Η ντοπιολαλιά των προγόνων μας, Αθήνα 2022
Γιάννης Αλεξανδράκης- Ελένη Αλεξανδράκη
Το βιβλίο αυτό δεν μπορεί να χαρακτηριστεί «Λεξικό της Κρητικής διαλέκτου», όπως επισημαίνουν και τεκμηριώνουν οι συγγραφείς του. Θα του ταίριαζε περισσότερο ο τίτλος «γλωσσάριο», εφόσον περιλαμβάνει έναν κατάλογο ιδιωματικών λέξεων με την ερμηνεία τους. Ο τελικός τίτλος, όπως αναφέρεται παραπάνω, συμπυκνώνει και προσδιορίζει το περιεχόμενό του, που απευθύνεται στους απλούς και ιδιαίτερα στους νέους ανθρώπους, που το έχουν και περισσότερο ανάγκη, για να μην ξεχνούν τις ρίζες τους.
Το γλωσσικό ιδίωμα του Μοναστηρακίου έχει το χαρακτηριστικό στοιχείο του σοβαρού, του ξεκάθαρου, αλλά παράλληλα και του ρομαντικού, του χιουμοριστικού και του χαρούμενου. Τα στοιχεία αυτά είναι ευδιάκριτα στον χαρακτήρα των Μοναστηρακιανών, στον τρόπο που συμπεριφέρονται και στον τρόπο που βιώνουν την καθημερινότητα. Δεν τα αλλοίωσαν οι κατακτητές. Οι Μοναστηρακιανοί διατήρησαν αλώβητο τον πολιτισμό που κληρονόμησαν από τους προγόνους τους και κατόρθωσαν να διασώσουν τα ήθη και τα έθιμά τους, τις παραδόσεις και τη γλώσσα τους. Εκατοντάδες αρχαίες ελληνικές λέξεις, και μάλιστα ομηρικές, διασώζονται στο γλωσσικό ιδίωμα. Υπάρχουν, επίσης δεκάδες βαπτιστικά ονόματα, τα οποία παραπέμπουν στην αρχαία Ελλάδα και στη Βυζαντινή περίοδο. Οι τουρκικές, ιταλικές, λατινικές και βενετικές λέξεις έχουν ξεχαστεί ή ενταχθεί στο μορφολογικό και κλιτικό σύστημα του ιδιώματος. Ο καθημερινός λόγος κυριαρχεί, ενισχυμένος με πολλούς τρόπους. Αυτό φαίνεται στη σειρά των λημμάτων, αλλά και στα παραρτήματα 1+2, όπου καταχωρούνται ένα πλούσιο ταξινομημένο λεξιλόγιο και αρκετές στερεότυπες φράσεις και άλλες που χρησιμοποιούν οι Μοναστηρακιανοί στον προφορικό λόγο. Η δομή, καθώς και το περιεχόμενο του βιβλίου, δίνουν πραγματικά ένα «γλωσσάριο» στον αναγνώστη πολύ οικείο, με όλα τα χαρακτηριστικά του γλωσσικού ιδιώματος, των κατοίκων του χωριού και της ευρύτερης περιοχής.
Πρόεδρος Δημόσιας Βιβλιοθήκης Ρεθύμνου
