Μ' αφορμή την τεκμηριωμένη εργασία του κ. Μιχάλη Βοσκάκη με θέμα “Δυτική Κρήτη 1453-1454, η εκκόλαψη της συνωμοσίας του Σήφη Βλαστού”, η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Ρέθεμνος” στις 30/3/24 και 6/4/24, ας γνωρίσομε τον οικισμό στον οποίο, κατά κύριο λόγο, εκτυλίχθηκαν τα γεγονότα στη σχεδιαζόμενη τότε εξέγερση εναντίων των κατακτητών Βενετών. Ωστόσο, τα γεγονότα στην Κρήτη εκείνης της περιόδου πρέπει να τα δούμε υπό το πρίσμα δύο σημαδιακών για τον Ορθόδοξο Ελληνισμό εξελίξεων. Πρώτη ήταν η Σύνοδος της Φερράρας – Φλωρεντίας το 1439 με την επιχειρηθείσα “άλωση” της ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από τη Λατινική Εκκλησία, απόφαση στην οποία ο λαός και ο κατώτερος κλήρος αντέδρασε έντονα, γιατί ήτανε ακόμα νωπές οι μνήμες για τη διαγωγή των ομόθρησκων Χριστιανών της Δύσης στα γεγονότα του 1204 και δεύτερη η οριστική πια κατάλυση του Βυζαντίου με την Άλωση της Πόλης από τους Οθωμανούς στις 29 Μαίου 1453. Η είδηση της Άλωσης της Πόλης είχε πολύ μεγάλη επίδραση στις ψυχές των Κρητικών, όπως αποτυπώνεται εξ άλλου στη σύντομη μεν, αλλά πολύ περιεκτική χειρόγραφη αναφορά της Μονής Αγκαράθου: “Και εγένετο ουν θλίψις και πολύς κλαυθμός εις την Κρήτην δια το θλιβερόν μήνυμα όπερ ήλθεν. Ό,τι χείρον τούτο ου γέγονεν ου τε γενήσεται”, που όλα αυτά επισημαίνονται επαρκώς από τον συγγραφέα του προαναφερόμενου άρθρου.
Στην προκειμένη μάλιστα περίπτωση δεν αποκλείεται από πολλούς ιστορικούς να υπήρχε στα ενδότερα της σκέψης των επαναστατών στην Κρήτη το 1453-54 η δημιουργία ενός ανεξάρτητου Ελληνικού Κράτους , ως αναβίωση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην επαρχία της Κρήτης, που εκεί ακόμα κτυπούσε έντονα η καρδιά του Ελληνισμού..
Η ονομασία του οικισμού Διπλοχώρι ή Ντιπλοχώρι
Ο οικισμός αυτός είναι σήμερα ερειπωμένος και ακατοίκητος και βρίσκεται σε απόσταση 4 χιλ. νότια - νοτιοδυτικά του χωριού Μουρνέ, στους πρόποδες της βόρειας πλευράς του Ξηρού Όρους. Κάποτε ήταν ένα κεφαλοχώρι στην ευρύτερη περιοχή, όπως αποτυπώνεται στην απογραφή του Καστροφύλακα το 1583 με 176 κατοίκους (Παπαδογιάννης, 2013,305), ενώ το Σπήλι είχε τότε συνολικά 112 κατοίκους (Σπανάκης, β' τόμος, 351) και η Μουρνέ 121.
Ο Μουρνιανός συγγραφέας και λόγιος Μανόλης Παπαδογιάννης στο βιβλίο του “Μουρνέ, κεφαλοχώρι του Ρεθέμνους, β' έκδοση, Αθήνα 2013, σελ. 208” αναφέρει για το Ντιμπλοχώρι τα εξής: “...Η ονομασία του οφείλεται πιθανόν στο γεγονός ότι ήταν μεγάλο για τα δεδομένα της εποχής εκείνης χωριό και αποτελούνταν από δύο κοντινές συνοικίες που τις χώριζε ένα ρυάκι. Γι αυτό αρχικά ονομάστηκε Διπλοχώρι, δηλαδή διπλό χωριό. Η άποψη αυτή ενισχύεται από την τοπική προφορική παράδοση, που λέει πως το χωριό ονομάστηκε αρχικά Διπλοχώρι λόγω του μεγέθους του. Ο δε λεκτικός τύπος Ντιπλοχώρι - Ντιμπλοχώρι οφείλεται στους Βενετούς, που στη γλώσσα τους το γράμμα Δ προφέρεται D, (Παπαδογιάννης 2013, 305), ήταν δηλαδή φυσική εξέλιξη η οποία, ωστόσο, επικράτησε ως τις μέρες μας.. Από τα αναγραφόμενα αυτά φαίνεται, ότι οι μεταγενέστερες ονομασίες (deblochori – debolochori – Debolochari - debolocari), οι οποίες αναγράφονται σε έγγραφα βενετικής περιόδου είναι κακή απόδοση του ονόματος Ντιπλοχώρι από τους ξενόγλωσσους γραφειάδες της εποχής και δεν έχουν σχέση με την πραγματικότητα.
Το Ντιμπλοχώρι πριν από τη “συνομωσία” του Σήφη Βλαστού (1453 – 1454)
Περιορισμένες είναι οι γραπτές μαρτυρίες για το Διπλοχώρι κατά την περίοδο αυτή, με εξαίρεση τη σωζόμενη κτητορική επιγραφή στο ναό της Ζωοδόχου Πηγής του έτους 1417, που ήταν ο καθεδρικός ναός του χωριού μέχρι το έτος 1947, που εγκαταλείφθηκε οριστικά.. Ο ναός αυτός κτίστηκε σε δύο χρονικές περιόδους, όπως αναφέρει ο καθηγητής Θ. Πελαντάκης (Πελαντάκης 1973, 32-33): “...Εις τον παλαιόν ναόν προσετέθη νάρθηξ (ολίγον πλατύτερος και υψηλότερος του ναού)”, στον δε βόρειο τοίχο του κυρίως ναού σώζεται η εξής κτητορική επιγραφή:
“Ανεκαινίσθη και ανιστορήθη ο θείος
και πάνσεπτος ναός της Υπερευλογημένης
Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθέ-
νου Μαρίας της Λαμπηνής, δια συνεργίας
και κόπου και εξόδου του κυρ Λεοντάκι
του Τρουλλινού και της συμβίου αυτού
Άννης και τέκνων, και των αυταδέλφων
αυτού κυρ Νικολάου, κυρ Ιωάννου.
Ετελειώθη εν μηνί Ιουνίω, 5η Ινδικτιώνος
10ον (έτος), έτος 6925 = 1417.
Ωστόσο, η λέξη ανεκαινίσθη πρέπει να μεταφραστεί στην παρούσα περίπτυωση ως επέκταση του ναού, ο δε κυρίως ναός κτίστηκε πριν από το έτος 1417, αλλά δεν γνωρίζομε πότε. Μπορούμε όμως να πούμε, ότι επεκτάθηκε γιατί ήταν μικρός και δεν χωρούσε τους εκκλησιαζόμενους, δηλαδή ο πληθυσμός του χωριού αυξανόνταν την περίοδο αυτή. Υπήρχαν,όμως, άλλοι δύο ναοί εντός του οικισμού, ο κατάγραφος ναός του Αγίου Ελευθερίου, που σήμερα είναι ερειπωμένος και ο ναός του Αγίου Γεωργίου, χωρίς αγιογραφίες, στο υπέρθυρο του οποίου υπήρχε ίσως κάποιο οικόσημο στο οποίο αναφέρεται ο Gerola (Παπαδογιάννης, 2013, 208).
Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε, ότι το Διπλοχώρι υπήρχε πολύ πριν από το έτος 1417, με αυξανόμενο πληθυσμιακό μέγεθος και φαίνεται να υπήρχε και οικονομική άνεση. Ίσως ιδρύθηκε προς το τέλος της Β' Βυζαντινής περιόδου (961-1204) ή στα πρώτα χρόνια της Βενετοκρατίας.
Η Βυζαντινή αρχοντική οικογένεια των Βλαστών από τη Μεσαρά στην Πάνω και Κάτω Σύβριτο.
Μετά τη στάση του δούκα της Κρήτης Καρύκη το έτος 1092 μ.Χ.ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Αλέξιος Α΄Κομνηνός απέστειλε κι εγκατέστησε μόνιμα στην Μεγαλόνησο δώδεκα αρχοντικές οικογένειες, για να αποτελέσουν τα ισχυρά ερείσματα της αυτοκρατορικής εξουσίας στο Νησί. Ήταν τα λεγόμενα 12 Αρχοντόπουλα, που επικεφαλής στη συγκεκριμένη οικογένεια αναφέρεται τότε ο Δημήτριος ο Βλαστός . Τα σχετικά έγγραφα είναι δημοσιευμένα από τον: (Ernest Gerlant, “Histoire de le hoplesse gre' toise au Moyenage”. Reυue de L 'Orient latin. Tome X. Paris 1903-1905” και η οικογένεια εγκαταστάθηκε αρχικά στη Μεσαρά. Αυτό φαίνεται από ένα άλλο μεταγενέστερο έγγραφο του έτους 1192, όπου ο δούκας της Κρήτης Κωνσταντίνος, εξάδελφος του αυτοκράτορα Ισαακίου Β΄Αγγέλου επιβεβαιώνει τους επικεφαλής των οικογενειών αυτών για τα δικαιώματά τους. Κάθε οικογένεια είχε το δικό της αντίγραφο και φαίνονται τα κτήματα και οι περιοχές, που είχαν αρχικώς εγκατασταθεί από τον Αλέξιο Α΄ Κομνηνό. Στον δούκα της Κρήτης Κωνσταντίνο εμφανίστηκαν τότε ο “Μανουήλ Βλαστός υιός του Δημητρίου με τους αδελφούς του', δηλαδή η δεύτερη γενιά των Βλαστών στην Κρήτη, και στην έγγραφη επιβεβαίωση αναφέρεται: “Οι δε Βλαστοί ας έχουσι και αυτοί τας προτέρας μερίδας των εις την Μεσαράν καθώς και πρότερον”.(E.Gerlant,1905-1908”.
Η εξάπλωση της οικογένειας των Βλαστών στην Πάνω και Κάτω Σύβριτο δεν γνωρίζομε πότε και κάτω από ποιες συνθήκες έγινε. Πιστεύω, ότι η αρχαιότερη γραπτή αναφορά είναι αυτή με τα γεγονότα της σχεδιαζόμενης εξέγερσης του Σήφη Βλαστού το1453-54, που είχε ως επίκεντρο το Διπλοχώρι, από το οποίο καταγόταν ο Λεοντάκις Τρουλλινός και ο ιερέας Μανασσής Αρκολέος, τις Ατσιπάδες, που καταγόταν ο πρωτεργάτης Σήφης Βλαστός και το χωρίο Άη Γιάννης Καμένος, όπου καταγόταν ο Νικόλαος και Γεώργιος Φιλίμος, οι δε Παύλος Καλύβας ιερέας και Γεώργιος Καλλέργης καταγόταν από τα Χανιά.(Βοσκάκης 2024)
Άλλη γραπτή αναφορά για τους Βλαστούς προέρχεται από τις Καρίνες το έτος 1601, όπου στο καμπαναριό του ναού του Τιμίου Σταυρού αναφέρεται το όνομα του κτήτορα Φραγκιά Βλαστού (Τρούλης 2010,310).
Οι συνεργάτες του Σήφη Βλαστού στη σχεδιαζόμενη εξέγερση
α. Ο Λεοντάκις Τρουλλινός είναι ο κτήτορας του ναού της Ζωοδόχου Πηγής στο Διπλοχώρι, τον
οποίο γνωρίσαμε με την επιγραφή του έτους 1417. Το έτος 1453 πρέπει να ήταν σε προχωρημένη ηλικία, αλλά η συμμετοχή του δείχνει, αφενός ότι ήταν Έλληνας πατριώτης και αφετέρου ότι έχαιρε μεγάλης εκτίμησης.
β. Ο ιερέας Μανασσής Αρκολέος, ήταν γόνος της Βυζαντινής αριστοκρατικής οικογένειας των Αρκολέων, η οποία εγκαταστάθηκε με τη Συνθήκη των Δύο Συβρίτων το έτος 1234 στο ανατολικό τμήμα της Κάτω Συβρίτου (Τσιγδινός 2019, 151-182, Περιοδικό Νέα Χριστιανική Κρήτη, τεύχος 37).κι από εκεί επεκτάθηκε στο δυτικό τμήμα της επαρχίας, αλλά και στο Αμάρι. Η οικογένεια κατοίκησε και στο Διπλοχώρι, γιατί αναφέρεται από το νοτάριο Αντρέα Καλλέργη ο παπά Μιχελίν Αρκολέος (πράξη 381/27-7-1644 και 391/12-2-1645).
γ. Για την οικογένεια Φιλήμος, πέρα από αυτό που αναφέρει ο Μ. Βοσκάκης, ότι δηλαδή ήταν από το χωριό Άη Γιάννης Καμένος, δεν γνωρίζω τίποτα περισσότερο, το ίδιο ισχύει και για τον ιερέα Παύλο Καλύβα και Γεώργιο Καλλέργη από τα Χανιά.
Η σχεδιαζόμενη εξέγερση υπό τον Σήφη Βλαστό και τους συνεργάτες του προδόθηκε από τον ιερέα Ιωάννη Λίμα και τον Αντρέα Nigro, πριν προλάβουν να δράσουν και συνελήφθησαν, για τούτο οι Βενετοί ονόμασαν “συνομωσία” τη σχεδιαζόμενη εξέγερση και φαίνεται ότι οι επαναστάτες αιφνιδιάστηκαν. Αρωγοί των κατακτητών Βενετών στη σχεδιαζόμενη εξέγερση ήταν τότε δυστυχώς και οι αδελφοί Αντρέας και Ιωάννης Καλλέργης. Ο πρώτος συνέλαβε τον Σήφη Βλαστό στις Ατσιπάδες και ο δεύτερος τον ιερέα Μανασσή Αρκολέοντα και Λεοντάκι Τρουλλινό από το Ντιπλοχώρι και τους παρέδωσαν στο ρέκτορα Ρεθύμνου. Συγχρόνως συνελήφθησαν και τα υπόλοιπα μέλη της ηγετικής ομάδας, Νικόλαος και Γεώργιος Φιλήμου από τον Άη Γιάννη Καμένο και, ο Γεώγιος Καλλέργης και ο ιερέας Παύλος Καλύβας από τα Χανιά. Μετά από σύντομη δίκη θανατώθηκαν, όπως η σύζυγος και η 15/χρονη κόρη του Σήφη Βλαστού και οι περιουσίες τους δημεύτηκαν
Το Ντιμπλοχώρι μετά τη “συνομωσία” του Σήφη Βλαστού.
Τα όποια στοιχεία έχομε για το διάστημα αυτό τα αντλούμε από τις απογραφές των ετών 1577 Fr.Barozzi) και Καστροφύλακα το 1583, που το χωριό καταγράφεται με 176 κατοίκους, αλλά και από κάποια νοταριακά έγγραφα. Κυρίως, όμως, τα αντλούμε από το λεγόμενο Οθωνανικό Κτηματολόγιο, το οποίο αναφέρεται στο έτος 167Ο, δηλαδή 216 χρόνια μετά τη σχεδιαζόμενη εξέγερση του Σήφη Βλαστού. Στην οθωμανική αυτή απογραφή. κατοικούν στο Ντιμπλοχώρι 38 οικογένειες - ιδιοκτήτες γης.. Απ' όλα αυτά φαίνεται, ότι το χωριό διατηρήθηκε και παρέμενε ένα σημαντικό χωριό στην περιοχή, στο οποίο καταγράφονται 7 οικογένειες Βλαστών και από μία των Τρουλλινών και των Αρκολέων. Το χωριό, ωστόσο, παρέμεινε κατοικημένο καθ' όλη τη διάρκεια της τουρκοκρατίας (1646-1898), αλλά και μέχρι το έτος 1947, οπότε εγκαταλείφθηκε οριστικά και οι κάτοικοί του μετακόμισαν στη Μουρνέ.
Ωστόσο, από τα χρόνια της τουρκοκρατίας η οικογένεια των Βλαστών άρχισε να φθίνει σταδιακά στον Άη Βασίλη και περιορίστηκαν στην περιοχή του Αμαρίου, απ' όπου αναδείχθηκαν σπουδαίες προσωπικότητες. Από δε τις οικογένειες των Αρκολέων και των Φιλήμων σώζονται μέχρι σήμερα μόνο τοπωνύμια στην επαρχία Αγίου Βασιλείου, τα οποία ωστόσο μαρτυρούν το πέρασμα των οικογενειών αυτών από την περιοχή. Είναι τα Αρκολιανά στα Σακτούρια και στην Κρύα Βρύση και το Αρκο-Κατάλυμα στον Κισσό, ενώ στη Μουρνέ συναντούμε το τοπωνύμιο στου Φιλήμου το Σόχωρο. Απεναντίας η οικογένεια των Τρουλλινών διατηρείται πολυπληθής στο ανατολική τμήμα του Αγίου Βασιλείου , αλλά και στο Αμάρι.
