Γράφει ο Νίκος Θεωδοράκης
Δημοσιογράφος
http://www.thrapsaniotis.gr
Τα fake news υπήρχαν πάντα δεν ανακαλύφθηκαν τώρα, ωστόσο παρατηρείται αυξητική τάση τα τελευταία χρόνια καθώς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στον χώρο του διαδικτύου, τόνισε η δημοσιογράφος Σόνια Χαϊμαντά κατά τη διάρκεια εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Public του Βόλου.
Η έμπειρη δημοσιογράφος, που βραβεύτηκε πρόσφατα για τα ρεπορτάζ της αναφορικά με την μετάβαση των Μέσων Ενημέρωσης στην ψηφιακή εποχή, περιέγραψε τη διαδικασία με την οποία ουσιαστικά οι χρήστες συνομολογούν ή ακόμη και αποδέχονται τις ψευδείς ειδήσεις, λειτουργώντας εν πολλοίς κατά τον ίδιο τρόπο και στην προσωπική τους ζωή. Δηλαδή παρουσιάζοντας στον ψηφιακό κόσμο μια εικόνα για τον εαυτό τους η οποία δεν ταυτίζεται με αυτήν στον πραγματικό. Σύμφωνα με έρευνα το 80% των χρηστών του facebook αναρτά ψεύτικες ειδήσεις για τον εαυτό του.
Οι ψεύτικες ειδήσεις όμως κοστίζουν σε πολιτικό, οικονομικό, επιχειρηματικό και κοινωνικό επίπεδο και αναζητώντας ποιος μπορεί να επωφελείται από μια ψεύτική είδηση μπορεί κάποιος να διαπιστώσει για ποιους λόγους αυτή δημιουργήθηκε και διακινείται, με συνήθως με ταχείς ρυθμούς και μέσω πολλαπλών καναλιών στο διαδίκτυο.
Το διαδίκτυο, είναι το πιο πρόσφορο μέσον για τη διάδοση των ψευδών ειδήσεων. Στην Ελλάδα από τις 1.500 ενημερωτικές ιστοσελίδες που υπάρχουν, έχουν ταυτοποιηθεί στο σχετικό Μητρώο του Υπουργείου Ψηφιακής Πολιτικής μόλις 232 από αυτές. Ενδεικτικό ότι πολλοί εκ των «εκδοτών» του διαδικτύου θέλουν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους με προφανείς σκοπούς να μην λογοδοτούν για να όσα δημοσιεύουν. Η αναρχία λοιπόν και η μη λογοδοσία που υπάρχει στα Μέσα Ενημέρωσης που απασχολούν επαγγελματίες δημοσιογράφους και φέρουν την αστική και ποινική ευθύνη των όσων δημοσιεύουν, δεν εξαλείφουν το φαινόμενο.
Έχουν ληφθεί ωστόσο πρωτοβουλίες, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο για να αλλάξει αυτό το καθεστώς και σύντομα θα ανακοινωθούν τα μέτρα για την αντιμετώπιση του φαινομένου. Πρωτοβουλίες έχουν λάβει και εταιρίες κολοσσοί του διαδικτύου, όπως η Google που ίδρυσε παρατηρητήριο για το φαινόμενο των fake news, αρχικά για να τις εντοπίζει και έπειτα για να τις αποσύρει από το διαδίκτυο, αλλά και το facebook ο ιδρυτής του οποίου Μαρκ Ζάκερμπεργκ, έπεσε θύμα ψεύτικης είδησης οδηγώντας και τον ίδιο στο να λάβει μέτρα για την αντιμετώπισή τους.
Ένας, ήδη διαδεδομένος στην Αγγλία, μηχανισμός για την αντιμετώπιση των ψευδών ειδήσεων είναι η ιστοσελίδα politico.com. Πρόκειται για μια πλατφόρμα η οποία δέχεται καθημερινά 5.500 καταγγελίες για ψεύτικες ειδήσεις. Το 85% εξ αυτών αποδεικνύεται ότι είναι ψευδείς.
Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που κάτι τέτοιο δεν ισχύει και εκεί προκύπτει το ζήτημα της λογοκρισίας, όπως συμβαίνει σε μη ώριμες δημοκρατίες, όπου μπορεί μια πραγματική είδηση να χαρακτηρισθεί ψευδής, προκειμένου να μην διαδοθεί και να φύγει από τη μέση.
Χρησιμοποιώντας διάφορα παραδείγματα από την ιστορία η δημοσιογράφος ψηλάφισε τη διαδρομή των ψευδών ειδήσεων και τον αντίκτυπο που αυτές είχαν, σε οικονομικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο και επέστησε την προσοχή των παρευρισκομένων στην αυξητική τάση αυτού του φαινομένου, στην σύγχρονη πολιτική σκηνή, χάρη στο διαδίκτυο και το κίνητρο ορισμένων να βγάλουν χρήματα από κάτι τέτοιο.
Πέρα από διαπιστώσεις βέβαια απαιτούνται και λύσεις. Να αναζητούμε ειδήσεις από αξιόπιστες πηγές. Από ιστοσελίδες όπου υπάρχουν τα στοιχεία του διαχειριστή ή του ιδιοκτήτη. Να προτιμούμε Μέσα που απασχολούν επαγγελματίες δημοσιογράφους, ακόμη και αν διαφωνούμε με τις θέσεις τους, διότι φέρουν την ευθύνη για όσα γράφουν και λογοδοτούν γι’ αυτά. Να καταγγέλλουμε τις ψευδείς ειδήσεις σε πλατφόρμες όπως το ellinikahoaxes.gr
Εξαρτάται τελικά από το πόσο διατεθειμένοι είμαστε να διαχωρίσουμε την αλήθεια από το ψέμα, όχι μόνο στις ειδήσεις, αλλά και στην προσωπική μας ζωή. Όταν υπάρχει ροπή προς το ψέμα στην ιδιωτική ζωή διαμορφώνονται οι συνθήκες και για την σιωπηρή αποδοχή των ψεμάτων στο διαδίκτυο και η άρνηση για σχολαστική αξιολόγηση των ειδήσεων που καταναλώνουμε. Αυτό είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπίσουμε.
