Σε σημαντικά συμπεράσματα για τον κρητικό αγριόγατο, κατέληξε έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης του Πανεπιστημίου Κρήτης, για λογαριασμό του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ). Στο πλαίσιο της έρευνας που πραγματοποιήθηκε στα Λευκά Όρη, στον Ψηλορείτη και στο όρος Δίκτη, καταγράφηκε πληθυσμός που ισούται με 0,5 ως 2 άτομα ανά τετραγωνικό χιλιόμετρο, στη ζώνη από τα 800 μέχρι τα 1.200 μέτρα. Για την έρευνα και τ’ αποτελέσματα μίλησε ο Βιολόγος και Έφορος της Συλλογής Σπονδυλωτών του Μουσείο της Φυσικής Ιστορίας κ. Πέτρος Λυμπεράκης.
Συνέντευξη: Σταύρος Ρακιντζής
Θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για την έρευνα που έγινε για τον αγριόγατο της Κρήτης.
«Ο αγριόγατος της Κρήτης είναι ένας κορυφαίος θηρευτής, είναι δηλαδή, στην κορυφή της οικολογικής πυραμίδας. Συνήθως αυτά τα ζώα είναι που υποφέρουν πρώτα όταν υπάρχουν προβλήματα στα οικοσυστήματα. Ακριβώς επειδή είναι τέτοιο ζώο έδειξε ενδιαφέρον ο ΟΦΥΠΕΚΑ. Ήξερε ότι εμείς είχαμε στοιχεία από παλιότερες έρευνες, αλλά ποτέ δεν είχαμε κάνει συστηματική έρευνα και έτσι ήθελε να μάθει για την κατανομή στο νησί και ενδεικτικά τον πληθυσμό. Έτσι, βάλαμε φωτοπαγίδες στους τρεις ορεινούς όγκους, Ψηλορείτη, Λευκά Όρη και Δίκτη.
Σε κάθε σταθμό τοποθετήσαμε 10 ζευγάρια «παγίδων», άρα μιλάμε για 60 «παγίδες» συνολικά. Όταν λέμε ζευγάρι εννοούμε δύο φωτογραφικές «παγίδες» που τοποθετήθηκαν η μία απέναντι στην άλλη, για να μπορούν να καταγράφουν όλα τα χαρακτηριστικά των ζώων»
Οι παγίδες δουλεύαν συνεχώς από τα τέλη Οκτώβρη, μέχρι τέλη Φλεβάρη και έτσι καταφέραμε και καταγράψαμε τα ζώα σε όλους τους ορεινούς όγκους και κάναμε και μία εκτίμηση του πληθυσμού του που είναι 0,5 έως 2 άτομα στο τετραγωνικό χιλιόμετρο. Ωστόσο, δεν είναι σε όλη την Κρήτη, είναι σε αυτά τα μέρη που του ταιριάζουν. Δηλαδή ο χώρος που του ταιριάζει και που του αρέσει είναι η ζώνη από τα 800 μέχρι τα 1.200 μέτρα. Ανεβαίνει και παραπάνω, πάει και παρακάτω, αλλά εκεί το βρίσκουμε ως επί το πλείστον. Έχουμε και στα βουνά αρκετά είτε δάση είτε υπολείμματα δασών από πουρνάρι, το οποίο αγαπάει πάρα πολύ, όχι για το ίδιο το πουρνάρι, αλλά γιατί το πουρνάρι θρέφει άλλα είδη που τα κυνηγάει, όπως μικρά ποντίκια, πουλιά, λαγούς κτλ.»
Δεν είναι πάντως η πρώτη φορά που ασχολούμαστε με τον αγριογάτο;
«Δεν είχαμε καμία γνώση. Ξέραμε μόνο για τα δύο τομάρια που είχαν αγοραστεί το 1905 από την αγορά των Χανίων. Μέχρι το 1996 που «πρωτοπιάσανε» τα δύο κορίτσια, δύο Ιταλίδες φοιτήτριες, που ήρθαν σε συνεργασία με εμάς, έναν αγριόγατο στο νότιο Ψηλορείτη, δεν είχαμε δει ποτέ ολόκληρο ζώο, για να επιβεβαιώσουμε έστω την παλιά παρουσία από τα τομάρια που είχαν αγοραστεί, και αυτό ήταν πάρα πολύ σημαντικό. Έμαθε ο κόσμος και από τότε παίρνουμε πληροφορίες. Αν σκοτωθεί κάποιο, μας λέει ένας βοσκός ότι το βρήκε. Είναι σημαντικό γιατί μαζεύουμε πολύ σπουδαία στοιχεία.»
Με ποια εργαλεία έγινε η έρευνα;
«Το είχαμε ξανακάνει, αλλά με πολύ πρωτόγονα μέσα, με κάτι ιδιοκατασκευές. Τώρα όμως αυτό που κάναμε δεν έχει καμία σχέση με το παρελθόν.»
Ποια ήταν τα αποτελέσματα της έρευνας;
«Το ένα θέμα ήταν η κατανομή. Δηλαδή, που το βρίσκουμε και περίπου τον πληθυσμό του και το άλλο ήταν οι βασικοί κίνδυνοι που αντιμετωπίζει. Οι τρεις κυριότεροι είναι, ο υβριδισμός δηλαδή το μπαστάρδεμα του αγριόγατου με σπιτικά γατιά. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, στα βουνά υπάρχουν γατιά σπιτικά, τα οποία μπορούν να ζευγαρώσουν με άγρια γατιά. Αυτό μπορεί να μεταφέρει αρρώστιες, μπορεί να κάνει υβρίδια τα οποία δεν είναι τόσο προσαρμοσμένα και μπορεί να έχουν επίδραση και στον άνθρωπο. Δηλαδή να φάνε κοτόπουλα, κουνελάκια. Οπότε ένα είναι το πρόβλημα του υβριδισμού, το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι υπάρχει ακόμα η χρήση δηλητηριασμένων δολωμάτων, παρά τις προσπάθειές του Μουσείου. Έχουμε καταγράψει μέσω άλλων προγραμμάτων και με μεγάλα αρπακτικά πουλιά, τη μείωση της χρήσης. Δηλαδή, ο κόσμος ανταποκρίνεται στις εκκλήσεις, όμως υπάρχουν κάποιοι που ακόμα τα χρησιμοποιούν. Έτσι βρήκαμε δηλητηριασμένα δολώματα στις περιοχές. Το τρίτο πρόβλημα είναι η άναρχη διάνοιξη δρόμων. Ο αγριόγατος είναι ένα ζώο που δεν του αρέσει η παρέα με τον άνθρωπο, τον αποφεύγει πάρα πολύ. Δεν τον θέλει καθόλου. Όταν παρακολουθούσαμε εκείνο το πρώτο ζώο που του είχαμε προσαρμόσει τον πομπό, ενώ το παρακολουθούσαμε από μακριά με μία κεραία και ακούγαμε το σήμα, αν περνούσε από ένα χωματόδρομο ένα αυτοκίνητο, το ζώο έτρεχε και κρυβόταν και χάναμε το σήμα. Δηλαδή δεν ήθελε να έχει καθόλου επαφή με τον άνθρωπο. Όταν ότι ήταν κάποιος κοντά εξαφανιζόταν.»
Ο πληθυσμός σε είναι σε ικανοποιητικά επίπεδα;
«Η πυκνότητα αυτή για έναν κορυφαίο θηρευτή, 0,5 έως 2 άτομα στο τετραγωνικό χιλιόμετρο, είναι ικανοποιητική, δείχνει ότι το οικοσύστημα δουλεύει καλά. Ακόμα είναι υγιές.»
Ο αγριόγατος είναι ο λεγόμενος φουρόγατος;
«Πολύς κόσμος μπερδεύει τις δύο έννοιες. Εγώ προτιμώ να λέω αγριόγατο το άγριο ζώο και φουρόγατο τη σπιτική γάτα που έχει φουρέψει, που έχει δηλαδή αγριέψει.»
Στη μελέτη προτείνεται και κάποια μέτρα για την προστασία του αγριόγατου;
«Πρέπει να μάθουμε το πρόβλημα του υβριδισμού πόση έκταση έχει, αλλά και να δούμε τη θέση του αγριόγατου της Κρήτης σε σχέση με τον ευρωπαϊκό και τον αφρικανικό, γιατί έχει μορφολογικά χαρακτηριστικά που ανακατεύονται και από τους δύο. Πρέπει να δούμε από πού είναι η καταγωγή του. Μας έρχεται από την Ευρώπη ή είναι αφρικανός; Αυτό έχει ενδιαφέρον όπως και ο υβριδισμός. Τώρα που ξέρουμε και με μεγαλύτερη ακρίβεια κάποια σημεία που έχουμε μεγαλύτερες εμφανίσεις, βάζουμε άλλου είδους παγίδες, που είναι σαν βούρτσες. Εκεί πάει το ζώο ξύνεται και μαζεύουμε λίγες τρίχες για να κάνουμε αναλύσεις DNA.»
Δηλαδή ο κρητικός αγριόγατος είναι μέλος μιας ευρύτερης οικογένειας αγριόγατων που συναντάμε σε άλλες χώρες της Ευρώπης και Αμερικής.
«Στην Ελλάδα είναι πολύ κοινός και μάλιστα έχει και μία διαφορά με το δικό μας. Δηλαδή στη Βόρεια Ελλάδα είναι πάρα πολύ κοινός. Εκεί, τον πατάνε τα αυτοκίνητα. Έχει πιο πολλή επαφή, είναι διαφορετική η σχέση του με τον άνθρωπο, είναι και πιο άφθονος εκεί ίσως. Μας ενδιαφέρει να μάθουμε τι σχέση έχουν τα ζώα μεταξύ τους.»
Ο αγριόγατος επιτίθεται σε κοπάδια;
«Εμείς έχουμε κάνει αναλύσεις στομαχιού σε κάποια σκοτωμένα ζώα που έχουμε βρει. Το περισσότερο που βρήκαμε ήταν μικρά ποντίκια του αγρού, κάποια φτερά πουλιών κτλ. Βέβαια θα ρωτήσετε, αποκλείεται να φάει ένα μικρό αρνάκι ή ένα κατσικάκι; Όχι, αλλά δε θα το κάνει ακριβώς για τον προηγούμενο λόγο, ότι φοβάται τον άνθρωπο και δε θέλει να έχει επαφές μαζί του. Τα δηλητηριασμένα δολώματα κάποιοι βάζουν για άλλα ζώα και εκεί την πατάνε πάρα πολλά ζώα. Για παράδειγμα, μία ζουρίδα τρώει ας πούμε ένα δηλητηριασμένο δόλωμα. Πάει ο αετός που θα φάει το πτώμα της ζουρίδας και πεθαίνει και ο αετός.»
Κάποιος περιπατητής στη φύση, στα βουνά είναι δύσκολο να συναντήσει κάποιον αγριόγατο;
Ελάχιστοι άνθρωποι μας έχουν πει, κάποιοι κυνηγοί ή κάποιοι βοσκοί ότι τον έχουν δει. Οι συναντήσεις είναι σπάνιες.
