(Μέσα από ένα κατάστιχο Εσόδων και Εξόδων)
Τα αρχεία, δυστυχώς, δεν έτυχαν ποτέ στην Ελλάδα της προστασίας και του ενδιαφέροντος του κράτους και των πολιτών. Και αν για τους πολίτες υπάρχει η δικαιολογία της άγνοιας, για το κράτος δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία. Χώρες που θεωρούμε λιγότερο ανεπτυγμένες από τη δική μας διαθέτουν από πολλά χρόνια οργανωμένες αρχειακές υπηρεσίες και πολίτες που έχουν κατανοήσει και εμπεδώσει τη σημασία των αρχείων. Στην Ελλάδα μόλις τη δεκαετία του 1980 ιδρύθηκαν Γενικά Αρχεία του Κράτους (ΓΑΚ) στις έδρες των νομών της Χώρας.
Παρεμφερής είναι η κατάσταση και στον νομό Ρεθύμνης, ο οποίος δεν ευτύχησε να διασωθεί (πλην μεμονωμένων περιπτώσεων) προπολεμικό αρχειακό υλικό ούτε στις κρατικές υπηρεσίες, ούτε στις αυτοδιοικητικές, ούτε στις εκκλησιαστικές, γεγονός που στερεί από τους ερευνητές πολύτιμες πληροφορίες από το ιστορικό παρελθόν του τόπου.
Ευτυχώς κάποιες φορές αρχειακό υλικό, που πιθανόν θα κατέληγε στα σκουπίδια, έχει την τύχει να φτάσει στα χέρια του κατάλληλου ανθρώπου και να αξιοποιηθεί δεόντως. Μια τέτοια περίπτωση είναι αυτή που παρουσιάζουμε εδώ.
Ο Παναγιώτης Μιχ. Παρασκευάς είναι διδάκτορας της αρχαίας ιστορίας και σήμερα συνταξιούχος εκπαιδευτικός. Κατοικεί μόνιμα στο χωριό Άδελε και έχει εκδώσει (μέχρι τώρα) τέσσερα βιβλία με βάση αρχειακό υλικό που βρέθηκε στο Άδελε.
Το παλαιότερο από τα τέσσερα είναι «Οι πρόσφυγες του Ανατολικού Ρεθύμνου. Προσφυγική Ομάς Μαρουλά», που εκδόθηκε το 2008 και αποτελεί δημοσίευση ενός καταστίχου, όπου καταχωρίζονται οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στα χωριά που βρίσκονται ανατολικά του Ρεθύμνου.
Το επόμενο εκδόθηκε το 1920 και έχει τίτλο «Σημειώσεις περί του μερτικού των μαστόρων». Πρόκειται για δημοσίευση του καταστίχου με την οικονομική διαχείριση της Ενορίας Άδελε, αρχικά με τις πληρωμές όσων εργάσθηκαν για την ανέγερση του ναού του Αγ. Παντελεήμονα τα έτη 1864-1865 και αργότερα 1871 έως 1883 με τα δούναι και λαβείν της Ενορίας.
Το τρίτο, που εκδόθηκε το 2023, είναι συνέχεια του προηγούμενου και έχει τίτλο «Ἡ Ενορία Άδελε την περίοδο 1883-1909» και υπότιτλο «Μέσα από το βιβλίο Εσόδων-Εξόδων του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε». Ο συγγραφέας στο πρώτο μέρος του βιβλίου κάνει μια αναφορά στο ιστορικό πλαίσιο του καταστίχου που παρουσιάζεται με επίκεντρο το χωριό Άδελε και την Εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα. Στη συνέχεια παρουσιάζει αναλυτικά το κατάστιχο, που στο πρώτο του μέρος περιέχει το κτηματολόγιο της Ενορίας και ακολούθως την οικονομική της διαχείριση, δηλαδή έσοδα και έξοδα.
Το τελευταίο εκδόθηκε το 2024 και αποτελεί συνέχεια των δύο προηγουμένων. Έχει τίτλο «Ἡ Ενορία Άδελε την περίοδο 1909-1932» και υπότιτλο «Μέσα από το βιβλίο Εσόδων-Εξόδων του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονα Άδελε».
Με αφορμή την παρουσίαση ενός καταστίχου με οικονομικά κυρίως στοιχεία ο Παναγιώτης Παρασκευάς βρίσκει την ευκαιρία να παρουσιάσει το γενικό ιστορικό πλαίσιο της περιόδου 1909-1932 πάντα σε σχέση με το Άδελε, διασώζοντας πολλές πληροφορίες για τον τόπο και τους ανθρώπους του.
Τα τρία τελευταία θα μπορούσε κανείς να τα χαρακτηρίσει ως μια τριλογία για το Άδελε και τον ναό του Αγ. Παντελεήμονα, μια πολύτιμη κιβωτό για το Άδελε, που ευτύχησε το σπουδαίο αυτό αρχειακό υλικό να πέσει στα χέρια του κατεξοχήν ειδικού, να αναδειχθεί και να διασωθεί.
