Αλήθεια τι είναι η πρόοδος και η ανάπτυξη; Διαφέρουν οι όροι ή όχι; Ξέρουμε πώς επιτυγχάνονται εξελίξεις που οδηγούν στην πρόοδο και στην ανάπτυξη; Και ακόμα περισσότερο, είμαστε έτοιμοι για τέτοιες πρακτικές; Διότι οι συγκεκριμένες έννοιες έχουν βάθος και ουσία. Το πρακτικό μέρος για την επίτευξη τους, όμως, δεν συμβαδίζει απολύτως με την απτή πραγματικότητα, όπως την γνωρίζουμε και όπως την ζούμε.
«Η πρόοδος είναι ωραία λέξη, αλλά αυτό που τη δημιουργεί είναι η αλλαγή και η αλλαγή έχει πολλούς εχθρούς» υποστήριξε κάποτε ο Αμερικανός πολιτικός Robert Kennedy ενώ ο βραβευμένος με νόμπελ λογοτέχνης Τζων Στάινμπεκ, επίσης Αμερικάνος, έγραψε: «Αναρωτιέμαι γιατί η πρόοδος μοιάζει τόσο πολύ με καταστροφή».
Αμφότεροι, προσδιόρισαν το πόσο ρηξικέλευθο ζήτημα είναι η πρόοδος και η ανάπτυξη και πόσο την φοβούνται, όσοι την επικαλούνται με τόση ευκολία. Και τούτο προσδιορίζει επακριβώς γιατί τόση βραδύτητα προς το καλύτερο, το διαφορετικό και το ουσιώδες. Η ανάπτυξη και η πρόοδος τρομάζουν! Αναλόγως ανάλογα, όχι πάντα άδικα. Διότι το πιο ουσιαστικό ζήτημα είναι η ποιότητα των αλλαγών και το αντικείμενο τους. Και όταν ο άνθρωπος δεν τίθεται στο επίκεντρο αλλά η ύλη ανάγεται σε κυρίαρχο στόχο, τότε ναι, μπορεί να έχει δίκιο ο Βρετανός συγγραφέας Terry Pratchett που υποστήριξε, ότι «Πρόοδος σημαίνει απλά ότι τα κακά πράγματα συμβαίνουν πιο γρήγορα». Αντιστοίχως σημείωσε με ιδιαίτερο νόημα ο Γάλλος σοφιστής Paul Virilio: «Η εφεύρεση του πλοίου υπήρξε επίσης η εφεύρεση του ναυαγίου».
Δεν είναι απλό ζήτημα, λοιπόν η πρόοδος και η ανάπτυξη. Είναι, όμως απολύτως αναγκαίο ζητούμενο, ακόμα και αν αυτό σημαίνει ολιστική διαφοροποίηση από τα γνωστά και κατά μία έννοια «ασφαλή». Και τούτο, γιατί σε κάθε τι που υφίσταται, επέρχεται η φθορά. Οπότε, εμείς οφείλουμε να κάνουμε άλμα πιο γρήγορο από την φθορά, όπως έγραψε ο σπουδαίος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης έχοντας στο νου μας και την ρήση του Αριστοτέλη, ότι «Η φύσις ουδέν ποιεί άλματα»! Φαίνεται αντιφατικό; Δεν είναι! Απαντάται επιτυχώς κατά την γνώμη μου από τον Αλβέρτο Αϊνστάιν: «Όλη η περιβόητη τεχνολογική μας πρόοδος —ο ίδιος ο πολιτισμός μας— είναι σαν ένα τσεκούρι στα χέρια ενός ψυχοπαθούς»!
Δύσκολη υπόθεση η πρόοδος. Δύσκολη αλλά απαιτητή. Αρκεί να γίνεται με σοφία, σύνεση και αγάπη για τον άνθρωπο. Όχι για την τσέπη του παντελονιού μας που εξελικτικά αντικατέστησε το πουγκί του παππού μας. Εξέλιξη είναι η τσέπη του παντελονιού, αλλά επί της ουσίας τι διαφορετικό προσέφερε από το πουγκί; Εξέλιξη είναι όμως και το παντελόνι που αντικατέστησε την προβιά και τους χιτώνες. Υπάρχει ειδοποιός διαφορά.
Πρέπει να πάμε μπροστά. Οφείλουμε να υπηρετούμε την ανάπτυξη. Να την επιζητούμε και να την κατακτούμε για να κάνουμε την ζωή μας καλύτερη. Για να γίνουμε όλοι μας καλύτεροι. Αλλά να είμαστε απολύτως σαφείς και προσεκτικοί ακόμα και αν οι αλλαγές που χρειάζονται σηματοδοτούν επαναστατικές διαφοροποιήσεις από τα γνωστά. Δεν γίνεται διαφορετικά. Οι αλλαγές δυσαρεστούν. Όμως ο ανυπέρβλητος Μαχάτμα Γκάντι είπε κάποτε: «Η υγιής δυσαρέσκεια είναι προάγγελος της προόδου».
Ας κρατήσουμε, λοιπόν, τον όρο «υγιής» και ας τον προσθέσουμε δίπλα τους όρους «ανάπτυξη» και «πρόοδος». Έτσι μπαίνουμε στην λογική των πραγμάτων πορεία που ναι μπορεί να επιφέρει και ρήξεις. Όμως σε αυτή την περίπτωση οι «καρποί» θα είναι «θρεπτικοί» για να θυμηθούμε και πάλι τον Νομπελίστα Οδυσσέα Ελύτη που έγραψε: «Τρώγε την πρόοδο και με τα φλούδια και με τα κουκούτσια της»!
