει από τα σπάργανα αυτόν τον κατεστραμμένο τόπο και να του δώσει υπόσταση και προοπτικές που κάτω από άλλες συγκυρίες θα ήταν αδύνατον να δρομολογηθούν και να εφαρμοστούν.

Η ΠΡΟΔΟΣΙΑ…

Η δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια, Διονύσιος Τσόκος, 1850

Στις 27 Σεπτεμβρίου 1831 έφυγε από το ταπεινό Κυβερνείο του Ναυπλίου, για να λειτουργηθεί, όπως έκανε σε όλη τη ζωή του, ως πιστός ορθόδοξος. Το γεγονός, ότι τα φονικά βόλια τον βρήκαν λίγο μετά της 6.30 το πρωΐ, δεν πρέπει να μείνει απαρατήρητο. Δεν ήταν ο πολιτικός των δοξολογιών και των πανηγύρεων. Ήταν ένας Ρωμηός, όπως όλος ο απλός και ευσεβής Λαός, για το καλό του οποίου ανάλωνε τη ζωή του. Και για αυτό μαζί με το λαό από τον Όρθρο συμμετείχε στη σύναξη του εκκλησιαστικού σώματος. Η δολοφονία του ανέκοψε την πορεία του Έθνους για την ολοκλήρωσή του μέσα στα όρια της Ελληνορθόδοξης παραδόσεώς του. Επηρέασε όμως δυσμενώς και την πορεία όλης της Ορθόδοξης Ανατολής, ανατρέποντας τα σχέδια για την Ρωμαίικη αποκατάστασή της.²⁷[Ε14 Επί 30 ολόκληρα χρόνια (1801-1831)- χρόνια συνταρακτικά για την ιστορία της Ευρώπης- η παρουσία του δεσπόζει σε όλα τα μεγάλα γεγονότα αυτής της εποχής. Από το 1801 ως τις 27 Σεπτεμβρίου 1831, που οι δολοφόνοι του «δολοφόνησαν την πατρίδα τους, την Ελλάδα» σκοτώνοντας τον κυβερνήτη της, η ζωή και το έργο του απασχολούν τους φίλους και τους εχθρούς του, απασχολούν τον ευρωπαικό και ελληνικό τύπο, τις μυστικές υπηρεσίες της Αυστρίας και του Μέττερνιχ, τις αυλές των μεγάλων και μικρών κρατών, την ευρωπαική διπλωματία και τα σαλόνια της υψηλής κοινωνίας, τους φιλολογικούς κύκλους και τους απλούς ανθρώπους του λαού… Ήταν μία από τις λίγες δεσπόζουσες έντονες προσωπικότητες στον ευρωπαϊκό διπλωματικό χώρο…²⁸]

Τα χέρια των δολοφόνων και εκείνων που τους καθοδήγησαν, στέρησαν από την Ελλάδα τον μεγαλύτερο ηγέτη που είχε στη νεώτερη ιστορία της. Αν ο Καποδίστριας συνέχιζε το έργο του η Ελλάδα θα ήταν διαφορετική. Μέσα στα 3,5 χρόνια διακυβέρνησης πέτυχε ένα θαύμα.²⁹

Μια Ελληνίδα καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής Αθηνών σε ένα από τα βιβλία της που αφορούσαν τον Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια, έγραψε έναν πρόλογο με τον οποίο εξηγεί απλά πως γίνονται οι προδοσίες των Κρατών και των Εθνών. Είναι η Ελένη Κούκκου που αφιέρωσε 50 ολόκληρα χρόνια από τη ζωή της, τρώγοντας τόνους σκόνης από σκονισμένα υπόγεια αρχείων όλης της Ευρώπης… Η Ελένη Κούκκου ταύτισε τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο με τον Ιωάννη Καποδίστρια… «Πάντα θα υπάρχει κάποιος που όταν του δοθούν τα κίνητρα απλώνει το χέρι του και ανοίγει μια κερκόπορτα… προς την καταστροφή. Προς το ολοκαύτωμα. Εκείνον που πέφτει σε κάποια πύλη του Αγίου ρωμανού ή σε κάποια πύλη ενός ναού, η ιστορία τον γράφει στο βιβλίο της αθανασίας. Της αιωνιότητας. Αλίμονο όμως στον λαό και στο Έθνος που χάνει για πάντα Εκείνον που έπεσε στην πύλη του Αγίου Ρωμανού στην Κωνσταντινούπολη ή Εκείνον που έπεσε στην πύλη του Ναού του Αγίου Σπυρίδωνος στο Ναύπλιο. Τότε αρχίζει γι’ αυτόν τον λαό και για αυτό το έθνος μια μακρά πορεία μέσα στη νύχτα. Μια μακρά πορεία μοναξιάς. Σε κάποια απόμερη γωνιά του δρόμου κάποιος δειλός Metternich, ή Batrurst, ή Wellington, θα προσπαθήσει να γελάσει με ένα σαρδόνιο τρόπο. Και δίπλα του, εκείνος που άπλωσε το χέρι του και άνοιξε την κερκόπορτα της Εθνικής συμφοράς, θα στέκει διχασμένος. Το σαρδόνιο γέλιο των εχθρών της πατρίδας του, θα αδυνατεί να κατασιγάσει τις σπαρακτικές κραυγές του πόνου ενός λαού, που έχασε για πάντα το φως της ελπίδας. Στην επί χιλιετίες πορεία της Ελλάδος προς το πεπρωμένο της, όλοι οι δρόμοι που οδηγούν σ’ αυτήν, και από τα τέσσερα σημεία ορίζοντος, συχνά της φέρνουν κάποιους εξωγενείς παράγοντες που καιροφυλακτούν στις πύλες των συνόρων της, με την ελπίδα ότι κάποιο χέρι από τη μέσα μεριά θα απλωθεί και θα ανοίξει μια κερκόπορτα. Και σήμερα είναι τόσοι πολλοί αυτοί που περιμένουν απ’ έξω. Ας μη βρεθεί το Ελληνικό χέρι που θα απλωθεί… Όπως τότε το 1453 και το 1831».³⁰

ΣΑΝ ΕΠΙΛΟΓΟΣ…

Το τελευταίο δημόσιο μήνυμα του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου.

Πρωτοχρονιά 2008.

«Σταθήτε όλοι όρθιοι στις επάλξεις σας και μη ξεπουλήσετε τα πρωτοτόκια μας. Διδάξτε στα παιδιά σας την αλήθεια, όπως την εβίωσαν οι αείμνηστοι Πατέρες μας. Ο λαός μας ξέρει να υπερασπίζεται τα Ιερά και τα Όσια του! Το έχει κατ΄ επανάληψιν αποδείξει. Και θα το αποδείξει και πάλι! Αντίσταση και Ανάκαμψη! Για να ξαναβρούμε ό,τι έχουμε χάσει, για να υπερασπισθούμε ό,τι κινδυνεύει!»³¹

Είναι απορίας άξιο πως ένας τόσο χαρισματικός λαός αφήνεται να παραπαίει μέσα στα μίση και τα πάθη του στα μικροσυμφέροντα και την άγνοια, και καταφέρνει μέσα σε μια στιγμή να γκρεμίσει ευγενή οικοδομήματα πολλών χρόνων ακόμη και αιώνων. Είναι όμως ευλογία που μέσα από τα αποκαΐδια και τις στάχτες γεννιούνται Έλληνες πατριώτες που αφιερώνουν τη ζωή τους σε αυτό που πρώτα είναι ιδέα, τιμή και ιερό χρέος. Την Ελλάδα. Την Ελλάδα του πνεύματος, των αξιών, της ανώτερης αποστολής στην ιστορία του κόσμου.

Η εποχή μας δυστυχώς ευνοεί και καλλιεργεί την απαξίωση των πάντων. Δεν υπάρχει σεβασμός, διάλογος, ευσυνειδησία, ηθική υπόσταση, φιλοπατρία, θρησκευτική συνείδηση. Μόνο ιδιοτέλεια, φλυαρία, καταπάτηση αξιών, αναξιοκρατία και πλήρης αδιαφορία για όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και μέσα μας. Και όλα αυτά ενθαρρύνονται μέσα σε μια αλλοτριωμένη και στερημένη με ιστορικές και θρησκευτικές παρακαταθήκες κοινωνία που χωρίς να έχει πρόσωπο ψάχνει να βρει τη θέση της στο παγκόσμιο γίγνεσθαι. Οι ξένοι πασχίζουν να μαθητεύσουν σε όλα αυτά που εμείς έχουμε απεμπολήσει. Την ιστορία μας, τον πολιτισμό, τη φιλοσοφία, το αιώνιο ελληνικό πνεύμα που όσο κι αν προσπαθούμε να το καταπατήσουμε πάντα θα μας κατατρέχει και θα μας ελέγχει.[Ε14] Στους κύκλους της ζωής οι ιστορίες επαναλαμβάνονται και αλίμονο σε εκείνους που δεν έχουν κάπου να κρατηθούν και κάπου να ελπίζουν. Αλίμονο σε αυτούς που δεν ύψωσαν το ανάστημα τους στις πνευματικές επάλξεις της ζωής και χάνονται μέσα στις λάσπες της ευδαιμονίας και ποταπότητας.[Ε14 «Δε χρειάζεται να ξενιτευτούν τα Ελληνόπουλα, απλά έρχεται η ξενιτιά στα δημοτικά, γυμνάσια, λύκεια και πανεπιστήμια, αφού έχουμε κάνει υπεύθυνοι και λιγότερο υπεύθυνοι ότι περνά απ’ το χέρι μας, για να υποβαθμίσουμε την Ελληνική παιδεία, και μάλλον κοστίζει και πιο φτηνά το ξεπούλημα ιστορίας και γνώσης. Ξεχνούν όμως ότι ο Ελληνισμός δεν είναι ταμπέλα και επίκτητη επίγνωση. Ελληνισμός και γνώση είναι Θεϊκό γονιδιακό ιδίωμα που με ανάλογο ερεθισμό ξεχειλίζει».³² ]

Ο Καποδίστριας έζησε σε μια εξαιρετικά δύσκολη και κρίσιμη περίοδο της Ιστορίας μας. Υπήρξε ηθικός και ακέραιος άνθρωπος, με σπάνια έμφυτα και επίκτητα χαρίσματα, τα οποία καλλιεργήθηκαν με την Ελληνορθόδοξη Παιδεία του, προς όφελος των λαών και της Πατρίδας του. Δεν υπέκυψε σε κανενός είδους πιέσεις, δεν συμβιβάστηκε, δεν πρόδωσε τις Αρχές του, δεν έσκυψε σε κανενός είδους Εξουσία, ούτε και στις απειλές των εχθρών του! Δεν θα αποτελούσε υπερβολή ο ισχυρισμός , πως αποτελεί μέχρι σήμερα το τέλειο Πρότυπο ενός Ηγέτη! Να τολμήσουμε, άραγε, να κάνουμε κάποιου είδους σύγκριση με το τι επακολούθησε στην Ελλάδα μετά από την δολοφονία του και το τι επικρατεί μέχρι σήμερα στο Πολιτικό σκηνικό της Χώρας, αλλά και ποιες αξίες διέπουν τους σημερινούς Πολιτικούς; Ακόμη, όμως, πιο χρήσιμο θα ήταν, να κάνει ο καθένας την αυτοκριτική του, για να διαπιστώσουμε αν αυτές οι αρχές και οι αξίες, που ανέδειξαν αυτόν τον μεγάλο άνθρωπο, καθορίζουν σήμερα την ζωή και την πορεία μας… Ας αναλογιστούμε: Μήπως έχουμε παραδοθεί αμαχητί σε ένα (κατευθυνόμενο;) μοντέλο ζωής, όπου απεμπολείται κάθε ηθικός φραγμός και θεωρείται ως παρωχημένη κάθε πνευματική αξία και παράδοση; … Άραγε, στην δίνη της πολύπλευρης κρίσης, η οποία μαστίζει σήμερα τον τόπο μας ,θα βρεθεί κάποιος νέος Καποδίστριας, ο οποίος θα είναι ικανός να εμπνεύσει, να καθοδηγήσει, να σταματήσει το ηθικό, πνευματικό και κοινωνικό μας κατρακύλημα και να απελευθερώσει ξανά αυτή τη Χώρα;³³

Ο Ιωάννης Καποδίστριας υπήρξε μία εξέχουσα μορφή. Αγωνίσθηκε σθεναρά για το συμφέρον της πατρίδας, με στερήσεις και σεβασμό στις αξίες της ζωής. Της ζωής που δεν την έσβησαν τα βόλια της συμφοράς κατά την ώρα της δολοφονίας του, αλλά κρατήθηκε λυχνάρι αναμμένο στην αιώνια πορεία αυτού του τόπου που τόσο πολύ μόχθησε να τον αναστήσει και να του δώσει νέα υπόσταση και προοπτική. Ας τον κρατήσουμε στην καρδιά μας σαν πρότυπο αγωνιστικότητας και ελπίδας, ανιδιοτέλειας και τιμής, αφυπνίζοντας τη συνείδηση μας απέναντι σε όλες τις συγκυρίες που μας καθοδηγούν και μας κατατρέχουν. [Ε15 Οι άνθρωποι που ξεχνούν την ιστορία τους είναι υποχρεωμένοι να την ξαναζήσουν. Εμείς δεν επιθυμούμε να την ξαναζήσουμε. Επιθυμούμε να πάμε μπροστά και θα πάμε μπροστά, κρατώντας τις ιστορικές μας μνήμες ζωντανές. Κρατώντας τα πρότυπα ζωντανά. Όταν κάτι πεθαίνει όταν κάτι το σκοτώνουν, κάτι άλλο γεννιέται κάτι άλλο ανθίζει. Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η παιδεία και τα σχολεία έπαψαν να υπάρχουν, άνθησαν όμως τα κρυφά σχολειά. Το Έθνος αυτό δυστυχώς πάντα γεννούσε, γεννά και θα γεννά Μαυρομιχάληδες. Το Έθνος όμως αυτό πάντα γεννούσε, γεννά και θα γεννά και Καποδίστριες. Χρέος όλων μας να αναδείξουμε και να προστατέψουμε τους δεύτερους.³⁴]

Παραπομπές Α' ΜΕΡΟΥΣ :

ΑΧΕΛΩΟΣ ΤV, Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Ρ Ω Μ Η Ο Σ Υ Ν Η: «ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», 30 Μαΐου 2015
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σ. 42.
ΑΧΕΛΩΟΣ ΤV, Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Ρ Ω Μ Η Ο Σ Υ Ν Η: «ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», 30 Μαΐου 2015
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σ. 210.

5.https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CF%89%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%AF%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%82

Π. ΚΑΡΟΛΙΔΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ – ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, Εκδόσεις ΦΑΝΟΣ, Αθήνα 1959, τόμος 1^ος, σελ. 108,112.
Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 94-95
ΑΧΕΛΩΟΣ ΤV, Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Ρ Ω Μ Η Ο Σ Υ Ν Η: «ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», 30 Μαΐου 2015

Παραπομπές Β' ΜΕΡΟΥΣ:

Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 557
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 11^ος, σελ. 5.
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σελ. 14.
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 11^ος, 1974, σελ. 5-6.
Αθανάσιος Μαρτίνος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια», Τόμος 7^ος , Αθήνα 1965, σελ. 327-328.
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σ. 21.
Αυτόθι, σελ. 25.
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 11^ος, 1974, σελ. 7.
Αθανάσιος Μαρτίνος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια», Τόμος 7^ος , Αθήνα 1965, σελ. 327-328.
http://www.kapodistrias.info/viografia
https://parisis.wordpress.com/2015/09/27/%CE%B9%CF%89%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%83-%CE%BA%CE%B1%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B9%CE%B1%CF%83-%CE%BF-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%BA%CF%85%CE%B2%CE%B5%CF%81/
Αθανάσιος Μαρτίνος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια», Τόμος 7^ος , Αθήνα 1965, σελ. 329.
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σ3λ. 66.
Αυτόθι, σελ. 12
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 11^ος, 1974, σελ. 10.
Αθανάσιος Μαρτίνος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια», Τόμος 7^ος , Αθήνα 1965, σελ. 330.
ΑΧΕΛΩΟΣ ΤV, Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Ρ Ω Μ Η Ο Σ Υ Ν Η: «ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», 30 Μαΐου 2015
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 10^ος, 1974, σελ. 27-28.
Π. ΚΑΡΟΛΙΔΟΥ, ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ – ΝΕΩΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ, Εκδόσεις ΦΑΝΟΣ, Αθήνα 1959, τόμος 1^ος, σελ. 13-15.
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 10^ος, 1974, σελ. 436-438.
Γεωργία Π. Κουλικούρδη, Νεώτερη Ευρωπαϊκή Ιστορία, Οργανισμός Εκδόσεων Διδακτικών Βιβλίων, Αθήνα 1982, σελ. 237.
Αυτόθι, σελ. 240-241
Δ. Απέργη – Κ. Εμμανουήλ & ΣΙΑ Ο.Ε., «Νέα Γενική Ιστορία των Ελλήνων», Τόμος 11^ος, 1974, σελ. 7.

Παραπομπές Γ' ΜΕΡΟΥΣ:

Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 127
Γ. Βαλέτα, Τερτσέτη Άπαντα – Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα, Αθήνα, εκδ. Χρ. Γιοβάνη, εκδ. Γ΄, τόμος 3^ος , σελ.
https://agiameteora.net/index.php/afieromata/ioanni-kapodistria/1731-to-protypo-pou-odigei-tin-ellada-stin-anastasi-tis.html
Ιωάννης Σ. Κορνιλάκης, «Ιωάννης Α. Καποδίστριας. Ο Άγιος της Πολιτικής», εκδόσεις Ελαία, Δεύτερη Έκδοση Σεπτέμβριος 2011, σ. 125-126
https://agiameteora-friends.net/index.php/afieromata/ioanni-kapodistria/1731-to-protypo-pou-odigei-tin-ellada-stin-anastasi-tis.html
Μαρία Μαντούβαλου, ΑΧΕΛΩΟΣ ΤV, Ε Ν Ω Μ Ε Ν Η Ρ Ω Μ Η Ο Σ Υ Ν Η: « ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΗ ΖΩΗ, ΤΟ ΕΡΓΟ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΑΓΩΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΥΒΕΡΝΗΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΙΩΑΝΝΗ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑ», 30 Μαΐου 2015
Αθανάσιος Μαρτίνος, «Θρησκευτική και Ηθική Εγκυκλοπαίδεια», Τόμος 7^ος , Αθήνα 1965, σελ. 330.
Ελένη Ε. Κούκκου, Ιωάννης Καποδίστριας ο άνθρωπος – ο Ευρωπαίος διπλωμάτης 1800-1828, Εκδόσεις Πατάκη, 15^η έκδοση, Αθήνα, Οκτώβριος 2005, σ. 336-338.
https://argolikivivliothiki.gr/2009/03/11/tertsetis/
Γ. Βαλέτα, «Τερτσέτη Άπαντα Κολοκοτρώνη Απομνημονεύματα», Τόμος 3^ος, Εκδόσεις Χρ. Γιοβάνη, Αθήνα, σελ. 240-242.