Αφορμή για τις σκέψεις που ακολουθούν μου δίνει το ανώνυμο κείμενο του περιοδικού μας «ΚΡΗΤΗ» July 98 «Ακολουθώντας τα ίχνη του Θησέα στο άντρο του Μινώταυρου» και εδικά η παράγραφος: Δέκα λεπτά αργότερα φτάνουμε στην «Τράπεζα» στου Λαβύρινθου, όπου σύμφωνα με την τοπική παράδοση ο Μινώταυρος έκανε τα φρικτά του γεύματα από ανθρώπινες σάρκες.
Στο δικό μας περιοδικό «Κρήτη» του 1935, έτυχε να διαβάσω ότι μέχρι τότε οι κάτοικοι της Κρήτης είχαν άγνοια για τον Μινώταυρο και ότι οι Γάλλοι αρχαιολόγοι τους τον δίδαξαν.
Πάνε δέκα έξι (16) χρόνια από το συνέδριο της Π.Ε.Α. (Παγκρήτιος Ένωση Αμερικής) στο Springfield Mass που τονίσαμε την άποψη ότι ο μύθος του Μινώταυρου είναι μια μομφή για τον λαμπρό πολιτισμό της Κρήτης, δημιουργεί μια αντιπάθεια για τους Κρητικούς και το κυριότερο, μια απέχθεια στις ψυχές των παιδιών μας για τους προγόνους τους.
Αν και πολλοί ειδικοί ερευνητές έχουν μιλήσει για το θέμα τούτο, εξακολουθεί να κυκλοφορεί ο μύθος, που μόνο τοπικός δεν είναι, αλλά δημιούργημα, μάλλον των Αθηναίων και όχι για το καλό της Κρήτης. Το Υπουργείο Παιδείας με τα σχολικά του βιβλία τον διδάσκει σε όλα τα Ελληνόπουλα. Δικοί μας σύλλογοι βαπτίζονται με το όνομά του.
Κουλτουριάρηδες λογοτέχνες και ζωγράφοι κατατρομοκρατούν τις παιδικές και όχι μόνο ψυχές, λες και προσφέρουν μεγάλη υπηρεσία στον τόπο τους.
Πουθενά στην Κρήτη δεν βρέθηκε παράσταση του Μινώταυρου. Αν επισκεφτούμε το μουσείο Ηρακλείου θα δούμε ακριβώς το αντίθετο. Ένα πήλινο ειδώλιο με σώμα ταύρου, στήθος και κεφάλι ανθρώπου. Ο Μεγάλος Πάμπλο Πικάσο θεωρεί τον Μινώταυρο μέγα σοφό και δάσκαλο και δημιουργεί τον αντίμυθό του.
Η Κρήτη, λόγω της στρατηγικής της θέσης είναι ένα ευαίσθητο σημείο του πλανήτη και οι Έλληνες πρέπει νάναι πολύ προσεκτικοί και για τα πιο μικρά και ασήμαντα που αφορούν το νησί. Πρέπει να προβάλλονται οι μύθοι που συσφίγγουν τις καλές σχέσεις των Ελλήνων, μεταξύ τους και όχι αυτοί που τους χωρίζουν.
Τώρα πως ένα φυτοφάγο, πολύτιμο και ιερό ζώο γίνεται τέρας:
Οι πρόγονοί μας, θεωρούσαν τον ταύρο ιερό ζώο όπως και είναι. Τα βοοειδή δίνουν τόσα στον άνθρωπο το γάλα, το κρέας, το δέρμα, την κοπριά και προπαντός εργασία για τον γεωργό. Μπορούμε να πούμε ότι είναι το πιο πολύτιμο ζώο στην υπηρεσία του ανθρώπου. Μεγάλο δώρο της θεάς (φύσης).
Οι Κρητικοί αυτό το δώρο το είδαν θεϊκό και το λάτρεψαν. Κόσμησαν τις οροφές των παλατιών τους, τα θέατρα και ιερά τους με το σχήμα των κεράτων του. Με την αγάπη και όχι τη βία και με υπομονή πέτυχαν τα ταυροκαθάψια. Άφησαν στην ιστορία την ανεπανάληπτη «εποχή των Ταύρων», την γεμάτη αγάπη και χαρά για τη ζωή και την φύση.
Την ανέμελη και γεμάτη ευτυχία εποχή εκείνη, διέκοπτε ξαφνικά η φοβερή καταστροφή κάθε δημιουργήματος και ζωής: Ο σεισμός, η λάβα, η πυρκαγιά, η στάχτη.
Ο αρχαίος άνθρωπος της Κρήτης προ του 3300 π.Χ. μην μπορώντας να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα και εξηγώντας τα θεοκρατικά, πίστευε ότι η οργή της θεάς ξεσπούσε πάνω του.
Μέσα στην απόγνωση, την απελπισία και τον πανικό, για να εξευμενίσουν την θεά και τις καταχθόνιες δυνάμεις έφτασαν στο σημείο της εσχάτης πράξης της ανθρωποθυσίας για το καλό όλων των ανθρώπων και της φυλής τους. Σε μυστική τελετουργία, όχι κοινό θέαμα, ο θύτης (ιερέας – βασιλιάς) φορώντας μάσκα ταύρου, άκακου ζώου και όχι του αιμοβόρικου λέοντα ή τίγρη, με ελάχιστα άτομα για βοηθούς, τελούσε την πράξη της ανθρωποθυσίας για το καλό των ανθρώπων.
Αυτά που γράφω δεν είναι δημιούργημα της φαντασίας μου. Η ανασκαφή στις Αρχάνες του ιερού στα Ανεμοσπήλια από τους Γιάννη και Έφη Σακελαράκη βρήκαν την «ηρωική» ανθρωποθυσία (1500 -1400 π.Χ.), όπως την χαρακτηρίζουν. Ιερείς και θύματα άφησαν τα κόκαλά τους για πάντα μέσα στο ιερό και ένα ηθικό δίδαγμα: η αποφυγή μιας καταστροφής ή συμφοράς δεν γίνεται με τελετουργίες και προσφορές, αλλά με την γνώση, την πρόβλεψη και την πρόληψη.
Ακόμα οι ίδιοι συγγραφείς αναφέρουν στο βιβλίο τους «Αρχάνες» την παράσταση, στο δαχτυλίδι της Αθηναϊκής Αγοράς, ενός ταυρόμορφου άντρα που σέρνει μια δεμένη γυναίκα, την οποία ακολουθεί μια δεύτερη, ίσως είναι σχετική με το θέμα μας και την οποία η τελευταία ερμηνεύτρια του θέματος του δαχτυλιδιού, η S. Immerwahr αποδέχεται:
«Αν και οι σχέσεις του Θησέα με το χρυσό σφραγιστικό δαχτυλίδι, δεν έγιναν γενικά δεκτές, από τότε που προτάθηκαν από τον shear, είναι πραγματικά περίεργα ότι η μόνη παράσταση ενός άνδρα με προσωπείο ταύρου θα βρισκόταν σε ένα μυκηναϊκό δακτυλίδι στην Αθήνα αν δεν απηχούσε κάποιες μνήμες για κρητικές τελετές που με την σειρά τους γέννησαν τον μύθο του ταυρόμορφου Μινώταυρου».
Ίσως μερικοί από τους νέους ή τις νέες των Αθηνών, που διδόταν στο Μίνωα, να κατέληγαν σε σφάγια της φρικτής δοξασίας αλλά όλα φαίνεται επακολούθησαν, μετά την φρικτή δολοφονία του Ανδρόγεω, γιο του Μίνωα, μετά την νίκη του στους αγώνες των Αθηνών.
Κατά την αρχαιότητα γινόταν προσφορές προς τους θεούς και τους νεκρούς, υγρές, στερεές καρπών και αιματηρές. Για τους ψυχολόγους οι αιματηρές θυσίες αντανακλούν την καταστροφική μανία που κυριεύει τον άνθρωπο με το θάνατο προσφιλούς προσώπου. Δεν πρέπει να φοβόμαστε την ιστορία μας. Όλοι οι λαοί πέρασαν από το στάδιο της ανθρωποθυσίας. Οι Αθηναίοι χίλια χρόνια αργότερα, το 480 π.Χ., θυσίασαν τρεις ευγενείς νέους Πέρσες, την παραμονή της ναυμαχίας της Σαλαμίνας (Φανίας ο Λέσβιος: Βίοι παράλληλοι ΧΙΙΙ2).
Δεν θα πρέπει όμως και να θεωρήσουμε ότι οι ανθρωποθυσίες γινόταν συχνά. Κοντά στα ιερά φυλαγόντουσαν τα οστά των προσφορών. Ανθρώπινα κόκαλα δεν βρέθηκαν μέσα ή γύρω από τα ιερά.
Τα σπήλαια της Κρήτης ήταν τόποι λατρείας. Μέχρι οι αρχαιολόγοι βρουν τον ειδικό βωμό της αιματηρής θυσίας και ανθρώπινους σκελετούς μέσα στο σπήλαιο της Γόρτυνας καλά θα κάνουμε να μην καλλιεργούμε ξένους μύθους και να υποθάλπουμε άθελά μας, το μέλλον του νησιού μας.
Επίμετρον
Είχα γράψει το κείμενο και πίστευα πως είχα κάνει το χρέος μου στην Κρήτη. Αλλά με έτρωγε μια αμφιβολία. Είχα προσέξει στην Κνωσό με τι πονηριά έπαιρναν οι παλατιανοί το λιγοστό ψωμί του κοσμάκι, ότι η θεά δήθεν χρειάζεται προσφορές αλλά δεν είχα δει τίποτε το μεμπτό και συνέχισα την μελέτη του βιβλίου.
Όταν έφτασα στη μεταλλουργία εκεί που ο συγγραφέας περιγράφει την Λόγχη της ανθρωποθυσίας, βρήκα την ταυτότητα του ιερέα βασιλιά θύτη. Το μειξογενές πρόσωπό του, δημιουργείται από πεταλούδες που τα αυγά τους γεννούν τις κάμπιες και καταστρέφουν φρούτα και λαχανικά. Αλεπούδες και αγριόγατες που καταστρέφουν το κυνήγι, βασική τροφή τότε του ανθρώπου, και δόντια κάπρου που κατέστρεφε τις καλλιέργειες με κεντρική θέση την προβοσκίδα που απορροφά το αίμα και δίδει την ελονοσία. Αυτές ήταν οι πέντε πληγές της Κρήτης της ταυτότητας του βασιλιά θύτη, όπως αποτυπώνονται στο παρατιθέμενο σκίτσο, προϊόντα της αντικοινωνικότητας και της καταστροφικής μανίας που για να εκδηλωθεί ως τρομερή, χρειάζεται μια αφορμή, τα αίτιά της όμως ανάγονται στην παιδική ηλικία.
Η ζήλια και ο ανικανοποίητος εγωισμός δεν αναγνωρίζει δικαιώματα στους άλλους μια κακή, αλόγιστη κακοποίηση, του παιδιού το κάνει αντικοινωνικό για όλη του την ζωή, που μπορεί να απέκτησε δύναμη τρομερή, να έκτισε παλάτια και ιερά θαύματα πάνω στα βουνά αλλά τελικά η καταστροφή το βρήκε.
Χίλιες δυο εξηγήσεις ίσως δοθούν και το μυαλό μπερδεύεται αλλά μερικά πράγματα είναι ξεκάθαρα.
Όποιος αγαπά τους άλλους και σέβεται την φύση έχει το θεό με το μέρος του. Ότι δημιουργείται με την εκμετάλλευση, την απάνθρωπη, θα ’ρθει μια μέρα που θα καταστραφεί.
Σήμερα έχει γεμίσει η ανθρωπότητα με μάγους της ψυχολογίας, ο θεός να βάλει το χέρι τουμ γιατί δεν ξέρω που θα βγει.
Οι άρχοντες πρέπει να είναι αιρετοί και να ελέγχονται.
Τα παιδιά μας πρέπει να αναθρέφονται με αγάπη και να συγχωρούνται τα σφάλματά τους.
Εγωιστές δεν πρέπει να είμαστε. Έχουν και οι άλλοι δικαιώματα σε τούτη τη ζωή.
Κάτι ίσως και μένα μου διαφεύγει. Μπορεί και συ να πεις την γνώμη σου ίσως και εγώ να σφάλω.
Μανώλης Κυδωνάκης
Σικάγο, Οκτώβρης 1998
