Το Ρέθυμνο απλωμένο στο Βοριά, καλύπτεται στο Νότο από το όρος Βρύσινας που το χωρίζει από την πόλη ο καταπράσινος πανέμορφος λόφος του Ευληγιά.
Ο Ευληγιάς έδινε ιδιαίτερη όψη και χρώμα στην πόλη και ήταν πάντα εύκολα επισκέψιμος από τους κατοίκους της.
Ο πιο σύντομος δρόμος άρχιζε από το Καμαράκι. Στις παρυφές της πόλης ανηφορικός, μέσα από ψηλά αιωνόβια πεύκα, συνέχιζε και μετά τη μάντρα του τότε Σανατορίου, αλλά γινόταν τραχύς χωματόδρομος, με δεξιά και αριστερά αμπελώνες. Ο δρόμος κατέληγε σε μια αδιαμόρφωτη πλατεία, που στα όρια της άρχιζε το πυκνό δάσος του Ευληγιά, ενώ στο Βορά απλωνόταν η πόλη και η απέραντη θάλασσα. Μοναδικό κτίσμα στο χώρο ήταν το κάτασπρο εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου του Βαπτιστού.
Σ΄ αυτόν τον πανέμορφο τόπο, τις καλές μέρες του χειμώνα, μας οδηγούσαν οι γονείς μας για να μαζέψουμε λίγο Ήλιο και να αναπνεύσουμε περισσότερο οξυγόνο. Η διαδρομή ήταν κατάλληλη, για να ασκηθούν τα πέντε παιδιά της οικογένειας συντεταγμένα, με σταθερό βηματισμό, στο ρυθμό του παιδικού άσματος «εις το βουνό ψηλά εκεί…», ενώ σταματούσαμε κατά περιόδους για βαθιές αναπνοές. Αξέχαστες οικογενειακές εκδρομές που με την πρόοδο της ηλικίας των παιδιών γίνονταν όλο και πιο δύσκολες και σπάνιες.
Οι παιδικές αναμνήσεις, πάντα ζωηρές, έκαναν έντονη την επιθυμία να επισκεφθούμε ξανά τον αγαπημένο μας αυτό χώρο. Η θέα του πράσινου λόφου με το κάτασπρο εκκλησάκι εκεί ψηλά ήταν πρόκληση που μια τουλάχιστον μέρα του χρόνου γινόταν επιταγή. Ήταν η τελευταία ημέρα των σχολικών διακοπών του καλοκαιριού. Η 29η του Αυγούστου, ημέρα που η εκκλησία μας γιορτάζει τον αποκεφαλισμό του Αγίου Ιωάννου, του Προδρόμου και Βαπτιστού. Του «ριγολόγου» όπως τον λέγαμε χαρακτηριστικά και δίναμε και την εξήγηση ότι θα έπιανε ρίγος όποιον δε θα νήστευε αυτή την ημέρα. Κατά παράδοση και από φόβο τρώγαμε άλαδο φαγητό και πολλά σταφύλια.
Η ημερομηνία αυτή ήταν και η τελευταία των θερινών διακοπών των Σχολείων, αλλά οι μαθητές δεν έτρεχαν όπως τις άλλες μέρες στις παραλίες. Πρωί- πρωί έπαιρναν την ανηφόρα για τον « Άη Γιάννη στον Ευληγιά». Σε λίγο όλο σχεδόν το Ρέθυμνο και τα γύρω χωριά θα μαζευόταν γύρω από το λευκό εκκλησάκι, για να προσκυνήσουν και να εκπληρώσουν τα τάματά τους, που ήταν αρτοκλασίες και προσφορά σταφυλιών της παραγωγής τους.
Το τελευταίο αυτό είδος προσφοράς, ιδιαίτερα γραφικό, ήταν σύνηθες στο μικρό εκκλησάκι. Οι χωρικοί έρχονταν με τα γαϊδουράκια τους φορτωμένα με πλεκτά μακριά κοφίνια, γεμάτα με διαλεγμένα μεγάλα σταφύλια και περίμεναν την ευλογία του ιερέα, για να τα μοιράσουν στο εκκλησίασμα. Έβλεπες σταφύλια διαφόρων ειδών και χρωμάτων, στολισμένα με φρεσκοκομμένα κλαδιά και φύλλα αμπελιού. Μεγάλα σταφύλια που ζύγιζαν οκάδες το καθένα… Μαθητές των μεγαλύτερων τάξεων του Γυμνασίου εμείς, αφού δοκιμάζαμε λίγες ρόγες από το κάθε είδος, τα κρεμούσαμε γύρω στο σώμα μας, βάζαμε το ψαθάκι μας στο πίσω μέρος του κεφαλιού μας και διασκεδάζαμε μιμούμενοι το Διόνυσο.
Η εύθυμη αυτή ατμόσφαιρα ήταν τόσο διασκεδαστική, που μας έκανε να ξεχνούμε πως η επομένη ημέρα ήταν η πρώτη του νέου Σχολικού έτους.
Η νηστεία παραδόξως περνούσε στην άκρη... Ο προσδιορισμός «ριγολόγος» σαν απειλή έχανε την αξία του.
Τελευταία συμμετοχή της παρέας μου σ’ αυτό το πανηγύρι ήταν το 1952. Σε λίγες μέρες παίρναμε θέση στα θρανία της Η΄ Πρακτικού, της τάξης των τελειοφοίτων του τότε οκταταξίου Γυμνασίου. Στο τέλος της σχολικής χρονιάς, ακαδημαϊκοί πια πολίτες θα ανοίγαμε τα φτερά μας για άλλους τόπους.
Άλλαξαν πολλά από τότε. Το μόνο που παραμένει σαν όνειρο είναι η επιθυμία να πάρω ξανά την ανηφόρα, να ιδώ τον Ήλιο να φωτίζει την κάτασπρη πόλη μας και να βρεθώ σε κείνο το γιορτινό και ανέμελο περιβάλλον.
Τηρώ και τώρα την ημέρα αυτή νηστεία. Όχι από το φόβο του ρίγους. Αλλά από την αίσθηση της ανάγκης να εκφράσω ταπεινά ελάχιστο σεβασμό προς εκείνον που πρώτος δίδαξε τη μετάνοια, τον Πρόδρομο και Βαπτιστή του Κυρίου και Θεού μας.
