Οι πρώτοι οικιστές των Περιβολίων ήρθαν στην Ενετική εποχή. Η Ενετοκρατία στην Κρήτη ξεκίνησε το 1206 και τελείωσε το 1669 με την πρώτη του Χάνδακα και ολόκληρης της Κρήτης στους Τούρκους. Φαίνεται όμως ότι εγκαταστάθηκαν προς το τέλος της Ενετικής εποχής γιατί στους Βενετσιάνικους χάρτες του GEROLA και του BASILICATA δεν υπάρχουν σπίτια έξω από τα τείχη της πολιτείας, ενώ έχουν σημειώσει τον πύργο SANGUINAZZO (του Σαουνάτσου) που είναι στον Πηγιανό κάμπο. Όμως, όταν το Ρέθυμνο καταχτήθηκε από τους Τούρκους ο οικισμός ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ υπήρχε. Τα βιβλία γράφουν ότι υπήρχαν 35 σπίτια και οι Τούρκοι ονόμαζαν τον οικισμό «Μπαξελικ» γιατί «μπαξέ» στην γλώσσα τους είναι το ΠΕΡΙΒΟΛΙ. Να σημειώσω ότι το ΡΕΘΥΜΝΟ το υποδούλωσαν οι Τούρκοι το 1644. Το Ηράκλειο το πολιορκούσαν 23 ολόκληρα χρόνια (1647-1669). Το χωριό ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ άρχιζε από εκεί που τελείωνε ο τόπος που οι Τούρκοι ονόμαζαν «ΤΟΠ-ΑΛΤΙ»
Γιατί μέχρι εκεί, λένε πως έφτανε η μπάλα κανονιού από τη Φορτέτζα της πολιτείας. Ο τόπος αυτό είναι εκεί που σήμερα βρίσκεται η εκκλησία του Άη Γιώργη του Πεταλιώτη στην Καλλιθέα. Το χωριό ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ δεν έμοιαζε με τα άλλα. Είχε πολύ αραιά τα σπίτια, απλωμένα σε μάκρος ανατολικά μέχρι τα σημερινά ΜΙΣΙΡΙΑ. Όλα τα σπίτια ήταν κοντά στην παραλία, γιατί ήταν ισιάδα και βρίσκανε εύκολα νερό, άφθονο νερό για να πίνουν και για να ποτίζουν τα περιβόλια που τα φύτευαν γύρω από το πηγάδι.
ΟΛΟΙ ΗΤΑΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ
Οι Περιβολιανοί ήταν Χριστιανοί. Μάλιστα η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου η οποία δέσποζε στα νότια και εκεί είναι το νεκροταφείο παρεχωρήθη στην Ιερά Μονή Αρκαδίου επειδή δεν είχαν να «πληρώσουν το φόρο στους Τούρκους».
Πως αποδεικνύεται αυτό; Στην πεντάτομη μετάφραση των Τουρκικών Αρχείων της Κρήτης, μεταφρασμένο από το Νικόλαο Σταυρινίδη, στο Β’ τόμο και στην σελίδα 247 ένα έγγραφο αναφέρει: «Στα ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ ΡΕΘΥΜΝΗΣ υπήρχε αυτόνομη Μονή του Αγίου Γεωργίου του ΧΛΩΡΗ ή ΜΥΛΟΥΡΗ». Στη συνέχεια έγγραφο της 4ης Νοεμβρίου 1685 γράφει: «Η εν τη περιφερεία Περιβολίων Ρεθύμνης Μονή του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΛΩΡΗ περιέρχεται εις τη Μονήν Αρκαδίου». Το έγγραφο αναφέρει ότι δεν μπορούσαν να πληρώσουν προς το Δημόσιον τον ετήσιον κατ’ αποκοπήν φόρον των 1.200 άσπρων». Με απλή λογική η εκκλησία ή μάλλον η Μονή του Αγίου Γεωργίου του Χλώρη – Μυλούρη τοποθετείται τουλάχιστον στα μέσα του 16ου αιώνα. Ο άξιος συγγραφέας και δάσκαλος Αλκιαβιάδης Μαυράκης, έχει αναφερθεί σχετικά στο πιο πάνω. Επίσης άλλος ένας καλός Περβολιανός, ο Γιώργος Καλογεράκης, δάσκαλος αλλά και με μετεκπαίδευση στην Ειδική Αγωγή έχει γράφει ένα σημαντικό βιβλίο το 2007 με τίτλο «Άι-Γιώργης». Στη σελίδα 82 εκτιμά ότι ίσως κτίστηκε η μονή τον 13ο ή 14ο αιώνα.
Ο παπά Σταύρος Τζαγκαράκης τέως εφημέριος στα Περιβόλια.
ΟΙ ΑΓΙΟΙ 4 ΜΑΡΤΥΡΕΣ
Οι Άγιοι 4 Μάρτυρες γεννήθηκαν και έζησαν στις Μέλαμπες Αγίου Βασιλείου. Ήταν γεωργοί στο επάγγελμα. Ενάρετοι, ταπεινοί και με μεγαλειώδη ψυχή και πνεύμα. Όλοι ήταν παντρεμένοι με παιδιά και προερχόταν από συγγενικές οικογένειες με το επώνυμο Βλατάκης. Ο ΜΑΝΟΥΗΛ και ο ΑΓΓΕΛΗΣ ήσαν γνήσιοι αδελφοί και γιοι του Ιωάννου. Ο ΓΕΩΡΓΙΟΣ γιος του Κωνσταντίνου και ο ΝΙΚΟΛΑΟΣ γιος του άλλου Κωνσταντίνου Βλατάκη. Οι δύο τελευταίοι ήσαν εξάδελφοι μεταξύ τους, αλλά και με τους δύο πρώτους. Οι άγιοι όμως ήταν Κρυπτοχριστιανοί και έφεραν το Οθωμανικό επώνυμο Ρετζέπης. Ο Μεχμέτ Πασάς του Ρεθύμνου πληροφορείται ότι οι 4 ΜΕλαμπιανοί περιπαίξανε τη μυρισμένη πίστη, στέλνει απόσπασμα και τους συλλαμβάνει με δόλο. «Υποσχέθηκε ότι δε θα πάθουν τίποτα». Οι Άγιοι φυλακίστηκαν στις φυλακές που βρισκόταν στη βάση του λιμενοβραχίονα του παλιού Ενετικού λιμανιού του Ρεθύμνου, εκεί που βρίσκεται σήμερα το Τελωνείο της πόλης. Από τον Ιούλιο έως 28 Οκτωβρίου 1824 του βασάνιζαν βάρβαρα για να αλλαξοπιστήσουν. «Εμείς Χριστιανοί γεννηθήκαμε και Χριστιανοί θέλουμε να αποθάνουμε». Έτσι ο Μεχμέτ Πασάς συγκαλεί έκτακτο στρατοδικείο για να δικάσει «τους μεγάλους εξωμότες και υβριστές».
ΤΙ ΦΩΝΑΖΕ Ο ΤΕΛΑΛΗΣ
Την παραμονή της εκτέλεσης έβγαλε ο πασάς βροντόφωνο τελάλη σε όλα τα σοκάκια και τους μαχαλάδες του Ρεθύμνου και φώναζε: «Ταϋτέρου τσι δυο ώρες σάμπα ίλεν (αύριο το πρωί) θα σφάξουνε στη μεγάλη Πόρτα τέσσερις γκιαούρηδες. Θα γεννούνε κι άλλα μαζλουχάθια (περίεργα) και λογής λογής μασκαραλίκια (αστεία). Οι λαδομαγατζέδες και τα ντουκιάνια (καταστήματα) θάναι σφαλικτά. Νάρθουνε ούλοι Τούρκοι και Ρωμιοί στο σεϊρι (θέαμα). Ο δήμιος οτυ ζητά για άλλη μια φορά να ΑΛΛΑΞΟΠΙΣΤΗΣΟΥΝ για να κερδίσουν τη ζωή τους. «ΕΜΕΙΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΕΓΕΝΝΗΘΗΚΑΜΕΝ ΚΑΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΘΕΛΟΜΕΝ ΑΠΟΘΑΝΕΙ». Το σπαθί του δήμιου ανεβοκατεβαίνει 4 φορές και αποκεφαλίζει τους γενναίους οι οποίοι μέχρι την τελευταία τους πνοή έψελναν «κύριε ελέησον». Τρεις μέρες έμειναν άταφα τα λείψανα των ΑΓΙΩΝ που πυροβολούσαν ευωδία μοναδική.
ΟΙ ΠΕΡΒΟΛΙΑΝΟΙ ΤΟΥΣ ΕΘΑΨΑΝ
Τέσσερις Περιβολιανοί, αλλά και όλο το χωριό δεν μπορούσε να ησυχάσει. Δυστυχώς σώζονται μόνο τα ονόματα των δύο, Αντώνης Μπουρδούνης ή Χανιωτάκης και Γεώργιος Λαγός. Βρίσκουν το διερμηνέα του Μεχμέτ Πασά, Εμμανουήλ Παπαδάκη, να μιλήσει και να επιτρέψει να τους ενταφιάσουν στα Περιβόλια. Πήρε ο κάθε ένας τον ΑΓΙΟ στην πλάτη και το κεφάλι μαζί και από την παραλία (άμμο – άμμο) έφθασαν στο εκκλησάκι όπου είναι οι Σχολές στα Περιβόλια, τον Άη Νικόλα. Ξεκουράστηκαν, βράδιασε εν τω μεταξύ και ανέβηκαν στον Άη Γιώργη όπου τους ενταφίασαν σε δύο τάφους (ανά δύο). Οι Άγιοι μαρτύρησαν ημέρα Τρίτη στις 28 Οκτωβρίου 1824 (έτος εγίρας 1240). Οι ΠΕΡΒΟΛΙΑΝΟΙ μαρτύρησαν ημέρα Τρίτη στις 28 Οκτωβρίου 1824 (έτος εγίρας 1240). Οι ΠΕΡΒΟΛΙΑΝΟΙ τους ενταφίασαν τη νύχτα του Σαββάτου προς το πρωί της Κυριακής. Μήπως πρέπει να τιμηθεί και ο τόπος ενταφιασμού; Πως; Μα έστω με μια ΕΚΔΗΛΩΣΗ. «Κλείστε τα μάτια» δείτε την παρακάτω σκηνή. ΆΓΙΟΥΣ ΑΠΟΚΕΦΑΛΙΣΜΕΝΟΥΣ λίγα μέτρα εκεί που είναι σήμερα ο ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ 4 ΜΑΡΤΥΡΩΝ. Όλοι «φοβισμένοι» να μην κάνουν κάτι, περίπου 4 ημέρες. Όμως περπάτησαν 3 χιλιόμετρα οι ΠΕΡΒΟΛΙΑΝΟΙ τους πήραν ευλαβικά στην ΠΛΑΤΗ και άμμο άμμο ΑΝΕΒΗΚΑΝ στον Άγιο Γεώργιο ΠΕΡΙΒΟΛΙΩΝ και τους ΕΝΤΑΦΙΑΣΑΝ.
Αλήθεια δεν αξίζει αυτή η πράξη έστω μια χρονιά να γίνει π.χ. ο ΕΣΠΕΡΙΝΟΣ;
