Θυμάρι, φασκόμηλο και δίκταμο, τα βότανα που χρησιμοποιούνται εδώ και εκατοντάδες χρόνια κυρίως από τους κατοίκους της Κρήτης, μπαίνουν στη μάχη για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα νέας έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης, του Δημοκρίτειο Πανεπιστημίου Θράκης και του Πανεπιστημιακού Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης, τα αιθέρια έλαια των τριών βοτάνων σε συγκεκριμένη αναλογία όχι μόνο επισπεύδουν την ανάρρωση σε περιπατητικούς ασθενείς με ήπια συμπτώματα της νόσου, αλλά όπως τεκμηριώθηκε έχουν και προληπτική δράση. Ο Ρεθεμνιώτης Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Χρήστος Λιονής και οι συνάδελφοι του στην ερευνητική ομάδα του Πανεπιστημίου Κρήτης έχουν ήδη κάνει την προδημοσίευση τους στον διακομιστή μελετών υγείας medRxiv του Πανεπιστημίου Yale, ενώ εντός δύο μηνών αναμένεται και η δημοσίευση της σχετικής εργασίας σε διεθνές έγκυρο επιστημονικό περιοδικό.
ΑΞΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ Η ΠΙΘΑΝΗ ΑΝΤΟΧΗ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΣΤΟΝ ΙΟ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗΣ ΑΡΩΜΑΤΙΚΩΝ ΒΟΤΑΝΩΝ
Τα ιδιαίτερα ελπιδοφόρα νέα που αφορούν στην αντιμετώπιση του κορωνοϊού, ανέφερε στην εφημερίδα «Ρέθεμνος» ο καθηγητής Γενικής Ιατρικής Χρήστος Λιονής, υπογραμμίζοντας συγχρόνως ότι η έρευνα για την αντιική δράση του κρητικού ιάματος που είναι ένα εκχύλισμα αιθέριων ελαίων τριών αρωματικών βοτάνων της Κρήτης, συνεχίζεται.
ΥΨΗΛΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΟΝ ΚΟΡΩΝΟΪΟ ΣΤΗΝ ΚΛΙΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ
Η χορήγηση του ιάματος σε ασθενείς που νοσούν από κορωνοϊό με ήπια συμπτώματα, έδειξε υψηλή αποτελεσματικότητα. Ο Καθηγητής Χρήστος Λιονής αναφέρει σχετικά: «Η σκέψη και η υπόθεση εργασίας από τη στιγμή που ξεκίνησε και η πανδημία, ήταν ότι το Κρητικό Ίαμα θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ενάντια στον κορωνοϊό, όπως και ενάντια στον ιό της γρίπης. Η ερευνητική ομάδα σκέφθηκε να μελετήσει τη χρήση του ιάματος σε άτομα που νοσούν από κορωνοϊό, και για το λόγο αυτό συντάξαμε μία πρόταση για τη χορήγησή του, για 14 μέρες σε 17 ασθενείς με ήπια συμπτώματα που δεν νοσηλεύονταν σε νοσοκομείο. Δηλαδή σε ασθενείς που δεν είχαν πνευμονία και που παραδοσιακά τους αναλαμβάνει η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Κάναμε τις απαραίτητες διαδικασίες και προσεκτικά υλοποιήσαμε τη μικρή μας κλινική μελέτη σε μία δομή πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στο Ηράκλειο. Στη μελέτη μας συμπεριλάβαμε 17 ασθενείς που τους δόθηκε το εκχύλισμα των 3 κρητικών βοτάνων το οποίο εμφάνισε σημαντική αποτελεσματικότητα. Είχαμε γρήγορη εξαφάνιση, κυρίως των γενικών συμπτωμάτων, και αναφέρομαι κυρίως στην κεφαλαλγία, στις μυαλγίες και στην κόπωση καθώς και στον πυρετό. Θα λέγαμε πως μία εβδομάδα μετά τη χορήγηση του Κρητικού Ιάματος κανένας σχεδόν από τους ασθενείς μας δεν εμφάνιζε αυτά τα συμπτώματα. Αυτά ήταν τα πρώτα μας αποτελέσματα από την κλινική μας δουλειά τα οποία και αναλύσαμε.»
ΕΞΕΤΑΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
Ενθαρρυντικά ήταν τα αποτελέσματα του εργαστηρίου προκειμένου να τεκμηριωθεί η προληπτική δράση του μείγματος των αιθέριων ελαίων του κρητικού ιάματος. Ο Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας αναφέρει για την εξέταση του μείγματος στο εργαστήριο: «Χρειαζόμασταν όμως και επιπρόσθετη τεκμηρίωση γιατί είναι αλήθεια ότι η μελέτη μας έγινε σε λίγα άτομα και δεν είχε και ομάδα ελέγχου. Οπότε πήγαμε και εξετάσαμε την αποτελεσματικότητα και την αντιική δράση του σε ειδικό εργαστήριο στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Εκεί υπήρχε η δυνατότητα να εξεταστεί η δράση του ιάματος κάτω από το μικροσκόπιο, τόσο σε κύτταρα που είχαν ήδη μολυνθεί από τον κορωνοϊό, όσο και σε κύτταρα που πρώτα ερχόταν σε επαφή με το μείγμα των αιθέριων ελαίων, και στη συνέχεια γινόταν η μόλυνσή τους. Οπότε τεκμηριώθηκε και η προληπτική δράση του κρητικού ιάματος. Επίσης είχαμε τη δυνατότητα να μελετήσουμε την επίδρασή του στη μορφολογία των κυττάρων -που έχουν μολυνθεί από τον ιό- σε διάφορες συγκεντρώσεις αλλά και ποσοτικά. Μετρώντας δηλαδή την επίδραση του εκχυλίσματος των αιθέριων ελαίων στο ιικό φορτίο, κάνοντας τα γνωστά μοριακά τεστ στο εργαστήριο και βλέποντας ότι η επίδρασή του ήταν σημαντική. Αυτά τα αποτελέσματα τόσο από την κλινική δοκιμή όσο και από τον εργαστηριακό έλεγχο, περιγράφηκαν σε ένα άρθρο το οποίο υποβλήθηκε σε διεθνές περιοδικό και περιμένουμε την δημοσίευσή του. Έγινε όμως μία προδημοσίευση στον διακομιστή μελετών υγείας medRxiv του Πανεπιστημίου Yale. Η προδημοσίευση υπάρχει για την ανάγνωση της όλης παρέμβασης μας, από τον επιστημονικό κόσμο. Σε περίπου δύο μήνες περιμένουμε τα αποτελέσματα της δημοσίευσης, για να μπορέσουμε μετά και ευρύτερα να τα προβάλλουμε, να τα παρουσιάσουμε αλλά και να τα συζητήσουμε με τον επιστημονικό κόσμο.»
Την ερευνητική ομάδα συνθέτουν Καθηγητές Πανεπιστημίων και ερευνητές. Συγκεκριμένα από το Πανεπιστήμιο Κρήτης συμμετέχουν ο κ. Χρήστος Λιονής, που είναι Καθηγητής Γενικής Ιατρικής και Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, ο κ. Ηλίας Καστανάς Καθηγητής Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας, ο κ. Στέργιος Πυρίντσος Καθηγητής Βιολογίας και Επιστημονικά Υπεύθυνος του Βοτανικού Κήπου Πανεπιστημίου Κρήτης, ο κ. Γεώργιος Σουρβίνος Καθηγητής Κλινικής Ιολογίας, η κ. Μαριλένα Καμπά Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Εργαστηριακής Ενδοκρινολογίας και από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης ο κ. Ιωάννης Καρακασιλιώτης Επίκουρος Καθηγητής Βιολογίας.
ΕΣΤΙΑΣΗ ΚΥΡΙΩΣ ΣΤΗΝ ΠΡΟΛΗΨΗ
Αναφερόμενος στην πρόληψη στην οποία έχει εστιάσει η ερευνητική ομάδα ο κ. Χρήστος Λιονής είπε: «Η πρόληψη ήταν από την αρχή της συζήτησης μας μέσα στην ομάδα μας και κυρίως σε αυτήν εστιάσαμε. Η αυτόχθονη παραδοσιακή γνώση των Κρητικών από τους οποίους δανειστήκαμε αυτή τη γνώση πριν από πολλά χρόνια, μέσα από ανθρωπολογικές μελέτες, έλεγε ότι: παίρνεις τα αρωματικά βότανα κυρίως για να μην αρρωστήσεις. Οπότε αυτή η προληπτική δράση ήταν θεμελιωμένη και ενσωματωμένη στην αυτόχθονη γνώση της Κρήτης. Αυτή τη στιγμή έχουμε ένα πειραματικό δεδομένο. Στην κλινική πρακτική το να μπορέσει κάποιος να τεκμηριώσει την προληπτική δράση, χρειάζεται κλινικές μελέτες με εκατοντάδες ή και χιλιάδες άτομα. Δηλαδή, θέλει μία κλινική μελέτη πολύ ευρύτερου πεδίου και φυσικά απαιτεί μεγάλους οικονομικούς πόρους. Δεν είναι εύκολη η μελέτη της προληπτικής δράσης γιατί γίνεται προοπτικά μέσα στο χρόνο. Ωστόσο, το εργαστήριο είναι σημαντικό κομμάτι της δημοσίευσης και γίνεται σοβαρή αναφορά στην προληπτική αυτή δράση του εκχυλίσματος των τριών αιθέριων ελαίων.»
ΑΞΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΑΝ Η ΛΟΙΜΩΞΗ ΣΤΟΝ ΚΡΗΤΙΚΟ ΠΛΗΘΥΣΜΟ ΚΑΤΑΛΕΙΠΕΙ ΛΙΓΟΤΕΡΕΣ ΣΟΒΑΡΕΣ ΕΠΙΠΛΟΚΕΣ ΑΠ’ ΟΤΙ ΣΕ ΑΛΛΟΥΣ ΠΛΗΘΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΜΑΣ
«Είναι άξιο σοβαρής έρευνας να δούμε έως ποιο βαθμό οι Κρητικοί που εκτίθενται στον ιό νοσούν το ίδιο σοβαρά όπως άλλοι. Αυτό όμως θέλει σοβαρή επιδημιολογική έρευνα, θέλει συγκριτικά δεδομένα μεταξύ άλλων πληθυσμών και εκτός Κρήτης. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν οι υποθέσεις, που όμως χρειάζονται τεκμηρίωση. Δεν θα ήθελα να προσθέσω κάτι σε μία τέτοια συζήτηση, γιατί είναι επικίνδυνη επιστημονικά, αφού μπορεί ο καθένας από τις παρατηρήσεις ή από την εμπειρική ανάγνωση της κατάστασης να διατυπώσει υποθέσεις που τελικά να χαθούν. Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί όταν κάνουμε τέτοιες δηλώσεις γιατί οι παρατηρήσεις είναι εμπειρικές. Υπάρχει τεκμηρίωση πίσω από επιδημιολογικά δεδομένα, αλλά όχι του κορωνοϊού. Εν τούτοις, αν κάποιος θέλει να μελετήσει την ανοσιακή απάντηση ενός πληθυσμού και συγκεκριμένα του πληθυσμού της Κρήτης, θα πρέπει να έχει πάρα πολλά δεδομένα. Καταρχάς θα πρέπει να λάβει υπόψη το γενετικό και το βιολογικό υπόβαθρο αλλά και άλλους παράγοντες που πιθανόν να ασκούν προστατευτική δράση. Θα μπορούσε επίσης να λάβει υπόψη τις προστατευτικές δράσεις που μπορεί να έχει κάποιος από την κατανάλωση των αρωματικών βοτάνων. Όμως για να μπορέσει να το πει, θα πρέπει να έχει επιδημιολογικές μελέτες και καλή ανάγνωση, του τι σημαίνει αρωματικό βότανο.
Ακούω αυτή τη συζήτηση, αλλά δεν θα ήθελα όμως να πω ότι η κατανάλωση των αφεψημάτων από τους Κρητικούς τους προστατεύει. Η δική μου τοποθέτηση που έχει γίνει και δημόσια, είναι ότι είναι άξιο συζήτησης και έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δει κάποιος τον πληθυσμό της Κρήτης που λογικά έχει εκτεθεί και εκτίθεται και το καλοκαίρι σε πολύ υψηλό ιικό φορτίο, από επισκέπτες και άλλους. Να δει δηλαδή, σε ποιο βαθμό η σοβαρότητα της νόσου είναι μικρότερη ή μεγαλύτερη από άλλους πληθυσμούς στην Ελλάδα. Τέτοιου είδους συγκριτικές μελέτες έγιναν και παλαιότερα. Μιλάμε για τη δεκαετία του 60 που έβγαλαν την Κρήτη -και μετά ήρθαν και τα Ιόνια νησιά- ως την περιοχή με τη χαμηλότερη νοσηρότητα και θνησιμότητα από καρδιαγγειακά και καρκίνο. Από τότε τα πράγματα έχουν αλλάξει αρκετά, αλλά η συζήτηση εξακολουθεί να είναι ενδιαφέρουσα. Είναι καλό όμως, αυτά να μείνουν ως υποθέσεις εργασίας. Κάποια στιγμή είμαι βέβαιος ότι θα βρεθούν οι χρηματοδοτήσεις, γιατί όπως έχω πει και παλαιότερα η Κρήτη έχει πολλά μυστικά. Αναφέρομαι στον τρόπο ζωής και στη φύση της Κρήτης. Ωστόσο, αν ερωτηθώ τι έκανε τελικά το Κρητικό Ίαμα, θα έλεγα ότι αυτό που πέτυχε, δεν είναι οι συζητήσεις και οι μελέτες που γίνονται για την αντιική του δράση του, αλλά κυρίως γιατί έφερε στο διεθνές προσκήνιο τη συζήτηση της Κρήτης η οποία αναφέρεται και στη φύση και στους ανθρώπους.»
«Ο ΙΟΣ ΗΡΘΕ ΓΙΑ ΝΑ ΜΕΙΝΕΙ»
Αναφερόμενος στον κορωνοϊό, που όπως τόνισε ήρθε για να μείνει, επισημαίνει την ανάγκη προστασίας των ευπαθών ομάδων: «Το είχα δηλώσει και παλαιότερα ότι πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις εκδηλώσεις μας. Νομίζω ότι συμφωνούμε όλοι, ότι είναι ένας ιός που μέρα με τη μέρα περιμένουμε να μας φέρει εκπλήξεις, πράγμα το οποίο το διαπιστώνουμε καθημερινά. Ένας τέτοιος ιός δεν ήρθε για να ταξιδέψει για μικρό χρονικό διάστημα, ήρθε για να μείνει. Στα χέρια της επιστήμης αλλά και της παγκόσμιας κοινότητας είναι να βρει τρόπους για τη μείωση της ζημιάς που μπορεί να κάνει. Όπως λέμε πάντα, ο εμβολιασμός είναι ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης. Δεν είναι βέβαια μόνο εμβολιασμός. Ανήκω σε αυτούς που λένε ότι η κοινωνία πρέπει να μάθει μέσα από αυτή την πανδημία και να αρχίσει να προστατεύει περισσότερο τις λεγόμενες ευπαθείς ομάδες που είναι αλήθεια, ότι δεν τις κοίταξε το σύστημα όπως έπρεπε. Ο στόχος για τη μείωση της ευαλωτότητας στην οποία κρύβεται και η φτώχεια, είναι ένας σημαντικός στόχος και θα πρέπει να γίνει πολύ μεγάλη προσπάθεια των σύγχρονων συστημάτων υγείας για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Θα έλεγα ότι ο ιός όχι μόνο θα μας εκπλήσσει, αλλά είναι φυσικό να περιμένουμε και τις μεταλλάξεις του.»
ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΣΕΝΑΡΙΟ ΕΙΝΑΙ Η ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ ΤΟΥ ΙΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΙ ΑΝΤΟΧΗ ΣΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ
Ο καθηγητής κ. Λιονής αναφερόμενος στο πιθανό σενάριο της μετάλλαξης του ιού που θα παρουσιάσει αντοχή στα σημερινά εμβόλια, τονίζει τη σημαντικότητα του καθολικού εμβολιασμού.
«Πρέπει άμεσα να προχωρήσουμε σε ένα καθολικό εμβολιασμό και να φτάσουμε όσο μπορούμε γρηγορότερα στην επίτευξη μιας συλλογικής ανοσίας. Ο κύριος στόχος δεν είναι μόνο για να μειώσουμε τις επιπτώσεις της λοίμωξης στις ευάλωτες ομάδες και σε αυτούς που τελικά θα προσβληθούν με τη σοβαρή μορφή της νόσου και θα χάσουν τη ζωή τους. Είναι κυρίως για να εμποδίσουμε ή να ελαχιστοποιήσουμε ένα σενάριο που τώρα ακούγεται και θεωρητικά ισχύει, ότι ως αποτέλεσμα αυτής της μεταλλαγής ίσως υπάρξει αντοχή απέναντι στα εμβόλια που κυκλοφορούν.
Αυτό πραγματικά θα είναι ένα επώδυνο σενάριο που θα ανατρέψει όλους τους σχεδιασμούς. Στην αποτροπή αυτού του σεναρίου, ο κύριος στόχος είναι η ολοκλήρωση του εμβολιασμού το συντομότερο δυνατό ώστε να δώσουμε μικρότερες πιθανότητες στον ιό να αναπτύξει αυτή την αντοχή απέναντι τους. Δυστυχώς, αυτό το σενάριο δεν μπορεί να το αποκλείσει κάνεις για το μέλλον και γι’ αυτό το λόγο η παγκόσμια κοινότητα και η φαρμακοβιομηχανία πρέπει να είναι έτοιμη για να το εξετάσει και να μπορεί να μετασχηματίσει τους σημερινούς εμβολιασμούς ή να τους συμπληρώσει ώστε να καλύψει την πιθανότητα αυτών των μεταλλαγών.»
«ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΑΜΕΝΟΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ ΟΙ ΝΕΟΙ»
Για τη διατήρηση της κοινωνικής συνοχής και τη στήριξη των τοπικών κοινωνιών μίλησε ο κ. Λιονής, υπογραμμίζοντας ότι οι μεγάλοι χαμένοι της πανδημίας θα είναι οι νέοι: «Είναι αλήθεια ότι αφού θα ζούμε μαζί του χρειαζόμαστε άλλους τρόπους σκέψης. Τρόπους κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης, απέναντι σε μία καινούργια περίοδο που έχει ξεκινήσει στη ζωή μας. Οι λέξεις «επιστροφή στην κανονικότητα», θα πρέπει να διαβάζονται λίγο διαφορετικά. Θα πρέπει να μάθουμε και να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή η οποία μας κράτησε σε υψηλό επίπεδο. Να μπορούμε να στηρίξουμε τις τοπικές μας κοινωνίες που ως γνωστό ζουν έξω στον ήλιο. Οι βόρειες κοινωνίες μπορούν να ζήσουν πιο εύκολα μέσα στο σπίτι τους, αφού εκεί μένουν τον περισσότερο χρόνο. Αλλά ο νότος και οι μεσογειακές κοινότητες πρέπει να δούμε πόσο μπορούν να αντέξουν αυτό τον περιορισμό. Πρέπει ν’ ανακαλύψουμε και να αναδείξουμε καινούργιους τρόπους υποστήριξης της νέας γενιάς. Η πιο σημαντική αγωνία μου αφορά το νέο κόσμο, αφορά τα παιδιά, αφορά τους καινούργιους επιστήμονες πού είναι όλοι αποκλεισμένοι στην Ελλάδα. Η «δραπέτευση» στο εξωτερικό στο εγγύς μέλλον δεν θα είναι εύκολη, όπως ήταν τα προηγούμενα χρόνια. Η Ελλάδα θα έχει να αντιμετωπίσει, πέρα από το υψηλό ποσοστό ανεργίας στον επιστημονικό κόσμο, νέους χωρίς όνειρα μέσα σε έναν τόπο που δεν θα τους δίνει προοπτικές και διεξόδους. Καταλαβαίνω την αγωνία της δικής μου γενιάς και του στέλνω ένα μήνυμα ότι θα τα καταφέρουν γιατί έχουν δοκιμαστεί στο παρελθόν. Γιατί, για να φτάσουν σε αυτές τις ηλικίες σημαίνει ότι και το βιολογικό και το γενετικό υλικό τους είναι εξαιρετικό. Αλλά στους νέους δεν ξέρω τι θα μπορούσε να πει κάποιος. Ποια λόγια ενθάρρυνσης και παρότρυνσης θα μπορούσαμε να πούμε όταν αύριο-μεθαύριο οι νέοι εγκλωβισμένοι σε μία Ελλάδα δεν θα βλέπουν τα όνειρά τους να πραγματοποιούνται. Η συζήτηση για την προστασία των νέων ανθρώπων θα πρέπει να γίνεται ολοένα και πιο έντονη. Θεωρώ ότι είναι πολύ μεγάλης σημαντικότητας, ίσης θα την έλεγα σε προτεραιότητα, με τη γρηγορότερη υλοποίηση του εμβολιαστικού προγράμματος στην Ελλάδα.»
