ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΔΕΝ ΜΕΝΕΙ «ΕΚΤΟΣ ΚΑΔΡΟΥ»
Τα περιστατικά είναι πολλά. Και το χειρότερο είναι πως αυξάνονται. Και ολοένα πληθαίνει η ανησυχία καθώς έχει διαμορφωθεί κλίμα έντονου προβληματισμού για το τι συμβαίνει στην ελληνική κοινωνία και ποια είναι τα λάθη της ελληνικής πολιτείας. Ο λόγος για την βία στα σχολεία. Η μήπως θα έπρεπε να λέμε για την βία μεταξύ εφήβων και γενικότερα βία μεταξύ παιδιών σχολικής ηλικίας;
Κατά τη γνώμη μας το θέμα είναι αυτό. Η βία και οι εκφράσεις της, από παιδιά. Από νέους και νέες που εγκληματούν σε ηλικίες που έπρεπε να αγαπούν και να ονειρεύονται. Δεν είναι ο χώρος. Είναι οι πράξεις και τα αισθήματα που γεμίζουν με μαύρο χρώμα το πλαίσιο της πιο όμορφης και ανέμελης περιόδου ζωής ενός ανθρώπου.
Η εφημερίδα «Ρέθεμνος» είχε κάνει εκτενή ρεπορτάζ για την έξαρση των φαινομένων πριν φτάσουμε στην φετινή τραγική κατάσταση και στο σοκ που έχει προκληθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Επιστήμονες μέσω της εφημερίδας μας είχαν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου και είχαμε επισημάνει με πολλά άρθρα και ρεπορτάζ την ανάγκη λήψης μέτρων.
Σήμερα, για ακόμα μια φορά με καθυστέρηση ή μάλλον ενώ είναι αργά, η ελληνική πολιτεία έρχεται να λάβει μέτρα. Δεν είναι αντικείμενο μας τα μέτρα αυτά με την σημερινή μας παρέμβαση. Θα τα εξετάσουμε και τα μέτρα της πολιτείας προσεχώς.
Προέχει, για ακόμα μια φορά, να δούμε τι λένε οι ειδικοί γύρω από την έξαρση της βίας στις ηλικίες των παιδιών που πηγαίνουν σχολείο. Γιατί το κυρίαρχο ζήτημα είναι αυτό. Δεν είναι το πρόβλημα αν τα επεισόδια είναι εντός ή εκτός σχολικού χώρου. Πρόβλημα είναι που καταγράφονται περιστατικά με νέους και νέες να εκφράζονται βίαια, με μίσος και εγκληματική συμπεριφορά.
ΠΕΡΙΣΤΑΤΙΚΑ ΠΟΥ ΣΟΚΑΡΟΥΝ
Κατά τη γνώμη μας ένα από τα πιο σοκαριστικά περιστατικά σημειώθηκε πέρσι σε σχολείο του Δήμου Αγίου Βασιλείου Ρεθύμνου. Όταν ένας μαθητής χτυπούσε με μίσος ένα συμμαθητή του στην αυλή του σχολείου του και γύρω του άλλοι μαθητές βιντεοσκοπούσαν και άλλοι φώναζαν: «σκότωσε τον»!
Αυτό δεν μπορεί να το ξεχάσει κανένας. Αλλά και τα παρακάτω που έχουν καταγραφεί στην υπόλοιπη χώρα, είναι αντίστοιχα έως και χειρότερα:
Χανιά: Δυο ανήλικοι ενεπλάκησαν σε φραστικό επεισόδιο και στην συνέχεια με την χρήση σωματικής βίας η ανήλικη προκάλεσε τον τραυματισμό του ανήλικου.
Ηράκλειο: Διευθυντής κατευθυνόμενος προς το σχολείο δέχεται επίθεση την ώρα που βγήκε από το αυτοκίνητο του από μαθητή της Β Γυμνασίου.
Λαύριο: ομάδες ανηλίκων συνεπλάκησαν μεταξύ τους για άγνωστη αιτία με αποτέλεσμα τον ελαφρύ τραυματισμό δυο ανηλίκων από αιχμηρό αντικείμενο.
Θεσσαλονίκη: Ένας 14χρονος εγκλωβίστηκε από παρέα συμμαθητών του στις τουαλέτες μέσα στο σχολείο.
Αργολίδα: Μαθητές της Γ λυκείου προσέγγισαν και εξύβρισαν 12 χρόνο μαθητή της Α Γυμνασίου και στην συνέχεια ο ένας από τους δύο ξύρισε με μία φαλτσέτα τον 12χρονο μαθητή και του πήραν τα δύο ευρώ που είχε στην τσέπη του.
Άγιος Νικόλαος: Δυο μαθήτριες ήρθαν στα χέρια με αποτέλεσμα να κληθεί η αστυνομία για να λήξει η σύγκρουση.
Χανιά: Έξω από το Εσπερινό ΕΠΑΛ μια αιματηρή συμπλοκή μεταξύ εφήβων μαθητών είχε ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό ενός μαθητή με μαχαίρι.
Πετρούπολη: Παρέα παιδιών 13 και 14 χρονών επιτέθηκε σε συμμαθητή τους 13 χρονών και τον τραυμάτισαν με αιχμηρό αντικείμενο.
Σέρρες: Μαθητής 14 χρονών κατηγορείται για τον εμπρησμό σε Δημοτικό Σχολείο στο Νέο Σούλι.
Αθήνα: Ακραίο σχολικό εκφοβισμό από παρέα συγκεκριμένων παιδιών δέχονται μαθητές 14-15 χρονών σε σχολείο της Καλλιθέας.
ΓΙΑΤΙ ΠΑΡΑΤΗΡΟΥΜΕ ΤΟΣΗ ΕΞΑΡΣΗ ΒΙΑΣ ΣΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ; ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ;
Το πρώτο ερώτημα που θέσαμε σε ειδικούς για τα ζητήματα αυτά είναι το γιατί παρατηρούμε τόση βία στα σχολεία. Ποια είναι τα αίτια που οδηγούν τα παιδιά σε τέτοιες συμπεριφορές.
Απαντώντας στο ερώτημα αυτό η Ψυχολόγος Υγείας κ. Χρυσούλα Παπαδακη (Msc In Criminal Justice Studies) είπε τα εξής: «Τα τελευταία χρόνια η βία στα σχολειά αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο που παρουσιάζει σταθερά αυξητική τάση και απασχολεί όλους μας. Τα σχολεία λοιπόν, παίρνουν αδιαμφισβήτητα το ‘χρώμα’ της πόλης όπου λειτουργούν και σε αυτό το πλαίσιο ένα περιστατικό βίας εντός του σχολείου αναπαράγει την ευρύτερη κοινωνική και οικογενειακή βία. Προτού όμως εξετάσουμε ποια είναι τα αίτια αυτής της έξαρσης ας δούμε τι σημαίνει σχολική βία
Ο σχολικός εκφοβισμός μπορεί να οριστεί μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός του σχολείου……
Οι μορφές ενδοσχολικής βίας συνίσταται σε:
-ψυχολογική: εξύβριση, ταπείνωση, εξευτελισμός, ρατσιστικά σχόελια, αποκλεισμός από την ομάδα, διάδοση ψευδών ειδήσεων ή φημών, άσχημα παρατσούκλια, απειλές λεκτικές ή μέσω μηνυμάτων στο κινητό, απειλές για διακίνηση προσωπικών δεδομένων μέσω Ιinternet-cyber bullying, απειλές να χτυπήσουν το ίδιο το παιδί ή ένα φίλο του
- σωματική: χτυπήματα, σπρωξίματα, κλοτσιές, τσιμπιές, στριμώγματα
-σεξουαλική: σεξουαλικά ταπεινωτικά σχόλια, εξαναγκασμός να παρακολουθεί ή να συμμετέχει ενεργά σε σεξουαλικές πράξεις, βιασμός
- οικονομική: κλοπή, φθορά περιουσίας,
Στα περισσότερα περιστατικά εκφοβισμού , παρατηρούμε τρείς βασικούς ρόλους: α)του θύτη, β) του θύματος και γ) του σιωπηρού παρατηρητή. Στην Ελλάδα 1 στους 3 έφηβους έχει εμπλακεί πρόσφατα σε βίαιο καυγά, ενώ 1 στους 8 εφήβους στην Ελλάδα έχει πολύ πρόσφατα συμμετάσχει σε εκφοβισμό αλλού/ης μαθητή/ριας».
Η ίδια συνέχισε: «Σύμφωνα με τις τελευταίες έρευνες οι λόγοι που επηρεάζουν την έξαρσης της βίας στα σχολεία αποτελούν:
Α) ΜΜΕ- Διαδίκτυο: Τα ΜΜΕ και το διαδίκτυο αποτελούν μια επιτρεπόμενη και συνεχόμενη πηγή άντλησης πληροφοριών και αντιλήψεων για τα περισσότερα παιδιά, τα οποία μαθαίνουν να επικοινωνούν και να επηρεάζονται μέσα από μια εικονική πραγματικότητα. Η έκθεση σε βία μέσω των μέσων αυτών και των βιντεοπαιχνιδιών συμβάλλουν στην αύξηση του ποσοστού των νέων που μετατρέπονται σε «θηρία», καλλιεργώντας την αποδοχή της βίας αλλά και την επιλογή της ως ένα τρόπο επίλυση των διαφορών τους.
Γ) Οικογένεια: Η κρίση του θεσμού της οικογένειας και το δυσμενές οικογενειακό κλίμα είναι μια πρόσφορη συνθήκη για την εκδήλωση ανεπίτρεπτων πράξεων από το παιδί. Οι μαθητές μπαίνοντας στο σχολικό περιβάλλον φέρνουν μαζί τους στις βαλίτσες τους τις αντιλήψεις και τις απόψεις, οι οποίες έχουν διαμορφωθεί και υιοθετηθεί από την οικογένεια. Οι προκαταλήψεις για την διαφορετικότητα άλλων ανθρώπων αλλά και η αντιμετώπιση τους μέσα στον ίδιο τον οικογενειακό θεσμό τις περισσότερες φορές έχει αρνητική επίπτωση όχι μόνο στην σχολική αλλά και στην μετέπειτα ζωή του.
Δ) Ψυχική υγεία μαθητών: Οι μαθητές οι οποίοι έχουν υποστεί ένα ψυχολογικό τραύμα ή έχουν αναπτύξει ψυχολογικές διαταραχές μπορεί να είναι πιο επιρρεπής σε επιθετικές συμπεριφορές αλλά και σε διαφορετικές περιπτώσεις να ‘πάρουν’ και τον ρόλο αρχικά του θύματος’ αλλά και τον ρόλο αργότερα του ‘θύτη’. Σε ξεχωριστές περιπτώσεις, οι ‘θύτες χωρίς ενοχές για τις πράξεις τους αλλά και τα συναισθήματα των άλλων, θέλουν να νοιώσουν αποδεκτοί, ενώ τα θύματα’ είναι παιδιά που έχουν περισσότερο άγχος και ανασφάλεια και επιλέγουν να παραμένουν απόμακροι από ότι συμβαίνει γιατί θεωρούν τον εαυτό τους μη ικανό να το αντιμετωπίσει.
Ε)Κοινωνικές ομάδες-Συνομήλικοι. Η επίδραση των συνομηλίκων αδιαμφισβήτητα έχει εξίσου σημαντική είτε στην μάθηση επιθετικής συμπεριφοράς είτε στην δεκτικότητα αυτής. Το παιδί με στόχο πάντα την ένταξη του στην ομάδα αυτή των συνομηλίκων του υιοθετεί τις ίδιες αντιλήψεις, οι οποίες αρκετές φορές εξασφαλίζουν την ανεξαρτησία από την οικογένεια και την πλήρη υποταγή στην ομάδα αυτή.
Ζ). Η έλλειψη προγραμμάτων πρόληψης και παρέμβασης των εκπαιδευτικών στην αναγνώριση και διαχείριση περιστατικών βίας μέσα στο σχολικό πλαίσιο. Επίσης οι έλλειψη συγκεκριμένων δομών στήριξης οικογένειας-μαθητή και εκπαιδευτικού, στις οποίες συγκεκριμένα οι σχολικές κοινότητες θα μπορούσαν να απευθυνθούν έτσι ώστε να διαχειριστούν τα συγκεκριμένα περιστατικά βίας».
«ΔΕΝ ΦΤΑΙΝΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ»
Στο ίδιο ερώτημα απάντησε και η Phd εκπαιδευτικός κ. Μαργαρίτα Γερούκη, συγγραφέας του Προγράμματος Πρόληψης Σχολικού Εκφοβισμού «ΒΑΓΙΑ» (Εκδόσεις Πατάκη), λέγοντας: «Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι υπάρχει έξαρση της βίας μεταξύ ανηλίκων. Θα έλεγα όμως, παρατηρώντας τις ιστορίες που φτάνουν στην δημοσιότητα, ότι τα επεισόδια νεανικής βίας αφορούν κυρίως συμβάντα εκτός του σχολικού χώρου και ωραρίου. Δεν θέλω να παραγνωρίσω όλα αυτά που συμβαίνουν τις πολλές ώρες που τα παιδιά μας περνούν στο σχολικό περιβάλλον, απλά να τοποθετήσω το φαινόμενο. Επιστρέφοντας όμως στην αρχική σας ερώτηση που αφορά την έξαρση των φαινομένων βίας μεταξύ των ανηλίκων, θα έλεγα ότι είναι ένα σύνθετο, πολυπαραγοντικό κοινωνικό φαινόμενο. Ως παιδαγωγός λέω πάντα ότι για τα άσχημα που συμβαίνουν δεν φταίνε τα παιδιά, για τον απλό λόγο ότι είναι παιδιά. Και τα δωδεκάχρονα και τα δεκατετράχρονα και τα λίγο μεγαλύτερα, είναι παιδιά. Άρα ας αναρωτηθούμε σε τι περιβάλλον, φυσικό και κοινωνικό μεγαλώνουμε αυτά τα παιδιά και συμπεριφέρονται έτσι, σα να μην υπάρχει αύριο, σα να μην έχει αξία η ζωή, σα να μην νιώθουν ενσυναίσθηση! Τα παιδιά που είναι πρωταγωνιστές της βίας σήμερα, έκαναν τα πρώτα τους βήματα στην οικονομική κρίση, με όσο άγχος, κοινωνική και οικογενειακή αναταραχή αυτή δημιούργησε. Αντιμετώπισαν και επιβίωσαν από μια πανδημία, ακούγοντας για χιλιάδες άλλους που δεν τα κατάφεραν. Τα τελευταία χρόνια ζουν με τα νέα των πολέμων σε Ουκρανία και τώρα στο Ισραήλ. Ζουν την προσφυγική κρίση. Βλέπουν ανθρώπους να πνίγονται στις θάλασσές μας. Ζουν τέλος, με το φόβο της περιβαλλοντικής καταστροφής του πλανήτη, λόγω της κλιματικής αλλαγής. Αυτά τα παιδιά, δυστυχώς, μεγαλώνουν χωρίς πολλά αισιόδοξα μηνύματα για το μέλλον. Ενώ ταυτόχρονα λόγω της άκριτης και υπερβολικής έκθεσης σε τηλεοπτική βία και εννοώ τόσο στις τηλεοράσεις όσο και στις οθόνες υπολογιστών και τηλεφώνων, έχουν απευαισθητοποιηθεί. Η βία γι’ αυτά είναι παιχνίδι!
Δεν μιλάμε στα παιδιά για τον πόνο και την απόγνωση που δημιουργεί η βία και αυτό πληρώνουμε. Δεν μιλάμε ούτε στο σπίτι, ούτε στο σχολείο. Στο σπίτι γιατί οι γονείς «δεν έχουν χρόνο». Προτιμούν να δουλεύουν για να πληρώνουν φροντιστήρια και στο σχολείο γιατί δεν φτάνει ο χρόνος για να τα κάνεις όλα και έχει προτεραιότητα η ύλη! Και εν τω μεταξύ τα παιδιά μας μεγαλώνουν κουρασμένα, φοβισμένα, θυμωμένα και χωρίς ελπίδα»!
ΤΟ ΡΕΘΥΜΝΟ ΜΕΣΑ ΣΤΟ «ΚΑΔΡΟ»
Το Ρέθυμνο δεν είναι εκτός «κάδρου». Τα αντίστοιχα φαινόμενα και προβλήματα καταγράφονται και στον τόπο μας. Σχετικά η Μαργαρίτα Γερούκη είπε:
«Δε θα μπορούσα να αναφερθώ σε συγκεκριμένα νούμερα και στατιστικές. Αυτά είναι καλύτερο να αναζητηθούν από την ελληνική αστυνομία. Όμως ξέρουμε όλοι, από μια απλή ανάγνωση στον τοπικό τύπο, ότι φαινόμενα βίας σε σχολεία του Ρεθύμνου και της ευρύτερης περιφέρειας υφίστανται. Μερικά από αυτά έχουν και ιδιαίτερα σκληρά χαρακτηριστικά και όπως διαβάζουμε, ενίοτε είναι φαινόμενα βίας όχι μόνο μεταξύ ανηλίκων αλλά και απέναντι στις και στους εκπαιδευτικούς των σχολείων τους. Άρα ας δώσουμε βάση στην ποιοτική διάσταση του φαινομένου στον τόπο μας. Πώς αντιμετωπίζεται η βία και κυρίως η ανδρική βία, από την κοινωνία εδώ στην Κρήτη και στο Ρέθυμνο; Μήπως η ανοχή ή ακόμη και η αίγλη με την οποία περιβάλλεται πολλές φορές η βία και η παραβατική συμπεριφορά, είτε αφορά την οπλοκατοχή, είτε την επίδειξη φυσικής δύναμης, είτε την εξουσιαστική συμπεριφορά στις διαπροσωπικές σχέσεις, δίνουν στα παιδιά τον τόνο; Να περηφανευόμαστε για τη στάση των Κρητικών απέναντι στους Γερμανούς κατακτητές, ναι. Να τιμούμε το λαό που σήκωσε όπλο για την ελευθερία, ναι. Αλλά είναι άλλο να «θεοποιούμε» το όπλο και να θαυμάζουμε αυτόν που οπλοφορεί για να πάει στο χωράφι ή προτάσσει τη φυσική του δύναμη για την επίλυση των διαφορών του».
ΠΩΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΤΟΥΝ ΤΕΤΟΙΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ;
Συζητώντας με τους ειδικούς επιστήμονες για το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται τέτοια φαινόμενα, η ψυχολόγος Χρυσούλα Παπαδάκη υποστήριξε τα εξής:
«Βασικό σημείο είναι η επικοινωνία γονέα-παιδιού(μαθητή). Η στοργή, η αγάπη καθώς και η ασφάλεια πρέπει να προσφέρονται και να διασφαλίζονται αντίστοιχα σε καθημερινή βάση από τους γονεϊκή εστία με αυτόν τον τρόπο οι γονείς θα μπορέσουν εγκαίρως να αντιμετωπίσουν αλλά και να προλάβουν ένα νέο ολίσθημα. Οι γονείς είναι σημαντικό να ακούσουν την ανάγκη των παιδιών τους για επικοινωνία μέσω της προσωπικής επαφής και όχι μέσω μιας οθόνης.
Επίσης χρειάζεται ευαισθητοποίηση των εκπαιδευτικών ως προς την σοβαρότητα αλλά και τις συνέπειες του φαινόμενου στο παρόν αλλά και στο μέλλον, αλλά και την ενσωμάτωση στο σχολικό πλαίσιο προγραμμάτων πρόληψης και διαχείρισης της βίας με αρχικό σκοπό την εννοιολογική εξοικείωση του ορισμού της βίας και των επιπτώσεων της αλλά και τις διαφορετικές μεθόδους αντιμετώπισης του φαινομένου.
Απαραίτητη είναι η ενσωμάτωση ψυχολόγων στο σχολικό πλαίσιο με στόχο όχι μόνο την άμεση διαχείριση του περιστατικού βίας και από την πλευρά του θύματος αλλά και από την πλευρά του θύτη αλλά και την διευκόλυνση επικοινωνίας εκπαιδευτικού, γονέα και μαθητή».
Η κ. Παπαδάκη κατέληξε, λέγοντας τα εξής: «Για να μην γίνουν τα παιδιά οι επόμενοι θύτες ή θύματα ενός επόμενου περιστατικού βίας, είναι πολύ σημαντικό να διακρίνουμε προειδοποιητικά συμπτώματα στα παιδιά και ιδιαίτερα στους εφήβους όπως η ευερεθιστότητα, η παρορμητικότητα, η σωματική και λεκτική προκλητική συμπεριφορά, η δυσκολία στην τήρηση κανόνων αλλά και των ορίων Επίσης, η δυσκολία στην ματαίωση και την απόρριψη αλλά και γενικότερα στην διαχείριση αρνητικών συναισθημάτων είναι ένας δείκτης, όπου ο γονιός ή ο εκπαιδευτικός θα χρειαστεί να απευθυνθεί σε κατάλληλη βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Ας προσπαθήσουμε η εικόνα της σχολικής βίας να μην γίνει ο καθρέπτης της σημερινής κοινωνίας».
Στο ίδιο ερώτημα η εκπαιδευτικός Μαργαρίτα Γερούκη, απάντησε: «Κατ’ αρχήν δεν πιστεύω ότι υπάρχει μια αντιμετώπιση, κάτι σαν το παυσίπονο για τον πονοκέφαλο. Συνθήκες που εκκολάπτονται τόσα χρόνια δεν αλλάζουν ούτε με νόμους, ούτε μέσα σε δυο μήνες. Θέλει επιμονή, υπομονή και στοχοπροσήλωση. Για να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε υγιείς συνθήκες για τα παιδιά μας, χρειάζεται πρώτα από όλα να τα φροντίσουμε μέσα στις οικογένειες. Φροντίδα δεν είναι τρέχω το παιδί μου από το ποδόσφαιρο, στο μπαλέτο, στη ζωγραφική κι εγώ το περιμένω πίνοντας καφέ. Φροντίδα είναι, παίζω μαζί του ποδόσφαιρο, παρακολουθώ μαζί του μια παράσταση κλασικού χορού ή μοιραζόμαστε ένα παγωτό στο παγκάκι κοιτώντας τη θάλασσα. Να εξασφαλίσουμε ότι δεν έχουν από μικρή ηλικία πρόσβαση σε εικόνες βίας. Αν ένα παιδί, πριν τελειώσει το δημοτικό, έχει σκοτώσει μερικές χιλιάδες στις παιχνιδομηχανές που περνά το χρόνο του, ή έχει δει ατελείωτες ώρες ταινιών ή βίντεο όπου η βία είναι το κεντρικό ή το μόνο θέμα, γιατί περιμένουμε ή αξιώνουμε από αυτά ενσυναίσθηση και κατανόηση του ανθρώπινου πόνου; Να φτιάξουμε ωραία σχολεία για τα παιδιά μας. Σε πόσα ελληνικά σχολεία θα έμπαινε κάποιος και θα ένιωθε ζεστασιά και θαλπωρή; Και όσο μεγαλύτερη η βαθμίδα, τόσο πιο απεριποίητα, βρώμικα και κατεστραμμένα φαίνονται τα σχολεία μας. Να σταματήσουμε να φορτώνουμε τα παιδιά με μαθήματα και να τους δώσουμε χρόνο να αναπνεύσουν και να παίξουν (χωρίς τα κινητά τους). Τα παιδιά μας χρειάζεται να μάθουν να ονειρεύονται ένα καλύτερο μέλλον, να ελπίσουν σε κάτι όμορφο, να μάθουν να χτίζουν υγιείς σχέσεις. Όλα αυτάτα μαθήματα είναι υποχρέωση των ενηλίκων. Γι’ αυτό θα επιμείνω… δεν φταίνε ποτέ τα παιδιά».
