Στη δύσκολη αυτή περίοδο που η πατρίδα μας δέχεται επιθέσεις σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο θέλω να αποδώσω φόρο τιμής και μνήμης στους τρεις συναδέλφους μου τον Χριστόδουλο Καραθανάση, τον Παναγιώτη Βλαχάκο και τον Έκτορα Γιαλοψό που έδωσαν ότι σημαντικότερο είχαν για την Ελλάδα, τη ζωή τους. Ήταν τιμή μου που τους γνώρισα και συνυπηρέτησα μαζί τους. Μετά από 19 χρόνια θα προσπαθήσω με πόνο ψυχής να συντάξω ό,τι έχει απομείνει στη μνήμη μου και να το αφηγηθώ.
Τα Χριστούγεννα του 1995 είχε προσαράξει σε ύφαλο το τουρκικό φορτηγό πλοίο Φιγκέν Ακάτ και κάλεσε βοήθεια (εξέπεμψε S.O.S.). Έσπευσε ρυμουλκό από την Κάλυμνο για να το αποκολλήσει, αλλά ο πλοίαρχος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι βρισκόταν σε τουρκική περιοχή και άρα οι τουρκικές αρχές είχαν την αρμοδιότητα να του προσφέρουν βοήθεια.
Στις 25 Ιανουαρίου 1996 ο τότε δήμαρχος Καλύμνου ύψωσε την ελληνική σημαία στα Ίμια, φοβούμενος ότι η Τουρκία θα εγείρει εδαφικές αξιώσεις στην περιοχή. Τον συνόδευσαν μάλιστα ο αστυνομικός διευθυντής Καλύμνου, ένας ιερέα και δύο πολίτες.
Τα τουρκικά τηλεοπτικά κανάλια μετέδωσαν εικόνες με την ελληνική σημαία υψωμένη στα Ίμια, κάτι που προκάλεσε σάλο στην κοινή γνώμη της Τουρκίας. Δύο δημοσιογράφοι της εφημερίδας Χουριέτ, μετέβησαν με ελικόπτερο στη Μεγάλη Ίμια, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική σημαία. Η επιχείρηση των δημοσιογράφων βιντεοσκοπήθηκε και προβλήθηκε από το τηλεοπτικό κανάλι που ανήκει στη Χουριέτ.
Στις 28 το περιπολικό του Πολεμικού Ναυτικού «Αντωνίου» κατέβασε την τούρκικη σημαία και ύψωσε ξανά την Ελληνική. Επίσης το βράδυ της 28ης Ιανουαρίου, Έλληνες βατραχάνθρωποι αποβιβάστηκαν στη Μεγάλη Ίμια χωρίς να τους αντιληφθούν τα παραπλέοντα εκεί Τουρκικά πολεμικά. Το γεγονός αυτό πήρε σημαντικές διαστάσεις. Σύντομα, ελληνικά και τουρκικά πολεμικά πλοία και ακταιωροί (σκάφη του Λιμενικού Σώματος και της Τουρκικής Ακτοφυλακής) κινήθηκαν στην περιοχή.
Ήταν 29 Ιανουαρίου ήμουν αξιωματικός στην άσκηση επί χάρτου «Αλέξανδρος». Η εικονική άσκηση των Ενόπλων Δυνάμεων εξελισσόταν με σήματα και αλληλογραφία μεταξύ των μονάδων πάνω σε υποθετικά σενάρια εμπλοκής με την Τουρκία στο ανατολικό Αιγαίο αλλά και στο χερσαίο τμήμα του Έβρου. Κανένας δεν μπορούσε να σκεφτεί ότι θα εξελισσόταν παράλληλα ένα θερμό επεισόδιο που οδηγούσε σε Ελληνοτουρκική σύρραξη. Τα ΜΜΕ της Ελλάδας και της Τουρκίας προκατέβαλαν τα γεγονότα με τον εντονότερο τρόπο, μεγεθύνοντας τα, για να κερδίσουν εντυπώσεις και ακροαματικότητα. Εμείς μέχρι τότε στην Διοίκηση Ελικοπτέρων δεν πιστεύαμε στην τροπή και εξέλιξη που θα έπαιρναν. Οι συζητήσεις έδιναν και έπαιρναν μεταξύ μας, χωρίς να φανταστούμε τι θα ακολουθούσε.
Υπενθυμίζεται ότι αυτή την περίοδο είχε αναλάβει πρωθυπουργός της Ελλάδας δέκα μέρες πριν ο Κωνσταντίνος Σημίτης, λόγω ασθενείας του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου. Υπουργός Εξωτερικών ήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλος, υπουργός Εθνικής Αμύνης ο Γ. Αρσένης και Αρχηγός ΓΕΕΘΑ ο ναύαρχος Χ. Λυμπέρης. Στην άλλη πλευρά πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν η Τανσού Τσιλέρ και υπουργός Εξωτερικών ο Ονούρ Οϊμέν.
Το απόγευμα της 29ης Ιανουαρίου ξεκίνησε η έξοδος του στόλου και η ανάπτυξή του στο Ανατολικό Αιγαίο. Κατόπιν εντολής κλήθηκε το πλήρωμα του Ε/Π ΠΝ 21 που θα πέταγε στις 30 Ιανουαρίου το πρωί στη φρεγάτα Ναβαρίνο που έπλεε στην περιοχή του ανατολικού Αιγαίου. Οι έμπειροι αυτοί χειριστές δήλωσαν κώλυμα και έπρεπε να κληθούν άλλοι. Έτσι κατέληξαν στο μοιραίο πλήρωμα. Μάλιστα προσφέρθηκα και εγώ ο ίδιος να συμμετάσχω στο πλήρωμα για τη Φ/Γ Ναβαρίνο αλλά μου το αρνήθηκαν γιατί ήμουν κατά δύο σχολεία νεότερος συγκυβερνήτης στον τύπο από τον Τάκη το Βλαχάκο και επιπροσθέτως ήμουν και Αξιωματικός Φυλακής στην άσκηση επί χάρτου «Αλέξανδρος» πού δεν είχε διακοπεί, παρά τα όσα συνέβαιναν.
Νωρίς το πρωί θα πετούσαν τελικά δύο ελικόπτερα (ζεύγος) στην περιοχή. Το ένα ελικόπτερο θα μεταστάθμευε στο πλοίο το ΠΝ 21 και το δεύτερο το ΠΝ 12 θα μετέφερε προσωπικό και αξιωματικούς συνδέσμους της Πολεμικής Αεροπορίας (Αξ/κούς Ελέγχου Αεράμυνας) στη φρεγάτα Ναβαρίνο και στο Αντιτορπιλικό Θεμιστοκλής, και εν συνεχεία θα ανεφοδιαζόταν το ΠΝ 12 και θα επέστρεφε πίσω. Μετά από την επιμονή μου να συμμετέχω στην αποστολή, αν και ήμουν απασχολημένος ένα 24ωρο ήδη με την άσκηση «Αλέξανδρος», ανέλαβα Συγκυβερνήτης στο δεύτερο ελικόπτερο το ΠΝ 12 που θα πήγαινε στην περιοχή για μεταφορά προσωπικού συντήρησης του ελικοπτέρου και αξιωματικών συνδέσμων της ΠΑ. Κυβερνήτης ήταν ο Υποπλοίαρχος Λεωνίδας Τσιαντούλας και χειριστής συσκευών ο Ανθυπασπιστής Παντελής Πατσουράκης.
Νωρίς το πρωί της 30ης Ιανουαρίου ήμασταν όλοι έτοιμοι για την ενημέρωση (briefing). O Έκτορας Γιαλοψός μάλιστα ήρθε λίγο καθυστερημένα και προσπαθούσε να μάθει τι συμβαίνει. Υπήρχε μια αναστάτωση στο θάλαμο επιχειρήσεων και μια ομιχλώδης περιρρέουσα ατμόσφαιρα. Η κλιμάκωση της κρίσης ήταν ραγδαία και όλοι είχαμε άγχος και στρες για το τι θα επακολουθούσε. Αφού τέλειωσε η ενημέρωση ο Χρήστος Καραθανάσης μού λέει «Νεκτάριε, πάρε σε παρακαλώ τα κλειδιά του αυτοκινήτου μου και όταν γυρίσεις οδήγησε το στο σπίτι μου, γιατί θα το χρειαστεί η σύζυγός μου λόγω του μωρού. Εγώ δεν ξέρω ποτέ θα επιστρέψω». Ο Χρήστος, έτσι φώναζαν το Χριστόδουλο Καραθανάση, ήταν ένας σοβαρός, προσηνής και ευγενικός άνθρωπος. Ο λόγος που μου έδωσε τα κλειδιά ήταν γιατί είχαμε καλή σχέση και μέναμε κοντά, αυτός στον Παπάγο και εγώ στο Χολαργό. Η σύζυγός του, το γένος Ζωγραφάκη, καταγόταν από το Ρέθυμνο. Ο Τάκης Βλαχάκος ετοίμασε τα σχέδια πτήσεως, ως παλαιότερος συγκυβερνήτης και αφού βγάλαμε όλα τα στοιχεία πτήσεως ξεκινήσαμε την επιθεώρηση των ελικοπτέρων. Με τον Τάκη είχαμε πιο φιλική σχέση γιατί ήταν μεν αρχαιότερος μου αλλά ήμασταν πιο κοντά λόγω ηλικίας. Ήταν ένας συνάδελφος πρόθυμος, χαμογελαστός, αγαπούσε την πτήση, οικείος ακόμα και με νεότερους βαθμολογικά. Να σημειωθεί ότι ο Καραθανάσης ήταν νέος Κυβερνήτης με 600 περίπου ώρες πτήσεως και ο Βλαχάκος περνούσε σχολείο εξειδικεύσεως στο τύπο των νεοαποκτηθέντων ελικοπτέρων SIKORSKY S-70 AEGEAN HAWK και είχε να πετάξει ενάμιση μήνα με τα ΑΒ 212 (AGUSTA BELL). Ο Έκτορας ήταν ο χειριστής του ραντάρ και του σόναρ του ελικοπτέρου. Είχε πρόσφατα αποφοιτήσει από το σχολειό ιπτάμενων πληρωμάτων ελικοπτέρων ενώ ήταν παράλληλα και συντηρητής των συσκευών που χειριζόταν. Αν και τον ήξερα λίγο διέκρινα την ευσυνειδησία, την προσπάθεια, και την εργατικότητά του στο αντικείμενο του.
Μετά την απογείωση στις 08:45 από το Κοτρώνι, έτσι λέγεται η περιοχή που βρίσκεται η Βάση Ελικοπτέρων του Ναυτικού, κατευθυνθήκαμε προς περιοχή της Μυκόνου. Εκεί συνεργαστήκαμε με το ραντάρ (Radar) της Πολεμικής Αεροπορίας για λειτουργικούς ελέγχους σε χαμηλά ύψη. Στην περιοχή ακουγόταν στα δίκτυα επικοινωνίας εμπλοκές Ελληνικών και Τούρκικων μαχητικών σε μεγαλύτερα ύψη. Τότε ξεκινήσαμε άμεση κάθοδο για τα 100 πόδια (30 μέτρα) για να αποφύγουμε εμπλοκή με τα πολεμικά αεροσκάφη και να μείνουμε ανεντόπιστοι. Το ραντάρ της περιοχής έδινε συνέχεια κινήσεις των πολεμικών αεροσκαφών φίλιων και εχθρικών για να γνωρίζουμε τις θέσεις τους. Στόχος μας ήταν να κινηθούμε ανεμπόδιστα προς την Κάλυμνο.
Προσεγγίσαμε στην περιοχή των στενών Καλύμνου-Κω. Αφήσαμε με το hoist (βαρούλκο του ελικοπτέρου) έναν αξιωματικό σύνδεσμο της ΠΑ στο Α/Τ Θεμιστοκλής. Στη συνέχεια προσγειωθήκαμε στο κατάστρωμα της Φ/Γ Ναβαρίνο αφήσαμε το προσωπικό συντήρησης και ανεφοδιαστήκαμε με καύσιμο για να επιστρέψουμε. Ο ανεφοδιασμός γίνεται με τους κινητήρες και το στροφείο εν κινήσει. Το ΠΝ 21 πετούσε γύρω από το πλοίο μέχρι να τελειώσει ο ανεφοδιασμός μας. Όταν τελείωσε ο ανεφοδιασμός του ΠΝ 12 απονηωθήκαμε και αποχαιρετήσαμε τους συναδέλφους μας στο ΠΝ 21 που ξεκινούσαν κάθοδο για να προσνηωθούν. Ποτέ δεν σκεφτήκαμε ότι θα ήταν η τελευταία φορά που μιλούσαμε στο δίκτυο συνεργασίας. Πήραμε την αντίθετη πορεία για να επιστρέψουμε στην Βάση Ε/Π.
Όταν επιστρέψαμε πίσω το απόγευμα είχε γίνει ανάκληση του όλου του προσωπικού ιπτάμενου, τεχνικού και διοικητικού ώστε να αποδοθούν τα ελικόπτερα και να μετασταθμεύσουν στα ελικοπτεροφόρα πλοία το συντομότερο δυνατόν. Ο καιρός επιδεινώνονταν και το βράδυ ξεκίνησε βροχόπτωση. Τα Ελληνικά πολεμικά πλοία είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή έχοντας το τακτικό πλεονέκτημα και η κρίση είχε φτάσει στην κορύφωσή της. Η σύρραξη ενός Ελληνοτουρκικού πολέμου ήταν πλέον ορατή. Μια παράτολμη ενέργεια θα οδηγούσε σε πόλεμο. Όλοι ήταν με το χέρι στην σκανδάλη. Νευρικότητα, άγχος, αγωνία, υπερένταση, θυμός ήταν μερικά από τα συναισθήματα που επικρατούσαν σε όσους εμπλέκονταν με την όλη επιχείρηση και υπηρετούσαν σε φρεγάτες, αντιτορπιλικά, υποβρύχια, ελικόπτερα, πυραυλακάτους, περιπολικά. Όλοι μας, όμως, ήμασταν περήφανοι που υπηρετούσαμε το έθνος και την πατρίδα μας. Το απόγευμα ζητήθηκε να απογειωθούν τα ελικόπτερα για διασπορά στις φρεγάτες. Η βροχή όμως δεν επέτρεπε να γίνει εξωτερική επιθεώρηση και ανεφοδιασμός με καύσιμο και όπλα λόγω των ισχυρών ανέμων και της βροχής. Όσο βράδιαζε τα καιρικά φαινόμενα γινόταν και πιο έντονα. Προσπάθησα άλλες δύο φορές μέχρι το βράδυ να κάνω επιθεώρηση στο ελικόπτερο αλλά μάταια. Η βροχή ήταν καταρρακτώδης. Καταιγίδες εξελισσόταν σε όλη τη διαδρομή. Έτσι τα Ελικόπτερα δεν θα μπορούσαν να προσεγγίσουν στην περιοχή πλησίον Καλύμνου - Κω γιατί ήταν επισφαλές. Τα πληρώματα προσπαθήσαμε να αναπαυτούμε. Όμως επικρατούσε υπερένταση και νευρικότητα. Στις 31 Ιανουαρίου και ώρα 01:40 Τούρκοι βατραχάνθρωποι αποβιβάζονται στη Μικρή Ίμια.
Το τακτικό πλεονέκτημα στην περιοχή διατηρούσε ο Ελληνικός Στόλος και αυτό ήταν γνωστό στους Τούρκους. Η τοποθέτηση Τούρκων βατραχανθρώπων ήταν κίνηση αντιπερισπασμού. Δόθηκε εντολή από το γραφείο του Πρωθυπουργού να γίνει έλεγχος στην Μικρή Ίμια και να δοθεί αναφορά για τον ακριβή αριθμό στρατιωτών αν και είχε δοθεί αναφορά για την ύπαρξη τους από μικρό Ελληνικό σκάφος. Οι καιρικές συνθήκες ήταν αντίξοες, ήταν νύχτα, το πλήρωμα ήταν σε εγρήγορση από το πρωί της προηγούμενης μέρας, όλοι διακατεχόταν από battle stress (άγχος της μάχης). Το ελικόπτερο ήταν άοπλο χωρίς κάμερα νυχτερινής οράσεως για να εντοπίσει εύκολα και από μακριά τον εχθρό. Έπρεπε να πλησιάσει κοντά, πετώντας χαμηλά στα 30 μέτρα και με επικίνδυνους χειρισμούς να φωτίσει με τον προβολέα και να μετρήσει μέσα στη δέσμη του προβολέα τους κρυμμένους στα βράχια βατραχανθρώπους που πιθανόν ήταν οπλισμένοι ακόμα και με stinger (MANPADS: Man Portable Air Defence Systems).
04:13 πμ. Απονείωση ελικοπτέρου ΠΝ 31 από τη φρεγάτα Ναβαρίνο
04:50 πμ. Πέρας ελέγχου βραχονησίδας Μικρή Ίμια. Εντοπισμός Τούρκων στρατιωτών
05:05 πμ. Πτώση ελικοπτέρου ΠΝ 21 στη θάλασσα κατά την επιστροφή του προς το πλοίο.
Το πρωί φωνές και συζητήσεις έντονες με ξύπνησαν. Όταν πληροφορήθηκα την απώλεια των συναδέλφων, χάθηκε η γη κάτω από τα πόδια μου, δεν μπορούσα να μιλήσω. Ο ένας κοιτούσε τον άλλο αποσβολωμένος. Το μόνο που ευχόμασταν ήταν να μην είχε πνιγεί το πλήρωμα, αν και μια πτώση ελικοπτέρου με πρόσκρουση στη θάλασσα δίνει μικρή πιθανότητα επιβιωσιμότητας. Σχετικά με τις αιτίες πτώσης του ελικοπτέρου έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις.
Η αποφράδα ημέρα της 31 Ιανουαρίου 1996 πρέπει να μας προβληματίζει και να μας διδάσκει την ανεπάρκεια πολιτικών διαδικασιών και ενεργειών που προσέβαλαν την εθνική μας περηφάνια και στέρησαν τη ζωή σε τρεις Έλληνες Αξιωματικούς του Πολεμικού Ναυτικού. Η επίσημη θέση του Πολεμικού Ναυτικού είναι ότι το ελικόπτερο κατέπεσε λόγω κακοκαιρίας, κόπωσης προσωπικού και απώλειας προσανατολισμού του πιλότου (Vertigo).
Η κυβέρνηση είχε δεσμευτεί στους συμμάχους της «no troops, no ships, no flags» (όχι στρατεύματα, όχι πλοία, όχι σημαίες). Επιστροφή σε «status quo ante» (την πρότερη κατάσταση). Η απαίτηση των Τούρκων ήταν να φύγει η σημαία. Ήταν ένα αγκάθι στις διαπραγματεύσεις που ακολούθησαν μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων πολιτικών υπό το βλέμμα της Αμερικής με τα γνωστά αποτελέσματα. Εκ τότε έχουν κυκλοφορήσει νέοι αμερικάνικοι χάρτες που για την περιοχή των Ιμίων γράφουν: «Sovereignty underdetermined» (κυριαρχία μη καθορισμένη). Οι γκρίζες ζώνες έγιναν το νέο διαπραγματευτικό όπλο του αντιπάλου. Οι Τούρκοι πέτυχαν το σχέδιο τους που στόχευε στην συνεκμετάλλευση της Ελληνικής ΑΟΖ (Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης) και τον έλεγχο των ενεργειακών δρόμων και αποδεικνύεται σήμερα από τα τρέχοντα γεγονότα. Εκμεταλλεύτηκαν επιδέξια την ύπαρξη πολιτικού κενού στην Ελλάδα για την προώθηση των στόχων τους. Σήμερα, μετά από 17 χρόνια, το θέμα της ΑΟΖ βρίσκετε όσο ποτέ άλλοτε στην επικαιρότητα.
Οι τρεις σύγχρονοι ήρωες Καραθανάσης, Βλαχάκος, Γιαλοψός προστάτεψαν τα κυριαρχικά δικαιώματα της πατρίδας μας με τη ζωή τους, σε αντίθεση με αυτούς που έσυραν τη χώρα μας στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Αιωνία τους η μνήμη.
Νεκτάριος Μεταξάκης
Αξ/κος ΠΝ ε.α.- Πιλότος Ε/Π
